İoannis Komnenos (Domestikos tōn scholōn)

İoannis Komnenos (Modern Yunanca: Ἰωάννης Κομνηνός, Iōannēs Komnēnos; y. 1015 - 12 Temmuz 1067) Bizans aristokrat ve askerî lider. İmparator I. İsaakios'un kardeşidir. İsaakios'un 1057 ile 1059 yılları arasında kısa hükümdarlığında Domestikos tōn scholōn olarak hizmet etmiştir. I. İsaakios tahtan çekilip, X. Konstantinos imparator olunca, İoannis öldüğü 1067 yılına kadar inzivaya çekilmiştir. Oğlu I. Aleksios 1081 yılında imparator olmuş ve 1081 ile 1185 yılları arasında Bizans İmparatorluğu'nu ve 1204 ile 1461 yılları arasında Trabzon İmparatorluğu'nu yönetmiş Komnenos Hanedanı'nı başlatmıştır.

İoannis Komnenos
Kuropalatis ve Domestikos tōn scholōn olarak İoannis Komnenos'un Kurşun sikkesi
Hüküm süresi	1057 – ?
Önce gelen	Theodore
Sonra gelen	Philaretos Brachamios
Eş(leri)	Anna Dalassini
Çocukları	Manuil Komnenos Maria Komnini İsaakios Komnenos Eudokia Komnini Theodora Komnini I. Aleksios Komnenos Adrianos Komnenos Nikiforos Komnenos
Hanedan	Komninos Hanedanı
Babası	Manuil Erotikos Komnenos
Doğum	y. 1015
Ölüm	12 Temmuz 1067

Hayatı

İoannis Komnenos yaklaşık 1015 yılında, II. Basileios (h. 976-1025) döneminin kıdemli ordu komutanı patrikios Manuil Erotikos Komninos'un küçük oğlu olarak doğmuştur.[1][2] İlk kez 1057 yılında, bir grup generalin başındaki ağabeyi I. İsaakios'un, VI. Mihail'e (h. 1056-1057) karşı ayaklandığı ve onu tahttan indirmeye zorladığında zikredilmiştir. İsyan sırasında, İoannis doux görevindeydi, ancak kardeşinin zaferinden sonra, Kuropalatis rütbesine yükseltildi ve Batı'nın Domestikos ton sholon olarak atandı.[3] İoannis'in torunu Anna Komnini ile evlenen, Genç Nikiforos Bryennios, Batı'nın Domestikos'u olarak (belirsiz) eylemlerinin Balkan eyaletleri halkına “ölümsüz bir anıt” olarak kaldığını söylese de kardeşinin hükümdarlığı sırasında İoannis'in faaliyetleri hakkında hiçbir şey bilinmemektedir.[4]

İsaakios'un iktidarı, VI. Mihail'in tahttan indirilmesini sağlayan güçlü Konstantinopolis Patriği, I. Mihail Kirularios ile güçlü başkent saray sivil aristokrasi ile çatışmaları yüzünden kısa sürdü. Kirularios ve destekçileri, İsaakios'un sıkı ekonomi politikalarına karşı muhalefete liderlik ettiler ve 22 Kasım 1059'da onu istifaya zorladılar, ardından İsaakios Studios Manastırı'na çekildi.[5][6] Daha sonra taç, X. Konstantinos'a (h. 1059-1067) geçti, ancak Bryennios, tacın ilk olarak İoannis'e teklif edildiğini, karısı Anna Dalassini'nin kabul etmesi için baskısına rağmen, bunu reddettiğini iddia eder.[7] Tarihçi Konstantinos Varzos'a göre bu versiyon şüphelidir ve nihayetinde oğlu I. Aleksios'un (h. 1081-1118) tahtı gasp etmesini meşrulaştırmak için olay sonrası ekleme girişimi olabilir.[8]

X. Konstantinos'un hükümdarlığında İoannis'den kaynaklarda bahsedilmez, Bryennios'un hem kendisinin hem de erkek kardeşinin yeni imparator tarafından onurlandırıldığını iddia etse de belki de bunun sebebi, Konstantinos Varzos'a göre, imparatorun gözünden düşmesidir.[4] Aleksios'un karısı İrini Dukena'nın kurduğu İsa Filanthropos Manastırı'nın 12. yüzyıl sonlarında yazılan tipikon'u,[9] İoannis Komnenos'un, muhtemelen eşi Anna Dalassini ile aynı zamanda bir manastırda emekli olduğunu gösteren tek kaynaktır. 12 Temmuz 1067'de bir keşiş olarak ölmüştür.[4][10]

Ailesi

I. Aleksios'un minyatür portresi

İoannis Komnenos, büyük olasılıkla 1044'te Aleksios Haron'un kızı Anna Dalassini ile evlendi.[11] Yaklaşık 1028 yılında doğan Anna kocasından çok daha uzun yaşadı ve onun ölümünden sonra tartışmasız Anaerkil aileyi yönetmiştir. Anna, 1059 yılında tahtı aldığı için asla affetmediği Dukas Hanedanı'na karşı komplolara karışmıştır. Daha sonra III. Nikiforos'un (h. 1078-1081) başarılı bir şekilde devrilmesinde ve oğlu Aleksios'un yerine tahta geçmesinde önemli bir rol oynamıştır.[12] Ondan sonra on beş yıl boyunca, imparatorluğun oğluyla birlikte gerçekte etkili olan yönetici olarak görev yaptı. Daha sonra 1100 veya 1102'de öldüğü bir manastıra kapanmıştır.[13][14]

Çiftin beşi oğlan üçü kız toplam sekiz çocuğu olmuştur:[15]

• Manuil Komnenos (y. 1045 - 1071), Kuropalatis ve protostrator, Romen Diyojen'in (h. 1068-1071) bir akrabası ile evlenmiştir.[16]
• Maria Komnini (y. 1047 - 1094 sonrası), panhypersebastos Mihail Taronitis ile evlenmiştir.[17]
• İsaakios Komnenos (y. 1050 – 1102/4), sebastokratōr, Alanya hükümdarının kızı İrini ile evlenmiştir.[18]
• Eudokia Komnini (y. 1052 - 1136 öncesi), Nikiforos Melissenos ile evlenmiştir.[19]
• Teodora Komnini (y. 1054 – 1136 öncesi), Romen Diyojen'in oğlu Kuropalatis Konstantinos Diogenis ile evlenmiştir.[20]
• Aleksios Komnenos (1057 - 1118), general ve geleceğin imparatoru, İrini Dukena ile evlenmiştir.[21]
• Adrianos Komnenos (y. 1060 – 1105), protosebastos, Zoi Dukena ile evlenmiştir.[22]
• Nikiforos Komnenos (y. 1062 – 1136 sonrası), sebastos ve Filonun droungarios'u.[23]

Kaynakça

Özel

1. ODB, "Komnenos" (A. Kazhdan), pp. 1143–1144.
2. Varzos 1984, s. 49.
3. Varzos 1984, ss. 41-42, 49.
4. Varzos 1984, s. 50.
5. ODB, "Isaac I Komnenos" (C. M. Brand, A. Cutler), pp. 1011–1012.
6. Varzos 1984, ss. 42-43.
7. Varzos 1984, ss. 49-50.
8. Varzos 1984, ss. 49-50, esp. note 5.
9. Kouroupou & Vannier 2005, ss. 41ff..
10. Kouroupou & Vannier 2005, s. 65.
11. Varzos 1984, s. 51.
12. Varzos 1984, ss. 51-53.
13. Varzos 1984, ss. 53-56.
14. ODB, "Dalassene, Anna" (C. M. Brand), p. 578.
15. Varzos 1984, s. 52.
16. Varzos 1984, ss. 61-64.
17. Varzos 1984, ss. 64-67.
18. Varzos 1984, ss. 67-79.
19. Varzos 1984, ss. 80-84.
20. Varzos 1984, ss. 85-86.
21. Varzos 1984, ss. 87-114.
22. Varzos 1984, ss. 114-117.
23. Varzos 1984, ss. 118-120.

Genel

• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Kouroupou, Matoula; Vannier, Jean-François (2005). "Commémoraisons des Comnènes dans le typikon liturgique du monastère du Christ Philanthrope (ms. Panaghia Kamariotissa 29)" [Commemorations of the Komnenoi in the liturgical typikon of the Monastery of Christ Philanthropos (ms. Panaghia Kamariotissa 29)]. Revue des études byzantines (Fransızca). Cilt 63. ss. 41-69. doi:10.3406/rebyz.2005.2305. 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2015.
• Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (PDF) (Yunanca). A. Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi. OCLC 834784634.