1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı

1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı 17. yüzyılda Lehistan-Litvanya Birliği ve bu birliğe bağlı derebeylerinin komutasındaki paralı askerlerin taht kavgası içinde iç savaş ortamına sürüklenmiş olan Rusya Çarlığı'nı istila etmesiyle başlayan savaştır. bu dönem Rus tarihinde Karışıklık Dönemi olarak adlandırılmıştır.

1605-1618 Lehistan-Rusya Savaşı

Savaşın sonunda oluşan siyasi durum
Tarih1605-1618
Bölge
Rusya
Sonuç
Taraflar
Lehistan-Litvanya Birliği Rusya Çarlığı
Komutanlar ve liderler
III. Zygmunt Waza Boris Godunov
IV. Vasili
I. Mihail

1610-1617 yılları arasındaki İngria Savaşı döneminde savaşa İsveç İmparatorluğu da dahil olmuştur. Savaş sırasında çok sayıda tarafın farklı istekleri olmuştur. Küçük sınır değişikliğinden Rus Çarlığı tahtının ele geçirilmesine kadar çeşitli istekler gündeme getirilmiştir.

Savaş süreci dört aşamaya bölünebilir. İlk aşamada Lehistan-Litvanya Birliği'nden bazı asiller, bazı Rus derebeylerinin de desteğiyle Rus topraklarındaki iç savaşa dahil olup kendi destekledikleri I. Dmitriy'nin Vasili Şuyski yerine tahta çıkmasına çabalamışlardır. Bu dönemdeki Leh işgali 1605 yılında başlayıp 1606 yılında Dimitri'nin ölümüyle sona ermiştir. İkinci Leh işgal dönemi 1607-1609 arası yaşanır. Bu dönemde Çar Vasili Şuyski, İsveç ile müttefik olur. Bu ittifak üzerine Lehistan-Litvanya birlikleri yeniden Rusya üzerine yürür. Kluşino Muharebesi başarısıyla 1610 yılında Moskova'ya giren Lehler tahtı kendilerine almaya kalkınca savaş şiddetlenecek ve Lehler 1612 yılında şehirden atılacaktır. 1612-1617 dönemi iki taraftaki iç karışıklıklar yüzünden muharebe yaşanmaz. Savaş resmi olarak 1618 yılındaki Deulino Antlaşması ile sonlanır. Lehistan bazı toprakları kazansa da Rusya bağımsızlığını korumuş olur.

İsimlendirme
Rusya tarihi

Savaş çok çeşitli isimlerle adlandırılsa da en yaygın olanı Lehistan-Rusya Savaşı'dır. Modern terminoloji olan Rusya eskiden kullanılan Moskova Knezliği tanımlamasının yerini almıştır. Polonya tarihçileri ise savaşı Birinci Dimitri Dönemi (1605-1606), İkinci Dimitri Dönemi (1607-1609) ve Lehistan-Moskova Savaşı (1609-1618) olarak ayırır. Rus tarihçiler ise savaşı da içine alacak şekilde bu döneme Karışıklık Dönemi adını vermiştir. Savaş genel olarak 17. yüzyıldaki Leh işgali veya müdahalesi olarak tanımlanır.

Savaşa giden dönem

16. yüzyılın sonunda ve 17. yüzyılın başlarında Rusya siyasi ve ekonomik bir kriz içindedir. Çar IV. İvan'ın 1584 yılında, oğlu Çareviç Dimitri İvanoviç'in ise 9 yaşında şüpheli bir biçimde 1591 yılında ölmesinin ardından tahta çıkabilmek için çok sayıda taraf mücadele etmeye başlar. IV. İvan'ın 1594-1598 yılları arasında Çar olan büyük oğlu I. Fyodor sadece kâğıt üzerinde iktidar olmuş, esas güç kardeşinin erkek kardeşi Boris Godunov'dadır. 1598 yılında iktidara doğrudan çıkan Godunov tahta çıkışıyla Rurik Hanedanı sona ermiş olur. Godunov'un saltanatı, iktidarının yasallığının sorgulanması ve Prens Dimitri'nin şüpheli ölümüyle gölgelenmiştir. Godunov iktidarına karşı olan muhalefeti püskürtse de sonlandıramamıştır. Saltanatının ilk yıllarında yaşanan Aşırı soğuklar[1] sebebiyle 1601-1603 yılları arasında geniş çaplı kıtlık yaşanmıştır.

1600 yılında Moskova'ya diplomatik görevle gelen üst düzey Lehistan-Litvanya Birliği heyeti ile Rusya arasında müttefiklik teklifinde bulunur. Güçlü derebeyi Lew Sapieha önderliğindeki heyetin isteği belirli bir süre sonra Rusya'nın da ilhak edilmesini üstü kapalı olarak içermekteydi. Çar Boris Godunov teklifi reddederek sadece bölgesel barış antlaşması imzalayacaktır.

Kral III. Zygmunt Waza ve birliğe bağlı vasalları, Rusya'ya karşı ciddi bir işgal harekâtına kalkışamayacaklarını biliyorlardı. Birlik ordusu bu kadar büyük değildi, hazinede ilgili kaynak yoktu ve olası savaşın halk desteği bulunmuyordu. Ancak Rusya'daki durum kötüleştikçe durumdan faydalanmanın yollarını aramaya başlarlar. Bu sırada bazı Rus komutanların[2] birlik yetkilileriyle temas ettiği de iddia edilir. Bazı boyarlar kişisel çıkar peşindeyken, diğerleri de saltanattaki iddialarını güçlendirme peşindedir.

Lehistan-Litvanya Birliği ile Rusya'nın birleşmesini savunanlar halihazırdaki birliğe benzer bir plan öngörmekteydi. Buna göre ortak bir dış siyaset ve ortak bir askeri strateji izlenecek, asiller birlik sınırları içinde nerede yaşamak istediklerini veya toprak satın alabileceklerini seçebilecektir. Ticaret ve ulaşım için birlik içi sınırlar kaldırılacak, tek bir para birimi yürürlüğe sokulacak ve Rusya'da Ortodoks Kilisesi haricindeki diğer inanışlara da yaşama hakkı tanınacaktır. Proje hiçbir zaman asiller arasında geniş destek bulamayacak, Rus boyarları, Ortodoks inancının Lehistan-Litvanya Birliği'nde hakim olan Katolik Kilisesi etkisiyle tehlikeye gireceğini ve Rus kültürünün asimile olacağını öngörüp projeye karşı çıkacaklardır.

Lehistan işgali (1605-1606)

Hükümdarlığının 17. yüzyıldaki kısmında yoğun olarak iç karışıklıklarla boğuşan III. Zygmunt Waza hem birlik dahilinde iç savaş hem İsveç İmparatorluğu ve Moldova ile süren savaşlarla uğraşmaktadır. Ancak 1603 yılında Düzmece Dimitry, Leh topraklarında belirince Rusya'nın içişlerine müdahil olma imkânı ortaya çıkar. Zengin ve güçlü derebeyileri olan Michał Wiśniowiecki, Lew ve Jan Piotr Sapieha gibi isimlerin desteğini alarak sefer hazırlıklarına başlanmasını sağlar. Bu derebeyleri harekâttan hem maddi kazanç sağlama peşindeydi hem de Rus topraklarını işgal etme planları yapıyorlardı. Aralarında Rusya'yı da birliğe katma planları yapanlar da vardı. I. Dimitri'nin ortaya çıkmasıyla beraber Lehler, Katolik inancını doğuya doğru yayma fırsatını değerlendirmek isterler. III. Zygmunt Waza, I. Dimitri'yi desteklese de Dimitri'nin taraftarları arasında Zygmunt'a karşı darbe yapıp Lehistan-Rusya tahtına oturmasını isteyenler bulunuyordu. Dimitri'nin ortaya çıkmasıyla Rus Çarı Boris Godunov bu kişinin Grigory Otrepyev adlı bir kaçak rahip olduğunu ilan eder. Godunov'un bu bilgiyi nereden aldığı bilinmemekle beraber otoritesi bu yayılan belirsizlikle yavaş yavaş zayıflamaktaydı. Bazı Rus boyarları Godunov'a vergi vermemek için bu olayı bahane etmeye başlamıştı. I. Dimitri kendi etrafına hatırı sayılır bir taraftar toplayarak küçük bir ordu oluşturmuş, Lehistan-Litvanya Birliği'nden gelen 3500 kişilik bir birliği de beraberine alarak 1604 yılı Haziran ayında Rusya topraklarına girmiştir. Godunov'un diğer düşmanları ve özellikle Kazaklar'da Dimitri'nin birliklerine yolda dahil olmuştur. Dimitri, iç savaştan yorgun Ruslarla yaptığı ilk muharebeyi kazanarak ilerlemiş ve Çernigiv, Putyvl, Sevsk ve Kursk şehirlerini ele geçirmiştir. Bryansk'a bağlı Dobryniçi köyündeki ikinci muharebede yenilen I. Dimitri kuvvetleri dağılmak üzereyken Çar Boris Godunov'un ölüm haberi alınınca durum değişir. Çar'ın 13 Nisan 1605 günü beklenmedik ölümü Dimitri'nin önündeki son engeli de ortadan kaldırır. Rus askerleri Dimitri'nin saflarına kitlesel olarak geçmeye başlar, tahta çıkma girişiminde bulunan Godunov'un oğlu II. Fyodor ve annesi 1 Haziran günü Rus boyarlar tarafından öldürülür. 20 Haziran günü gösterişli bir şekilde Moskova'ya giren Düzmece Dmitriy, I. Dimitri adıyla kutsanarak ertesi gün tahta çıkar. Dimitri Lehistan'dayken tanıştığı asilzade Marina Mniszech ile evlenerek Lehistan ile ittifakını sağlamlaştırmaya çalışır. Ancak yeni Çariçe, Rus Ortodoks inancına dönmeyi reddedince I. Dimitri saltanatının ilk krizi baş gösterir. Dimitri'nin iktidardaki uygulamalarında bir yanlışlık olmasa da durumu çok kritiktir. İktidarın zayıflığını gören Rus boyarları saltanatın kendilerine de çok yakın olduğunu görürler. Ayrıca yeni Çarın etrafındaki Lehler'in ve Leh kültürünün de olumsuz etkisi Ruslar tarafından hissedilmeye başlanır. I. Dimitri'nin tüm asilleri eşit hale getiren uygulamaları sonucunda kıdemlerini kaybeden boyarlar Prens Vasili İvanoviç Şuyski etrafında toplanarak Dimitri ve Lehistan etkisine karşı harekete geçerler. Dimitri'ye karşı karalama kampanyası başlatılarak halkın desteğini de almayı başaran Şuyski taraftarları harekete geçer. 17 Mayıs 1606 günü Kremlin'e baskın düzenleyen Şuyski yanlıları kaçmayı çalışan Düzmece Dimitri'yi yakayarak öldürürler.[3] Çar olan Şuyski, Dimitri'nin Lehli yandaşlarının öldürülmeyenlerini Rus topraklarını terk etmeye zorlar.

İkinci işgal (1607-1609)
Lehistan kralı III.Zygmunt'a karşı düzenlenen Zebrzydowski Ayaklanmasını başlatan kralın görevden alındığını belirten metin

Yeni Çar IV. Vasili Dimitri'yi alaşağı etmesine rağmen durumu hiç de güçlü değildir. Ülkedeki güçlü Leh karşıtlığına rağmen iç savaş sona ermemiştir. Bu ortamda tahta ortak olarak yine Dimitri adında bir varis ortaya çıkmış ve tahtta hak iddia etmeye başlamıştır. Dimitri yine Lehistan-Litvanya Birliği'ne bağlı derebeylerince desteklenmiştir. Rus topraklarına doğru ilerleyen birlikler geçtikleri yerleri yağmalacak ve yeni çarın öncü birliklerini mağlup edeceklerdir. Bazı muharebelerde Rus birliklerine yenilse de ilerlemesini sürdüren II. Düzmece Dimitri, Karaçev ve Bryansk kentlerini ele geçirir. Lehler tarafından sürekli desteklenen II. Dimitri, 1608 yılı bahar aylarında Moskova kapılarına dayanır. Başkentin 12 km yakınlarındaki Tuşino'da güçlerini toplayan Dimitri'nin beraberinde 7 bin Leh, 10 bin Kazak ve 10 bin paralı asker olmak üzere büyük bir kuvvet vardır. Gittikçe güçlenen Dimitri artık Lehistan-Litvanya Birliği tarafından tehdit olarak görülmeye başlanır.

Savaş (1609-1618)

Lehistan galibiyetleri (1609-1610)

Lehistan topraklarında kendisine karşı başlatılan Zebrzydowski Ayaklanması ile mücadele eden III. Zygmunt Waza 1609 yılında ortaya çıkan yeni durumu lehine kullanır. Bu yıl Çar Vasili İsveç kralı IX. Karl ile ittifak yapınca Lehliler iç sorunlarını bir kenara koyarak ortak düşman olan Rusya'ya saldırmak için bir araya gelirler. Hem Rus hem de İsveç topraklarına yayılmayı planlayan Lehliler derhal harekete geçerler.[4] Daha önce tüm kuvvetiyle Rus topraklarına saldırmayı tercih etmeyen III. Zygmunt Waza 1609 yılına gelindiğinde farklı şartların oluşmuş olduğunu görerek topyekûn işgal saldırısı başlatmaya karar verir.[5]

Smolensk Kuşatması

Çok sayıda Leh asker ve derebeyi Dimitri saflarında Rusya'da savaşmaktayken savaşa III. Zygmunt Waza'nın doğrudan katılması Rus tahtını kendisi için istediğinin ortaya çıkmasına yol açar. Bu gelişme üzerine Dimitri'nin birlikleri Leh kralına geçecek ve Dimitri birlikleri önemsizleşecektir.[6] III. Zygmunt'un çağrısına karşılık veren Hetman Stanisław Żółkiewski 29 Eylül 1609 tarihinde sınırı geçerek önemli bir Rus kenti olan ve 1514 yılında Litvanya'dan alınmış olan Smolensk'i kuşatır. Voyvoda Mihail Şein komutasındaki 1000 kadar asker tarafından savunulan karşısında 12 bin kişilik bir ordu bulur. Bu sayısal eşitsizliğe rağmen 1602 yılında iyi şekilde tahkim edilmiş olan şehir 20 ay kuşatmaya karşı koysa da sonunda el değiştirir.

Tüm Lehistan-Litvanya saldırıları başarılı olmaz. Hetman Jan Karol Chodkiewicz komutasındaki birlikler taarruzda başarısız olup maaşları alamayınca isyan eder ve komutanlarını Smolensk'e geri çekilmeye zorunda bırakır. Veliaht prens Władysław ordusuyla bölgeye gelince savaş bir anda şekilde değiştirir. 1610 yılında Pskov yağmalanacak ve İsveçle İngria Savaşı başlayacaktır. Savaşın sürmesine Leh tarafında iç sorunlar ertelense de tamamen kapanmamıştır. Zebrzydowski Ayaklanmasına katılan derebeyler hala III. Zygmunt'un devrilmesi gerektiğini düşünmektedir. En başından beri Rusya'nın işgaline muhalif olan derebeylerinden Żółkiewski, III. Zygmunt ile savaşın kapsamı ve yürütülme şekliyle ilgili çatışma yaşar. Żółkiewski Rusya gibi güçlü bir kuvvete karşı haksız bir işgal saldırısı yürütülmesine karşı çıkan geleneksel görüşü temsil ediyordu. Buna göre Rusya ile Litvanya örneğinde olduğu gibi gönüllü ve barışçıl bir birliği savunuyordu. Ancak III. Zygmunt buna karşı çıkıyor ve önerilen diplomatik yöntemlerin olası sonuçlarından olan Ortodoks inancına verilecek tavizleri reddediyordu.

Moskova işgal altında (1610)
Ana madde: Kluşino Muharebesi
Kluşino'da düşmanı şaşırtan "Kanatlı Hüssar" zırhı

31 Ocak 1610 Zygmunt, Çar IV. Vasili'ye karşı çıkan boyarları kabul eder. Boyarların çar olmasını istemeleri üzerine 24 Şubat günü yazdığı mektupla bu teklifi kabul ettiğini bildirir. Leh Ordusu kurtarıcı olarak beklendiği Rus topraklarını yağmalamaya girişince Lehlerin destekçileri ve Dimitri yandaşları IV. Vasili tarafına geçer. Düzmece Dimitri'yi öldüren kişi olarak bilinen voyvoda Grigori Valuyev Smolensk kuşatmasını saldırmak ve Moskova istikametine ilerleyen Leh birliklerini durdurmak için harekete geçer. Kendisini de Tsaryovo-Zaymişe kalesinde tahkim eder. Lehliler Valuyev'i 24 Hazirna günü kuşatmaya başlarlar. Uzun bir kuşatmaya hazırlanamayan Voluyev Çarın kardeşi Dimitri Şuyski'den yardım ister. Şuyski komutasındaki birlikler İsveçli komutan Jacob De la Gardie'den de destek alır. Bölgeye doğru destek birliklerinin geldiğini öğrenen Lehliler kuşatmayı kaldırarak gelmekte olan birliklere saldırır. 4 Temmuz 1610 günü gerçekleşen Kluşino Muharebesi'nde 5 bin elit Leh süvarisi 35-40 bin kişilik Rus-İsveç birliğini mağlup eder. Kluşino Muharebesi'nin haberi Rus topraklarında yayıldıkça Çar'a verilen destek hızla erir. Karşısına çıkan Rus birliklerini Leh kralına bağlılık yemini ettirerek ordusuna katan Żółkiewski Moskova'ya doğru ilerleyişine devam eder. 1610 yılı Ağustos ayında artık çok sayıda Rus boyar Zygmunt'un muzaffer olduğunu kabul ederek, Ortodoks olması durumunda onu çar olarak tanıyacaklarını ilan ederler. Rus Duması IV. Vasili'nin tahttan alınmasına karar verir.[7] IV. Vasili'nin devrilmesinden sonra Żółkiewski ve Dimitri'ye bağlı birlikler ayrı ayrı Moskova'ya girer. Şehirde durum karışıktır, çok sayıda farklı birlik, farklı ülke askeri başkenttedir. Lehliler, İsveçliler, farklı taraflara bağlılık gösteren boyarlar iktidarı ele geçirebilmek için fırsat kollamaktadır. Rus birlikleri ve halkı yaşananların işgal olup olmadığını anlayamaz haldeydi. Şehri dışarıya kapatıp savunup savunmamak arasında kararsızdırlar. Şehre Rus boyarların izniyle giren Lehliler 27 Temmuz günü boyarlarla antlaşma imzalar. Antlaşmaya göre Rus boyarlara ayrıcalıklar tanınırken IV. Władysław Waza da çar olacaktır. Ancak Smolensk'de kalan Zygmunt'un başka planları vardır. İlk başta müttefik olan Żółkiewski ile Dimitri de artık yollarını ayırmaya başlar. Bu sebeple onu başkentten uzaklaştırmaya çalışır. Żółkiewski boyarlarla uzlaşırken Zygmunt oğlunun din değiştirmesine karşı çıkar. Bu aşamadan sonra Lehistan-Litvanya Birliğine Rusya'nın katılması planı suya düşer. Boyarlar yeni çar için birkaç aday ve Dimitri arasında kalırlar. Żółkiewski çok sayıda vaatle ve kralın onayını almadan boyarlarla anlaşınca Władysław çar seçilir. Bu gelişme üzerine Dimitri birlikleriyle şehirden kaçarak Kaluga'ya gider. Ancak durumu çaresizdir ve 20 Aralık günü kendi adamları tarafından öldürülür. Yeni çar Władysław, artık kendisi karşısında en büyük düşman olarak babasını bulur. Zygmunt tahtı kendisi için istemektedir. Rus topraklarını Katolikleştirme niyetini de hiç gizlemediği için Rus boyarlar bu kararı onaylamaz. Kendisini iki arada bir derede bulan Żółkiewski Rusların Zygmunt'u kabul etmeyeceğini bildiği için çaresizdir. Ancak aynı zamanda bu durumu kendisini Rusya'da popüler zanneden kralına da anlatmak durumunda bulur. Sonunda Żółkiewski Lehistan'a döner, Zygmunt da Rusya tahtını oğluna bırakmaya razı olur. Oğlu çar olacak yaşa gelinceye kadar kendisi naip olacaktır ve Rus boyarlarının da bu yüzden kendisine bağlılık yemini etmelerini ister. Boyarlar bu isteği reddedince Lehlilere verilen destek geri çekilecek ve savaş yeniden başlayacaktır. Zygmunt ve Żółkiewski şehri güvenlik gerekçesiyle terk ederken Kremlin'de kalan Leh garnizonu artık saf değiştirmeye başlayan Rus boyarları tarafından kuşatılacaktır. Bu sırada Smolensk kuşatması hala sürmektedir.Zygmunt şehrin kendisine biat etmesini ve kapılarını Lehlilere açmasını emreder. Kent canla başla kendisini savunmaya devam eder.

Devam eden savaş (1611)
Dimitri Pojarskiy (soldaki) ve Kuzma Minin
Smolensk Kuşatması

Moskova'da 1611 yılında yaşanan Leh garnizonuna karşı isyan Rus topraklarındaki Lehistan-Litvanya Birliği müdahalesine karşı direnişin önemli bir evresini oluşturur. Moskova halkının ilk saldırısı Lehliler tarafından püskürtülse de çıkan çatışamalarda başalyan yangın tüm şehri sarar. Temmuz ayına doğru Lehliler Kremlin'de kuşatma altında kalmış durumdadır. Bu sırada 1611 yılı ortalarına doğru özellikle Nijniy Novgorod'da Leh karşıtı kamuoyu harekete geçer. Kentteki kasap loncasının önde gelenlerinden Kuzma Minin toplanan paraları iletmek ve bir gönüllü ordusu kurması için Prens Dimitri Pojarskiy ile görüşür. 1612 yılı Ocak ayında Lehistan askerlerinin bir bölümü maaşlarını alamadıkları gerekçesiyle ayaklanınca Ruslar güç kazanır. Moskova'da kuşatılmış bulunan Lehlileri kurtarmak için Chodkiewicz 9 bin kişilik kuvvetiyle Ruslara saldırsa da başarılı olamaz. Şehre desteğe gelen Rusların sayısının artmasıyla kuşatma sıkılaşır. Aç kalan Lehliler 6 Kasım 1612 günü Kremlin'i boşaltarak teslim olurlar.[8] Ruslar Moskova'yı tekrar almalarına rağmen 20 aydır kuşatılan Smolensk 2 Haziran 1611 günü düşer. Smolensk'i uzun süre başarıyla savunan Mihail Borisoviç Şein esir alınır.[9]

Suskunluk dönemi (1612-1617)

Smolensk'in düşüşünden sonra Lehistan-Rusya sınırı birkaç yıl boyunca görece olaysız kalsa da resmî bir ateşkes veya antlaşma imzalanmaış durumdadır. Moskova'yı elinde tutamadığından dolayı Lehistan parlamentosu konumundaki Sejm tarafından kıyasıya eleştirilen Zygmunt, sefer için kurulmuş olan ordu ve yeni bir askerî harekât için gerekli mali ödeneği alamaz. Maaşlarını alamayan askerler arasında küçük çaplı bir ayaklanma başlar ve 1612-1614 yılları arasında Lehistan-Litvanya kırsal topraklarını yağmalar. Ayaklanma 17 Mayıs 1614 günü yapılan Rohatyn Muharebesi sonunda bastırılmış olur. Ayaklanmanın lideri Jan Karwacki yakalanarak idam edilir. Bu dönemde Zygmunt'un arası Ukrayna'daki Kazakların topraklarına saldırması nedeniyle Osmanlı İmparatorluğu ile de bozuktur. Rusya ise Lehistan-Litvanya Birliğinin zayıflamasından faydalanamayacak durumda iç karışıklıklarla boğuşmaktadır. 21 Şubat 1613 günü Zemski Sobor adlı meclis 17 yaşındaki Mihail Romanov'u yeni çar olarak seçer. Yeni çar Moskova piskoposu ve çok sevilen bir boyar olan Fyodor Romanov'un oğludur. Oldukça güçlü bir boyar ailesi olan Romanovların aile ağacı Korkunç İvan'ın soyuna dayanmaktadır.[10] Ancak buna rağmen yeni çarın çok sayıda düşmanı vardır. Diğer boyarlar tahtı kendileri için istemekte, İsveçliler müdahil olmaya çalışmaktadır. İki ülkenin de güçsüzlüğünden faydalanan çeşitli silahlı yağmacı gruplar da bu dönemde etkili olabilmiştir.

Son evre (1617-1618)

Lehistan-Litvanya Birliği meclisi yeniden geniş çaplı askerî harekât düzenlenmesi için mali ödenek için onay verince hazırlıklar başlar. Zygmunt ve oğlu Władysław'ın Rus tahtını ele geçirmek için yaptıkları sefer 6 Nisan 1617 günü başlar. Ordunun genel komutası bu kez hetman Chodkiewicz'dedir. Ekim ayında Dorogobuj ve Vyazma kentleri kolayca ele geçirilir. Bu kentler Władysław'ı yeni çar olarak tanır. Ancak Leh birlikleri Vyazma-Mojaisk yolunda yenilince, Moskova üzerine yürüme planları boşa çıkar. Önceki dönemdeki gibi Leh yanlısı bir ortamın yokluğunda Ruslar Smolensk'de ayaklanırlar. Şehirde mahsur kalan Lehliler yetişen yardım birlikleri tarafından kurtarılır. 1618 yılı Eylül ayında Moskova üzerine yapılan sefer de başarısız olunca barış görüşmeleri başlar.

Sonuçları

Savaşın sonunda Zygmunt ne kendisi ne de oğlu Władysław için Rus tahtını ele geçiremez. Sadece topraklarını genişletmiş olur. 11 Aralık 1618 tarihinde imzalanan Deulino Antlaşması ile savaş sona erer. Antlaşma maddeleri uyarınca Lehistan Çernigov ve Smolensk'i topraklarına katar. Taraflar 15 yıl ateşkese uymayı taahhüt ederler. Zygmunt, Rus tahtından feragat etse de oğlu vazgeçmez. 1632 yılında ateşkes sona erince çatışmalar yeniden başlar. Smolensk Savaşı olarak başlayan çarpışmalar bu kez Ruslar tarafından başlatılır. Ruslar Zygmunt'un ölümünden dolayı ortaya çıkan belirsizlikten faydalanmak isterler. Ancak Smolensk'i almayı başaramayan Ruslar 1634 Polyanovka Antlaşması'nı imzalamak durumunda kalırlar. Władysław Rus tahtından feragat etmesi ve Mihail Romanov'u çar olarak tanıması karşılığında Ruslardan yıllık 20 bin ruble alır.

Geleneği
Minin ve Pojarskiy anıtından rölyef, Lehlilerin Moskova'dan kovulması

Savaşın çeşitli devrelerinde yapılanlar sonraki nesiller tarafından farklı amaçlarla kullanılmıştır. Tarihte Rus topraklarını işgal eden Napolyon Bonapart ve Adolf Hitler bile tam olarak ele geçiremediği Moskova'yı Lehlilerin ele geçirmiş olması Polonyalı milliyetçiler tarafından propaganda edilmiştir. Ruslar ise dönemin tarihini yazarken düşmanla işbirliği yapılmasını görmezden gelmeyi tercih etmişlerdir. Dönemi anlatan modern eserlerde bu etki görülmektedir.[11] 1818 yılında Moskova'da Kuzma Minin ve Prens Pojarskiy heykeli açılarak bu dönemde verilen mücadele ölümüzleştirilmeye çalışılmıştır. Polonyalı lider Józef Piłsudski de bu döneme sık sık atıfta bulunmuştur. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 4 Kasım günü 2005 yılından Moskova'da Lehlilerin atılmasını anarak Ulusal Birlik Günü olarak kutlanmaya başlanmıştır.

Popüler kültüre etkileri

Dönem 1612 adlı sinema filminde ele alınmıştır.[12]

Kaynakça
  1. Modern jeologlar bu iklimsel değişikliği 19 Şubat 1600 günü patlayan Peru sınırları içindeki Huaynaputina Yanardağının etkilerine bağlarlar Bakınız İlgili makale 12 Nisan 2012 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi (İngilizce) 26 Şubat 2013 tarihinde erişilmiştir
  2. Boyarlar
  3. Saltanatı 10 ay süren Dimitri'nin külleri Leh topraklarına doğru savrulur
  4. Polonyalı yazar Paweł Palczwski, Kolęda moskiewska adlı eserinde Rus topraklarının bu dönemdeki durumunu konkistadorların gelişiyle kaderini bekleyen Yeni Dünya'nınkine benzetir. Kolayca fethedilebilecek zengin şehirler istilacıların iştahını çekmektedir. Ayrıca yabancı işgalcilerle işbirliği peşinde koşan Rus boyarların da varlığı bu benzetmeyi doğrulamaktadır. Bakınız La Malinche
  5. Bu kararda daha önce kendisine karşı ayaklanmış güçlü derebeylerine zafer ve ganimet vaadiyle iktidarına bağlayabilmesi de etkili olmuştur
  6. Umutsuz bir şekilde elindeki sınırlı sayıdaki Kazak askeriyle varolmaya çalışan Dimitri 11 Aralık 1610 tarihinde Tatarlar tarafından öldürülecektir
  7. Bundan sonra zorla manastıra kapatılan Şuyski daha sonra Varşova'ya götürülecek ve Gostynin'de ölecektir
  8. 19 ay süren kuşatma sırasında Lehlilerin arasında yamyamlık görüldüğü iddia edilir
  9. 9 yıl boyunca Lehistan-Litvanya Birliği'nde hapis kalır
  10. Yeni çarın büyükbabasının kardeşi Anastasia Romanovna Korkunç İvan'ın karısıdır
  11. Aleksandr Puşkin'in Boris Godunov adlı eseri
  12. İlgili 27 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İmdb sayfası (İngilizce) 21 Mart 2013 tarihinde erişilmiştir

Konuyla ilgili yazılmış olan eserler
  • Norman Davies, God's Playground, ISBN 0-231-05353-3 ve ISBN 0-231-05351-7
  • Andrzej Andrusiewicz, Dzieje Dymitriad 1602–1614, t. I, II, Warszawa 1990
  • Andrzej Andrusiewicz, Dzieje Wielkiej Smuty, Katowice 1999
  • Tomasz Bohun, Moskwa 1612, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2005, ISBN 83-11-10644-4
  • Marek Kubala, Tomasz Ściężor, Moskwa w rękach Polaków. Pamiętniki dowódców i oficerów garnizonu w Moskwie, Wydawnictwo Platan 2005, ISBN 83-89711-50-8
  • Zygmunt Librowicz, Car w polskiej niewoli, Warszawa 1984
  • Andrzej Adam Majewski, Moskwa 1617–1618, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2006, ISBN 83-11-10535-9
  • Wojciech Polak, O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607-1612, Toruń 1995
  • Wacław Sobieski, Żółkiewski na Kremlu, Warszawa 1920
  • Robert Szcześniak, Kłuszyn 1610, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2004, ISBN 83-11-09785-2
  • Kazimierz Tyszkowski, Wojna o Smoleńsk 1613-1615, Lwów 1932
  • Henryk Wisner, Król i car. Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII, Warszawa 1995, ISBN 83-05-12776-1
  • Stanisław Żółkiewski, Początek i progres wojny moskiewskiej, 2003, ISBN 83-7316-258-5

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.