Komninos Hanedanı

Komninos Hanedanı, (Yunanca: Tekil - Κομνηνός Komninos; çoğul: Κομνηνοί Komninoi), 1081-1185 döneminde Bizans İmparatorluğu imparatorları olarak, ve sonradan 1204-1461 döneminde Trabzon İmparatorluğu imparatorları olarak görev yapan bir hanedan. Bu hanedan mensupları geç Bizans döneminde önemli devlet mevkilerinde görev yapan bir soylu sülale mensuplarıdır. Komninos hanedanı ve sülalesi üyeleri (Dukas Hanedanı ve Dukas sülalesi, Angelos Hanedanı ve Angelos sülalesi, Paleologos Hanedanı ve Paleologos sülalesi gibi) diğer önemli ve tanınmış Bizans hanedan ve sülaleleri ile karşılıklı evlilikler yaparak yakın ilişkiler kurmuştu.

Komninos Hanedanı Komnenoi
Ülke	Bizans İmparatorluğu (1081-1185) Trabzon İmparatorluğu (1204-1461) Epir Despotluğu
Kurucu	Manuil Erotikos Komninos
Son hükümdar	1185 (Bizans İmparatoru olarak), 1461 ( Trabzon İmparatoru olarak )
Unvan(lar)	Bizans İmparatorluğu İmparatoru, Trabzon İmpartorluğu İmparatoru, Kudüs Krallığı Kraliçesi (Kral eşi olarak), Antakya Prensliği Prensesi (Prens eşi olarak), Atina Düklüğü Dusesi (Dük eşi olarak), Epir Despotluğu Despotu
Alt kolları	Komninos Dukas

Aslı

11. yüzyılda yaşamış Bizanslı tarihçi, yazar, filozof ve siyaset adamı olan Mihail Psellos yazdığı "Kronographia" adlı imparatorların biyografilerini de ihtiva eden kronolojik-tarih kitabında [1] Komninos sülalesinin aslının Trakya'da Balkanlarda Filibe yakınında bulunan "Komne" köyünde bulunduğunu bildirmiştir. 14. yüzyıl Bizanslı yazar İonnnes Kantakuzenos'ta bu köyde "Komnene Tarlaları (Κομνηνῆς λειμῶνας)" adlı bir mevki bulunduğunu bildirerek bu öneriyi kabul etmektedir. Günümüz tarihçilerinin çoğunluğu bu öneriyi kabul etmektedirler.[2][3]

Bununla beraber Komninos hanedanı ve sülalesinin aslı hakkında farklı öneriler de bulunmaktadır. Bu sülalenin yaşadığı dönemlerde Bizans'ta yaşayanlarca bu sülale ve hanedanın aslının "Doğulu", "Anadolulu", "Paflagonyalı" veya "Kastamonulu" olduğu kabul edilmekte idi. Bunun başlıca nedeni bu sülalenin Bizans'ta önemli siyasi ve askeri rol oynayan ilk üyesi olan general Manuil Erotikos Komninos'un Nicea (İznik) kalesini Bardas Skleros'un kuşatmasına karşı başarılı direnişle savunması ve imparator II. Basileios'un onun bu başarısını ödüllendirmek için ona o zaman Paflagonya adını taşıyan Kastamonu ve çevresinde bulunan bölgede büyük malikane arazileri bahşetmesi idi. Bundan sonra özellikle XI. yüzyılda bu sülalenin bu arazilerden gelirlerinin ve bu arazilerde yaşayan kişilerin "Komninos" sülalesi ve mensuplarının Anadolu'da gayet güçlü ve ünlü bir askeri aristokrasi ("dynatoi") olarak Bizans'ta önem kazanmışlardır.[4]

17. yüzyıl Fransız avukat, sözlükçü, filolog, ortaçağ ve Bizans tarihçisi olan Charles du Fresne, sieur du Cange Komninos sülalesinin aslının Konstantinopolis'i yeniden kurdurup Roma İmparatorluğu başkenti yapan I. Konstantin ile bu kente gelip yerleşen eski bir antik Romalı soylu ailesinden geldiğini iddia etmiş ve bu desteklemek için bir soyağacı vermiştir. Fakat bu iddia ve verilen soyağacının XI. yüzyıl Bizans'ın ilerigelen soylu sülalelerinin kendileri asıllarının eski antik Romalı soylu ailelerden gelmiş olmakla övünmek için ortaya çıkardıkları mitik soyağaçlara bir güzel örnek olduğu iddia edilmiştir. Dukas sülalesinin de benzer şekilde sahte mitik antik Romalı asil ailelere dayandığını iddia eden bir mitik soyağacı bulunduğu bilinmektedir.[3]

Rumen 20. yüzyıl târihçisi George Murnu 1924'te yazdığı bir makalede Komninos sülâlesinin aslen Trakyalı Ulahlardan geldiğini iddia etmiştir. George Murnu'nun Romanya'daki aşırı milliyetçi, kökten dinci, aşırı sağcı, anti-semitist, faşist sempatizanı olduğu ve 1927'de kurulan Demir Muhafızlar ideoloğu olduğu bildirilmektedir. Bunun için modern tarihçilerce bu öneri de kabul edilmemektedir.[3]

Trabzon İmparatorluğu

Megas Komninos ailesinden Trabzon İmparatoru I. Manuil (1238-1263) tarafından 1250-1260 yılları arasında yaptırılan Ayasofya Kilisesi (bugün Trabzon Ayasofya Müzesi)

1204'te Latinlerin Konstantinopolis'i (İstanbul) ele geçirmesi üzerine I. Andronikos'un torunları Aleksios ve David'in Gürcü kraliçesi Tamara'nın yardımıyla Trebizond'da (Trabzon) kurduğu imparatorluk 1461'e değin varlığını sürdürdü.

Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet'in 1461'de Trabzon'u almasından sonra Trabzon İmparatorluğu'nun son kralı David tahttan indirilerek ailesiyle birlikte Edirne'ye yerleştirildi ve yüklü bir gelir bağlandı. İki yıl sonra imparator, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın eşi olan yeğeni Theodora ile yazışmaya başladı. Osmanlılar tarafından ihanet olarak kabul edilen yazışmalar nedeniyle, 1 Kasım 1463'te David, büyük oğulları ve yeğeni, Fatih'in emriyle İstanbul'da idam edildiler.[5]

Kaynakça

Özel

1. Mihail Psellos (Tr.çev. Demirkent, Işın) (1992 2.bas. 2014) Kronographia, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 9751604850
2. Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). "Komneni". The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
3. Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (Yunanca). Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi.
4. Anon. (1910) Byzantine Paphlagonians: Comnenid Dynasty, Alexios I Komnenos, Andronikos I Komnenos, Manuel I Komnenos, Alexios II Komnenos, John II Komnenos, General Books ISBN 1158166117, 9781158166114, (İngilizce) Online:
5. Kenan İnan, Son Bizans Kalesinin Düşüşü, NTV Tarih, Ekim 2010, ISBN 1308-7878.

Genel

• Hür, Ayşe (1994). Komnenos Hanedanı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 5, Sayfa 47-48 İstanbul,
• Ostrogorsky, Georg (Tr.çev.: Işıltan, Fikret ), (1.bas. 1940, 5. Bas. 1999) Bizans Devleti Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X
• Gregory, Timothy E. (Tr.çev. Ermert, Esra ), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2
• Heyd, W. (Tr.çev.:Karal, Enver Ziya) (1975) Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu
• Cameron, Averil (ed.) (2003) Fifty Years of Prosopography: The Later Roman Empire, Byzantium and Beyond, Oxford:Oxford University Press ISBN 9780197262924 (İngilizce)
• Norwich, John Julius (1991) Byzantium: The Apogee. Londra: Penguin,. ISBN 0-19-504652-8. (İngilizce)
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Treadgold, Warren (1997) A History of the Byzantine State and Society, Stanford: Stanford University Press, ISBN 0-8047-2630-2 (İngilizce)
• Chaldon, Ferdinand (1910, 1912), Les Comnènes. Étude sur l’empire byzantin au XIe et XIIe siècles 2 cilt, Paris (Fransızca)
• Cheynet, Jean-Claude (2000) "L'aristocratie Byzantine (VIIIe - XIIIe siècle)", Journal des Savants. 2000, N°2, say.281–322. doi : 10.3406/jds.2000.1638 (Fransızca)
• Sturdza, M. D. (1999) Dictionnaire Historique et Généalogique des Grandes Familles de Grèce, d'Albanie et de Constantinople 2. ed., Paris:

Dış bağlantılar

• Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (PDF) (Yunanca). A. Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi. OCLC 834784634.
• Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (PDF) (Yunanca). A. Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi. OCLC 834784634.
• Varzos, Konstantinos (1984). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [Komninosların Soyağacı] (PDF) (Yunanca). B. Selanik: Bizans Araştırmaları Merkezi. OCLC 834784665.