Dukas Hanedanı

Dükas Hanedanı veya Dükaslar (Yunanca: Δούκας; Doukaina veya Ducaena, Δούκαινα; Doukai veya Ducae, Δούκαι) Doğu Roma İmparatorluğu'nu belirli süre (1059-1081 dönemi) yönetmiş hanedan.

Dukas Hanedanı
Ülke Bizans İmparatorluğu
Milliyet Bizanslı
Kuruluş 1059
Kurucu X. Konstantinos Dukas
Devriliş 1081
Son hükümdar II. Nikeforos Botaneiates
Unvan(lar) İmparator

Dükas sülalesi, söylentiye göre, Büyük Konstantin'in Roma İmparatorluğu yaptığı zaman imparatorun bir kuzeni olarak 4. yüzyılda Konstantinopolis'e gelip yerleşmişlerdir. Dükas sülalesinin ilk once tarihte ön plana çıkması 9. yüzyılda general Andronikos Dükasin oğlu Konstantinos Dükasin 913'de imparatorluk iddia edip VII. Konstantinos'a isyan etmesi ve bu isyanın bastırılıp idam edilmesi ile olmuştur.

Dükas sülalesinin daha önceki sülaleye kadınlar dalından akraba olan bir kolu ise 10. yüzyılda Bizans İmparatorluğu'nu eline geçirmiş ve bir Dükas Hanedanı kurmuştur. Bu hanedanın ilk üyesi 1059'da Bizans İmparatorluğu tacını giyen X. Konstantinos'tur. Sonra 1067'de X. Konstantinos'un oğlu VII. Mihail tahta geçmiştir; fakat X. Konstantinos'un dul karısının evlendiği general olan ve bu nedenle Dükas hanedanı üyesi sayılmaya başlanan Romen Diyojen ile ortak yetkili imparator olarak hüküm sürmüştür. Romen Diyojen, Büyük Selçuklu Devleti sultanı Alp Arslan'a Malazgirt Meydan Muharebesi'nda ağır bir yenilgiye uğrayıp tutsak düşmüştür. Türkler kısa sürede Marmara ve Ege denizi kıyılarına kadar olan Anadolu topraklarını ele geçirmişlerdir. VII. Mihail yine 1071-1078 arasında küçük kardeşleri Andronikos ve Konstantios sembolik olarak ortak olarak imparatorluk yapmıştır. Dükasların bu imparatorluk dönemi karışıklıklar içinde geçmiştir. Ülkede birçok ayaklanmalar çıkmıştır. Halk ağır vergilerle ezilmiştir. Bir başka general olan III. Nikiforos Botaneiates bir askerî darbe yapıp VII. Mihail'i tahtından indirmiştir. Sonra Mihail'in karısı ile evlenerek Dükas sülalesine katılıp meşruluğunu iddia etmiştir. Bizans İmparatorluğu bu dönemde yıkılmak üzereyken 1081de I. Aleksios bir darbe ile imparator olmuştur. Böylece Dükas Hanedanı'nın Bizans İmparatorluğu üzerindeki yetkileri sona ermiştir.[1]

İmparatorluk hanedanı olma yetkilerini kaybetmekle beraber Dükas sülalesi Bizans içinde önemini korumaya devam etmiş ve daha sonraki hanedanlara çok yakın olmuştur. 1204de Dördüncü Haçlı Seferi sırasında Venedikli ve Latin Haçlılar Konstantinopolis'e ikinci hücümlarından tam önce V. Aleksios Murtzuphlos bir darbe ile II. İsaakios ve oğlu IV. Aleksios'u tahttan indirmiş; fakat şehri Haçlı istilasından kurtaramamıştır. Sonra İznik İmparatoru olan III. İoannis Dukas Vatatzes bu devletin arazilerini genişletmiş ve Haçlı Latinleri sonra Konstantinopolis'ten atacak kadar güçlendirmiştir. Bundan bir yüzyıl sonra Bizans İmparatorlar olan V. İoannis ile VI. İoannis arasında süren iç savaşta bir Mihail Dükas önemli rol oynamış ve onun torunu Mihail Dükas ise Osmanlıların İstanbul'u fethi ile Bizans İmparatorluğu'na son vermesi hakkında çok değerli bir tarih yazmıştır. Diğer taraftan diğer önemli Bizans aileleri ile evlenen Dükas'lar imparatorluğun imtiyazlı taşra eyaletlerinin hükümdarlığını yapmışlardır. Bunlar başında Epir Despotluğu ve Selanik hükümdarlığı yapmış olan İoannis Dükas gelir. Ayrıca Teselya'da hüküm süren bir Dükas sülalesi dalı da bulunmuştur.

Kaynakça
  1. Niyazi Akşit-Ferruh Sanır. A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi, (1981) sf.432.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.