Abazaca

Abazaca (Abazaca: Абаза Бызшва, Abaza Bızşva), Kuzeybatı Kafkas dillerinden biridir. Abazaların konuştuğu bu dil, Abhazca ile yakın akrabadır. Bugün, Kuzey Kafkasya'da 40.000 kişi tarafından konuşulur. Abazaların önemli bölümü (%75) 1864 göçüyle Osmanlı topraklarına sürülmüşlerdir. Büyük sürgünden sonra anayurtlarında (Karaçay-Çerkesya) kalan 10.000 kişi bugün tekrar 40.000 nüfusa ulaşmıştır.

Abazaca
Абаза Бызшва
Telaffuz	Abaza Byzšwa
Bölge	Kafkasya, Anadolu
Etnisite	Abazalar
Konuşan sayısı	47,880  (2010)[1]
Dil ailesi	Kuzeybatı Kafkas dilleri Abazgi dilleri Abazaca
Yazı sistemi	Kiril, Latin, Arap alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil	Karaçay-Çerkesya
Dil kodları
ISO 639-3	abq

Abazaca, Kuzeybatı Kafkas dillerinin Abazgi koluna dâhildir. Edebiyat ve yazım dili, çoğunluğun konuşmakta olduğu Aşuva lehçesi üzerine kurulmuştur. Apsuva lehçesi ise, Apsnı (Abhazya)’daki Abhaz-Abazalar tarafından kullanılmaktadır. Gerek Abhaz gerekse Abazalarının konuştukları diller, küçük farklılıkların dışında oldukça benzerdir. Her iki taraf da birbirinin konuşmalarını anlayabilmektedir. Özellikle Aşķarava Abazaların lehçeleri, Apsua lehçesi ile çok büyük benzerlik göstermektedir. Aşuva (Tapanta) lehçesi, Khubina-Albırğan ve Guım şeklinde iki ağza ayrılır.

Abazacanın yazılı edebiyat ve gramerinin oluşumu 1932 yılına dayanmaktadır. Bu tarihte oluşturulan Latin esaslı Abaza alfabesi, 1938'e kadar kullanılmıştır. 1938 Kiril esaslı olarak genişletilmiş Rus alfabesiyle değiştirilmiştir. Abazaca, Karaçay-Çerkes bölgesinde 1930'lu yıllardan başlayarak okul­larda ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Abazaca alanında ilk sistemli çalışmalar yapan kişi, Abazaca'da olduğu kadar Çerkesce'ye de büyük emekleri geçen Tobil Talistan (1879-1956) olmuştur. Jır Hamid başta olmak üzere onu örnek alan sonraki kuşaktaki birçok idealist Abaza ay­dını, Tolestan’ın açmış olduğu yolda ilerlemişlerdir.

Günümüzde Abazaca alanında çalışmalarda bulunan isimler olarak Çkuđu Mikail, Lağuç Camledin, Đıug Vladimir, Mixts Kerim, Khlıç Rauf, Tobil Melbahue Nuriye, Egdza Nazir ve Meremkul Vladimir’i saymak mümkündür.

Abazaca'ya uyarlanan alfabelerin oluşturulmasından sonra Aba­zaca gazeteler, edebi eserler ve çeşitli etnografik yayınlar basılmaya baş­lanmış, bunu takip eden yıllarda ise Karaçay-Çerkes bölge radyosunda Abazaca sesli yayına geçilmiştir. Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nde "Abazaşta" isimli haftalık Abazaca bir gazete yayınlanmaktadır. Ayrıca, Karaçay-Çerkes yerel televizyon kanalında haftada birkaç saat Abazaca yayın yapılmaktadır.

Ortografi

А а [a]	Б б [b]	В в [v]	Г г [ɡ]	Гв гв [ɡʷ]	Гъ гъ [ɣ]	Гъв гъв [ɣʷ]	Гъь гъь [ɣʲ]
Гь гь [ɡʲ]	ГӀ гӀ [ʕ]	ГӀв гӀв [ʕʷ]	Д д [d]	Дж дж [dʒ]	Джв джв [dʒʷ]	Джь джь [d͡ʑ]	Дз дз [dz]
Е е [e]	Ё ё [jo]	Ж ж [ʒ]	Жв жв [ʒʷ]	Жь жь [ʑ]	И и [i]	Й й [j]	К к [k]
Кв кв [kʷ]	Къ къ [qʼ]	Къв къв [qʷʼ]	Къь къь [qʼʲ]	Кь кь [kʲ]	КӀ кӀ [kʼ]	КӀв кӀв [kʷʼ]	КӀь кӀь [kʲʼ]
Л л [l]	Ль ль [ɮ]	ЛӀ лӀ [ɬʼ]	М м [m]	Н н [n]	О о [o]	П п [p]	ПӀ пӀ [pʼ]
Р р [r]	С с [s]	Т т [t]	Тл тл [ɬ]	Тш тш [t͡ʃ]	ТӀ тӀ [tʼ]	У у [u/w]	Ф ф [f]
ФӀ фӀ [fʼ]	Х х [x]	Хв хв [xʷ]	Хъ хъ [q]	Хъв хъв [qʷ]	Хь хь [xʲ]	ХӀ хӀ [ħ]	ХӀв хӀв [ħʷ]
Ц ц [ts]	ЦӀ цӀ [tsʼ]	Ч ч [t͡ɕ]	Чв чв [tʃʷ]	ЧӀ чӀ [tʃʼ]	ЧӀв чӀв [tʃʷʼ]	Ш ш [ʃ]	Шв шв [ʃʷ]
ШӀ шӀ [t͡ʃʼ]	Щ щ [ɕ]	Ъ ъ [ˠ]	Ы ы [ə]	Э э [e]	Ю ю [ju]	Я я [ja]	Ӏ [ʔ]

Dış bağlantılar

• Abaza Ethnologue raporu 12 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Abazaca konuşun: Abaza dilinin geçmişi, bugünü ve geleceği - Dünya Abaza Kongresi

Kaynakça

1. http://www.ethnologue.com/language/abq