Ahmet Necdet Sezer

Ahmet Necdet Sezer (d. 13 Eylül 1941; Afyonkarahisar), Türk hukukçu ve devlet adamı. Türkiye'nin 14. Anayasa Mahkemesi başkanı ve 10. cumhurbaşkanıdır. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde hem yürütmenin, hem de bir yüksek yargı organının başkanlığını yapmış tek kişidir.

Ahmet Necdet Sezer
10. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Görev süresi
16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007
Başbakan Bülent Ecevit (2000-2002)
Abdullah Gül (2002-2003)
Recep Tayyip Erdoğan (2003-2007)
Yerine geldiği Süleyman Demirel
Yerine gelen Abdullah Gül
14. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Başkanı
Görev süresi
6 Ocak 1998 - 28 Eylül 1998[1]
Yerine geldiği Yekta Güngör Özden
Yerine gelen Mustafa Bumin
Türkiye Cumhuriyeti
Anayasa Mahkemesi Üyesi
Görev süresi
28 Eylül 1988[2] - 6 Ocak 1998
Başkan Mahmut Cuhruk (1988-90)
Necdet Darıcıoğlu (1990-91)
Yekta Güngör Özden (1991-97)
Türkiye Cumhuriyeti Yargıtay Üyesi
Görev süresi
7 Mart 1983 - 28 Eylül 1988
Başkan Cevdet Menteş (1972-80)
Derviş Turhan (1980-84)
Kişisel bilgiler
Doğum 13 Eylül 1941 (1941-09-13)
Afyonkarahisar, Türkiye
Milliyeti Türk
Evlilik(ler)
Çocuk(lar) 3
Yaşadığı yer Ankara, Türkiye
Bitirdiği okul Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mesleği Yargıç
İmzası

1983 ile 1988 yılları arasında Yargıtay üyeliği yapan Sezer, 1988'den 1998'e kadar Anayasa Mahkemesi üyeliği, 1998 yılında da anayasa mahkemesi başkanlığı yaptı. 2000 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi ile cumhurbaşkanlığı görevine seçildi. 2007 yılında cumhurbaşkanlığını Abdullah Gül'e devretti.

Hayatı

İlk yılları ve eğitimi

Ahmet Necdet Sezer, 13 Eylül 1941 tarihinde Afyonkarahisar'da dünyaya geldi, öğretmen Ahmet Hamdi Sezer (ö. 1979) ile ev hanımı Hatice Sezer'in (d. 1918 - ö. 2004) dört çocuğunun tek erkek olanıdır.[3]

1958'de Afyon Lisesinden, 1962'de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Aynı yıl Ankara'da hakim adayı olarak göreve başladı. Askerliğini Kara Harp Okulunda yedek subay olarak yaptı.[4]

Dicle ve Yerköy'de hakim ve Yargıtay tetkik hakimi olarak görev yaptı. Dicle Asliye Hukuk Mahkemesinde hakim olarak, 27 Mayıs Darbesi sonrasında, Demokrat Parti'ye yakın olduğu bahanesiyle Türkiye'nin batısına sürgüne gönderilen 55 aşiret reisinden biri olan (Bkz: 55'ler Olayı) Ensarioğlu Aşireti'nin reisi Şeyh Abdürrezzak Ensarioğlu'nun el konulan ev ve arsalarının iade edilmesine karar verdi. Sivil yönetime yeni geçildiği ve Ensarioğlu Aşireti'nin bölgede dışlandığı bir dönemde verdiği bu kararla bölgede kan dökülmesini önlerken, Dicle'de toplumsal barışı da tesis etti.[5]

Medeni hukuk alanında 1977 ve 1978'de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Yüksek Lisans öğrenimi yaptı.[4]

Yüksek yargı dönemi

7 Mart 1983'te Yargıtay üyeliğine seçildi.[4] Yargıtay 2. Hukuk Dairesi üyesi olarak görev yaparken dönemin cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından 28 Eylül 1988'de o güne kadar atanmış en genç üye olarak Anayasa Mahkemesi üyeliğine atandı.[2] 6 Ocak 1998'de Anayasa Mahkemesi başkanı seçildi.[6] Anayasa Mahkemesi başkanı olarak Nisan 1999'da yaptığı bir konuşma, bazı kesimlerce 28 Şubat süreci'ne de bir eleştiri olarak algılanmış ve bazı gazetelerde manşete taşınmıştı. Bu konuşmada Sezer şunları belirtmişti[7]:

"Düşünce özgürlüğü, demokrasinin temeli ve ayrılmaz parçasıdır. Düşünce suç sayılırsa demokrasi olmaz. Eyleme dönüşmeyen düşünce açıklamaları cezalandırılamaz. Anayasa ve yasalardaki düşünce özgürlüğünü kısıtlayan hükümler, altına imza koyulan uluslararası anlaşmalar çerçevesinde değiştirilmelidir. Türkiye insan hakları alanında evrensel normlara uyum sağlamak için yasalarında gerekli değişiklikleri yapmak zorundadır. Düşünceyi açıklama özgürlüğü ile bağdaşmayan yasa kuralları değiştirilmelidir. Anayasa ve yasalar, özgürlüğü engelleyen öğelerden arındırılmalı, özgürlük alanı genişletilmelidir. Düşünce özgürlüğü alanında demokratik değerlere yer verilmelidir."

Cumhurbaşkanlığı (2000-2007)
Sezer, Vladimir Putin, Atal Bihari Vajpayee ve Nursultan Nazarbayev ile birlikte, Almatı, Kazakistan, 4 Haziran 2002

Sezer, cumhurbaşkanı seçilmeden önce[1] kamuoyu tarafından tanınan bir isimdi.[7] AnaSol-M koalisyon hükûmeti ortaklarının (Bülent Ecevit, Devlet Bahçeli, Mesut Yılmaz) kendileri veya partilerinden birinin adaylığında ortak karara varamamaları sonucu, hepsinin dışında bir aday olan, dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı Sezer, Ecevit'in önerisiyle cumhurbaşkanı adayı olarak ön plana çıkmıştır. 25 Nisan 2000'de, Koalisyon liderlerinin yanı sıra muhalefet liderleri Recai Kutan ve Tansu Çiller de dahil 131 milletvekilinin ortak önergesiyle Sezer cumhurbaşkanlığına aday gösterildi.[7] Sezer, beş partinin ortak adayı olmasına karşın 367 oy gereken ilk iki turda önce 281, sonra da 314 oy aldı. 276 oyun yeterli olduğu son tur, 5 Mayıs'ta yapıldı ve Sezer, oylamaya katılan 533 milletvekilinden 330'unun oyunu alarak Türkiye'nin 10. cumhurbaşkanı seçildi.[7] Sezer, cumhurbaşkanlığı görevini 16 Mayıs 2000'de Süleyman Demirel'den devralmıştır.[6]

Sezer, 2000 yılı Haziran ayında AnaSol-M koalisyonu hükûmetinin 28 Şubat Kararları içinde yer alan irticâî faaliyetlere katıldığı saptananların memuriyetten çıkarılmasını kolaylaştıran kanun hükmünde kararnameyi önce uzun süre bekletti. Hükümetin iki kez yazılı açıklama yapıp "Anayasa'ya uygun" dediği kararnameyi, 8 Ağustos'ta "hukuk devleti ilkesine aykırı" olduğu gerekçesiyle iâde etti.[8] Ecevit'in "imzalamak zorunda" dediği ve yetkisini aşmakla suçladığı Sezer, KHK'yı, 14 Ağustos 2000'de 14 sayfalık bir gerekçeyle ikinci kez Sezer'e gönderdi. Ancak Sezer, kararnameyi 21 Ağustos'ta ikinci kez hükûmet'e iâde etti. Ecevit de kararnameyi yasa tasarısı olarak TBMM'ye sevk etmek zorunda kaldı.[8] Daha sonra Sezer, üç kamu bankasının özelleştirilmesini öngören kararnameyi de iâde etti. Bu iadeler AnaSol-M koalisyon hükûmeti arasında krize sebep olmuş ve koalisyon lideri Ecevit "Cumhurbaşkanı kendisini Anayasa Mahkemesi'nin yerine koyuyor. Bakanlar kurulu ile diyaloğa kapalı olması, kurulumuzda kaygıyla karşılanmıştır. Ekonomik istikrar tehlikededir" açıklaması yapmıştır.

19 Şubat 2001'deki MGK toplantısında dönemin başbakanı Bülent Ecevit'e anayasa kitapçığını fırlatmasıyla başlayan anayasa kitapçığı krizi kamuoyunda "Kara Çarşamba" olarak adlandırıldı.[9] Bu kriz 2001 Türkiye ekonomik krizi'ne dönüştü.

3 Kasım 2002 seçimlerinden sonra anayasayı değiştirerek o dönem siyâsî yasaklı olan Recep Tayyip Erdoğan'a milletvekili olma yolunu açma tartışmalarında Sezer "Demokrasi ve hukuk devleti ilkeleriyle bağdaşmayacak kişiye özgü düzenlemelerden kaçınarak, hukuku siyasallaştırmak yerine, siyaseti hukuk kurallarına uygun yapmaya özen gösterilmesi gerektiği" uyarısı yaptı. Ancak Erdoğan'ın milletvekili olabilmesini sağlayacak anayasa değişikliği 13 Aralık 2002'de parlamentodan geçti. Sezer ise 18 Aralık'ta veto etti. Ancak Sezer, ikinci kez önüne gelen anayasa değişikliğini onayladı ve referanduma gitme hakkını da kullanmadı.[10]

2002 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti seçilene kadar türbanlı milletvekilleri eşlerini resepsiyonlara davet etmesine rağmen[8] bu seçimden itibaren Çankaya Köşkü'nün bir kamusal alan[11] olduğunu belirterek başbakanın eşi de dahil[12] hiçbir türbanlı kadını Çankaya Köşkü'ne davet etmemesi ve türbanlı bir eşin ev sahipliğinde yapılan resepsiyonlara katılmaması[13] tartışmalara sebep olmuştur.[14][15][16][17]

Veto hakkını en çok kullanan cumhurbaşkanı olan Sezer, görev süresi boyunca toplam 67 yasa, 22 bakanlar kurulu kararı ve 729 müşterek kararnameyi iâde etmiştir.[18][19][20]

16 Mayıs 2007'de görev süresi dolmasına rağmen, Eski Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu'nun toplantı yeter sayısı 367 olduğu tezi ve Anayasa Mahkemesi'nin benzer bir karar alması sonucu parlamento yeni bir cumhurbaşkanı seçememiş ve erken seçime gitmiştir. Abdullah Gül'ün cumhurbaşkanı seçildiği 28 Ağustos 2007 tarihine kadar Türkiye'nin onuncu cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

Cumhurbaşkanlığı boyunca Adalet Bakanlığı'nın önerisiyle kendisine gönderilen 270 kişiden 260'ının affını onaylamıştır. Affedilenler arasında; 40 DHKP-C, 6 PKK, 28 TKP-ML TİKKO, 28 TİKB, 19 Dev-Sol, 17 MLKP, 15 THKP-C, 3 TDP, 2 TKİP, 2 TEKP Leninist Gerillaları, 1 DHP ve 1 Dev-Yol üyesi bulunmaktaydı. Sezer'in bu mahkûmları af gerekçesinin büyük bölümünü, açlık grevine bağlı olarak oluşan Wernicke Korsakoff sendromu adlı bir tür hafıza kaybı hastalığı olarak belirtilmiştir. Sezer ayrıca 20 adi suçlu mahkûmu da affetmiştir.[21] Sezer tarafından affedilen 13 terör mahkûmu daha sonra bazı eylemlerde tekrar yakalanmışlardır.[22][23][24] Affedilen mahkûmlardan Ecevit Şanlı, 1 Şubat 2013 tarihinde Ankara ABD büyükelçiliğinde intihar saldırısı sırasında ölmüştür.[25]

Ailesi

1964 yılında Semra Kürümoğlu ile evlenen Sezer; Zeynep (d. 1966), Ebru (d. 1973) ve Levent (d. 1973) adlarında 3 çocuk babasıdır.[4]

Aldığı ödül ve madalyalar
Kurdele Ödül ya da nişan Ülke Tarih Şehir Not Kaynak
Terra Mariana Haç Nişanı  Estonya 7007200204180000000 18 Nisan 2002 Tallinn Terra Mariana Nişanı Estonya Devlet Başkanı tarafından verilen en yüksek nişanlardan birisidir. [26]

Kaynakça
  1. https://www.anayasa.gov.tr/tr/baskanvekilleri-ve-uyeler/emekli-uyeler/ahmet-necdet-sezer/
  2. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19943.pdf
  3. Çalışkan, dürüst ama biraz sert mizaçlı , Hürriyet, 27 Nisan 2000.
  4. "Ahmet Necdet Sezer". TCCB.gov.tr. 20 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
  5. Güneydoğu, Sezer'in Dicle'de verdiği kararı unutmadı, Hürriyet, 10 Mayıs 2000.
  6. "Çankaya'da Sezer dönemi". Sabah. 14 Nisan 2007. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
  7. "Sezer'li 7 yıl (1)". Radikal. 22 Nisan 2007. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  8. "Sezer'li 7 yıl (2)". Radikal. 24 Nisan 2007. 3 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  9. "Sezer'li 7 yıl (3)". Radikal. 24 Nisan 2007. 1 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  10. "Sezer'li 7 yıl (4)". Radikal. 25 Nisan 2007. 18 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  11. Türban ve Kamusal Alan
  12. Başbakan'a 'eşsiz' davet
  13. "Sezer'li 7 yıl (5)". Radikal. 27 Nisan 2007. 1 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  14. Ahmet Necdet Sezer küllenmiş bir tartışmayı yeniden başlattı
  15. "Türban kritik eşiği geçti". 7 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  16. Baykal: Türban dayatması tahrik eder
  17. "Sezer'li 7 yıl (6)". Radikal. 27 Nisan 2007. 1 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  18. En çok veto eden Sezer
  19. En çok veto eden cumhurbaşkanı
  20. "Sezer'li 7 yıl (7)". Radikal. 28 Nisan 2007. 31 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2012.
  21.   (21 Ağustos 2008). "Sezer 7 yılda 260 mahkumu affetti".  . Türkiye Gazetesi. 17 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
  22. "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği terörist çatışmada öldürüldü". habervitrini.com. 12 Şubat 2013. 12 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013.
  23. "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği terörist çatışmada yakalandı". Haber7.com. 12 Şubat 2013. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013.
  24. "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği teröristler". aktifhaber.com. 1 Şubat 2013. 22 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2013.
  25. "Cumhurbaşkanı Sezer'in affettiği terörist canlı bomba eyleminde bulundu". Haberler.com. 1 Şubat 2013. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2013.
  26. "Sezer: 2002 sonuna kadar AB ile müzakere tarihi bekliyoruz". NTVMSNBC.com. 19 Nisan 2002. 21 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2014.
Siyasi görevi
Önce gelen:
Süleyman Demirel		 10. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı

16 Mayıs 2000 - 28 Ağustos 2007		 Sonra gelen:
Abdullah Gül
Mahkeme görevi
Önce gelen:
Yekta Güngör Özden		 14. Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi Başkanı
6 Ocak 1998 - 5 Mayıs 2000[1]		 Sonra gelen:
Mustafa Bumin
  1. https://www.anayasa.gov.tr/tr/baskanvekilleri-ve-uyeler/emekli-uyeler/ahmet-necdet-sezer/
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.