Aydınlık (gazete)

Aydınlık (Osmanlı Türkçesi: آيدينلق ), Vatan Partisi'nin günlük gazetesi.

Aydınlık
Tür Günlük gazete
Format Orta boy
Sahibi Anadolum Gazetecilik Basım Yayın Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi[1]
İmtiyaz sahibi Mehmet Sabuncu[1]
Yayımcı Toros Yayıncılık, Matbaacılık, Turizm, Organizasyon, Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi[1]
Baş editör İlker Yücel[1]
Fiyatı 1,5 TL
Kuruluş tarihi 1 Haziran 1921 (dergi)
1 Mart 2011 (gazete)
Siyasi görüşü

Bilimsel sosyalizm

Dil Türkçe
Genel merkez Alemdar Mah. Divan Yolu Cad. Erçevik İşhanı No:54/311 Sultanahmet Fatih-İstanbul
Telefon: 0212 520 04 94
Tiraj 1.674
(28 Aralık 2020 - 3 Ocak 2021)[2]
Slogan "Vatan - Emek - Namus"
ISSN 13016679
Resmî site aydinlik.com.tr
aydinlikdaily.com (İngilizce)

Adını verdiği Aydınlık hareketinin bilimsel sosyalist çizgisinde dönem dönem dergi veya gazete biçiminde yayım yapmış bir yayındır. Sıkıyönetim dönemlerinde kapanmış, kesintili yayın hayatına zaman zaman haftalık ve günlük olarak devam etmiştir. Yayımını 1 Mart 2011'den beri günlük gazete olarak sürdürmektedir.

Tarihçe
Aydınlık’ın 1 Haziran 1921 tarihli ilk sayısı.

Dergi (1921-1925)

Osmanlı Devleti’nin ilk sosyalist dergisi olarak, Şefik Hüsnü (Deymer) önderliğinde, 1 Haziran 1921 tarihinde aylık olarak yayın hayatına başladı. Bu dönemde Şefik Hüsnü’nün Millî Mücadele’ye verdiği destek dikkat çekti. Şefik Hüsnü derginin 4. sayısında ‘Türkiye’de İnkılâbın Lüzumu’ başlıklı yazısında “Dünya harbi dolayısıyla kesb-i şiddet eden tarihi ve iktisadi bir ıztırarın, cihanı, eski esasları altüst edercesine bir inkılâba sürüklediğini ve memleketimizin bu cereyan haricinde kalamayacağını” vurgular ve ileriki sayılarda da inkılâbın biçimini tarif eder.[3]

Aydınlık’ın 7. sayısı ise 7 Temmuz 1922 günü çıkar. İşgal makamları sol yayınların sesini kısmıştır. Aydınlık yine kaldığı yerden devam eder. Aydınlık çevresi İstanbul’da bir yandan da Türkiye İşçiler Derneği vasıtasıyla işçileri örgütleme çabasındadır. Bu sırada "Büyük Zafer" haberi gelir. Büyük coşku yaratır. Aydınlıkçılar Ankara’ya kutlama telgrafı gönderirler. Telgrafla “Türk işçi ve köylü ordularının, bütün cihan proletaryasının müzaheretiyle, cihan emperyalizmine karşı kazandıkları zafer” alkışlanır, “yapılan siyasi inkılâb” karşısında duyulan memnunluk belirtilir ve “müşterek istihsal ve mülkiyete müstenit içtimai inkılâbın” kuvvetle ümit edildiği vurgulanır. Aydınlık, ileriki günlerde de Mustafa Kemal hareketini ve devrimleri canla başla destekler, yanlışları ve eksiklikleri eleştirmekten de çekinmez. Özellikle ecnebi sermayesi hâkimiyetindeki ekonomik kuruluşlarda işçiler zor şartlarda çalışmaktadır. Aydınlıkçılar sayfalarını sonuna kadar işçilere açarlar. Bir yandan da parti ve işçi dernekleri vasıtasıyla bu mücadeleyi kurumlaştırırlar.

Aydınlıkçılar 1923 yılında İzmir’de yapılan İktisat Kongresi’ne de katılarak burada aynı çizgide görüşlerini dile getirirler. 1923’te, 1 Mayıs bildirisi nedeniyle Ankara’da Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF) yöneticilerinin de aralarında bulunduğu 20 Aydınlıkçı tutuklanır. Aydınlık’ın İstanbul’daki faaliyeti ise devam etmektedir. Aydınlık, Lozan Antlaşması’nı ve 6 Ekim 1923 günü İstanbul’a giren Türk ordusunu alkışlar. “Bugün Anadolu erlerinin uğrunda kan döktükleri siyasi istiklâl, siyasi hürriyet ancak ve yalnız iktisadi bir temel üstüne kurulabilir” diyerek tarihi saptamada bulunur. 1924 yılı içerisinde Şevket Süreyya Aydemir de dergiye katılır. Nâzım Hikmet, Hasan Âli ve Kerim Sadi de yazarlar arasındadır. Aydınlık yazar kadrosu olarak da güçlenmiş, etkinliği artmıştır. Satışı ise 2-3 bin dolayındadır. Şubat 1924’te ‘Lenin’ sayısı nedeniyle 2 ay yayımlanamaz. Mayıs ayından itibaren yayınlarına yine işçi sınıfının zor şartlarına ve başta İstanbul olmak üzere birçok ilde yapılan grev ve direnişlere yer vererek devam eder. Bu tarihte ‘Fevkalade Amele Sayıları” dikkat çeker. Aydınlık, 1924 yılı içinde işçi sınıfının durumuna ilişkin yayınlarına ağırlık verir.

Ayrıca “Orak Çekiç” adı altında ayrı bir ‘haftalık siyasi amele ve köylü gazetesi’ çıkarılır. Derginin 5 Mart 1925 tarihli son sayısında Şeyh Said İsyanı'na karşı durulur ve şu görüşlere yer verilir: “Yobazların sarıkları yobaz zümresine kefen olmalı! Yobazlarıyla, ağalarıyla, şeyhleriyle, halifeleriyle, sultanlarıyla birlikte kahrolsun derebeylik! İrtica ve derebeyliğe karşı mücadele için: Köylüler, köy meclisleri; ameleler, sendikalar etrafında teşkilatlanmalıdırlar.” ‘İngilizlerin oynattığı irtica kuklası’ adlı başyazıda da, “ekaliyet milletlerinin sergerdelerini” ayaklandırmanın eski bir İngiliz ve Rus oyunu olduğu hatırlatılır. Ancak, ayaklanmanın bastırılması ve elebaşların cezalandırılmasından sonra, mutlaka Doğu'da toprak meselesi çözümlenmelidir; “Çünkü arazi ve meralar parçalanmadıkça, şark vilayetlerimizde intizamın iadesine imkân yoktur” denilir. 1925 Şubat’ında patlak veren Şeyh Sait Ayaklanması sırasında Takrir-i Sükun Yasası ve Bakanlar Kurulu kararıyla 12 Mart 1925’te tekrar kapatılır. Şefik Hüsnü ve 12 arkadaşı İstiklâl Mahkemeleri’nde ağır hapis cezalarına çarptırılırlar.

Proleter Devrimci Aydınlık dergisinin Kasım 1970 tarihli 25. sayısı.

Dergi (1968-1971)

1968 yılı Kasım’ında Aydınlık aylık dergi olarak, Doğu Perinçek ve Vahap Erdoğdu önderliğinde yeniden yayımlanmaya başladı. Türkiye İşçi Partisi muhaliflerinin çıkardığı bu Maocu derginin, Hikmet Kıvılcımlı ve Mihri Belli’nin de aralarında bulunduğu geniş bir yazar kadrosu vardı. Türkiye sosyalist hareketinin kuramının oluşturulmasında ve Millî Demokratik Devrim stratejisinin belirlenmesinde önemli rol oynadı. 1970'in Ocak ayındaki 15. sayıdan itibaren, "Proleter Devrimci Aydınlık (PDA)" ve "Aydınlık Sosyalist Dergi" adlarıyla ikiye bölündü. Proleter Devrimci Aydınlık, 12 Mart öncesinde haftalığa dönüştü. Her iki Aydınlık da 12 Mart 1971 Muhtırası’ndan sonra, Nisan 1971 sonunda Erim Hükûmeti’nin Balyoz Harekâtı’yla kapatıldı.

Dergi (1974-1978)

Aydınlık, haftalık dergi olarak Kasım 1974’te yeniden yayımlandı, ancak Şubat 1975’e kadar 14 sayı çıkarılabildi. Sıkıyönetim tarafından kapatıldı. Sıkıyönetimin kalkması üzerine Ekim 1975’te bu kez aylık siyaset kuramı dergisi olarak yayınına devam etti. Bu dönemde 30 sayı yayımlandı.

Gazete (1978-1980)

Yayın, 20 Mart 1978'de günlük gazeteye dönüştü. 2,5 yıl süreyle her gün yayımlanan Aydınlık; 1925, 1971, 1975’te olduğu gibi, 12 Eylül 1980 günü askeri yönetim tarafından kapatıldı. Türkiye tarihinde sıkıyönetimlerce dört kez kapatılmış ikinci bir yayın organı yoktur. Bu dönemde kontrgerillaya karşı yürüttüğü mücadele ile adını duyuran 1978-80 dönemi Aydınlık’ında, başyazar Doğu Perinçek'in yanında Cemal Süreya, Muzaffer Buyrukçu, Rıfat Ilgaz, Tahir Özçelik, Sina Çıladır, Nimet Arzık, İsmet Zeki Eyüboğlu, Abdullah Rıza Ergüven ve Nezih Coş’un yazıları yayımlandı.

Gazete (1993-1994)

13 yıllık zorunlu bir aradan sonra, 1 Mayıs 1993 tarihinde yeniden günlük gazete olarak yayınlanmaya başladı. Bu kez Aydınlık’ın Genel Yayın Yönetmenliğini Ferit İlsever, Başyazarlığını Aziz Nesin yaptı. Köşe yazarları arasında Doğu Perinçek, Feroz Ahmad, Metin Altıok, Burçay Anger, Prof. Dr. Korkut Boratav, Yücel Çağlar, Y. Savaş Emek, Cezmi Ersöz, Şükrü Günbulut, Prof. Dr. Ahmet İnam, Fethi Naci, Baskın Oran, Fikret Otyam, Prof. Dr. İzzettin Önder, Şule Perinçek, Hasan Yalçın ve Hilmi Yavuz yer aldı. Jandarma Genel Komutanı Eşref Bitlis’e suikastı, Hizbullah eylemlerini ve diğer şeriatçı faaliyetleri, Tansu Çiller’in ABD vatandaşlığını ortaya çıkaran, özelleştirmeye karşı net bir tavır alan ve 28 Şubat’a giden yolu açan Aydınlık, Nisan 1994'e kadar yayınlandığı bu dönemde de, Türkiye basınında önemli bir yayın oldu.

Aydınlık dergisinin 4 Mayıs 2008 sayısı.

Dergi (1994-2010)

1994 yılında alınan bir kararla gazete, haftalık dergi formatını aldı. 2001 yılında, tasarımını yeniledi ve kuşe kağıda basılan kapakla çıkmaya başladı. Ergenekon Soruşturması'nda 21 Mart 2008 günü tutuklanan Serhan Bolluk'un yerine Deniz Yıldırım derginin Genel Yayın Yönetmenliğini devraldı. Serhan Bolluk ise tahliye olduktan sonra Ulusal Kanal Haber Dairesi Başkanlığı'na getirildi.

Aydınlık dergisi, Recep Tayyip Erdoğan ile KKTC Eski Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat'ın Kıbrıs'la ilgili özel konuşmalarını yayınlayınca, Genel Yayın Yönetmeni Deniz Yıldırım ve Ulusal Kanal İstihbarat Şefi Ufuk Akkaya tutuklandı. Yıldırım'ın tutuklanmasının ardından, derginin Sorumlu Müdürü olarak Mehmet Bozkurt görev aldı. Bozkurt yönetimindeki dergi haftalık 20 bin tiraja ulaşınca Aydınlık günlük gazete olarak yayımlanmaya başladı.[4]

Gazete (2011-...)

Yayın çizgisinin yürüttüğü mücadelenin haftalık bir dergiyle yürütülemeyeceğini ve mevcut basının muhalifliğini kaybettiğini düşünen Aydınlık dergisi, 2010 yılının sonunda aldığı kararla, 1 Mart 2011 günü günlük gazete olarak okurlarıyla buluşmayı müjdelemiştir. 13 Şubat 2011 tarihli son sayısının kapağına, 1 Mart'ta resmi olarak çıkacağı bildirilen Aydınlık gazetesinin kapağını basan dergi, bunun bir "veda" değil, "merhaba" olduğunu belirtmiştir. Aydınlık adıyla 1 Mart 2011'den itibaren günlük gazete olarak yayına devam etmektedir, ancak Avrupa'daki okuyucuları için de Avrupa merkezli bir haftalık dergi de yayınlanmaktadır.

Aydınlık, çıktığı ilk ay ortalama 50 bin satışa ulaşarak oldukça çarpıcı haberlere imza attı.[5] Özellikle Başbakan Erdoğan ve dönemin Genelkurmay Başkanı Yaşar Büyükanıt arasında Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan gizli görüşmeyi açıkladı. Gazetenin Genel Yayın Yönetmenliğini Mehmet Sabuncu, Genel Yayın Yönetmeni Yardımcılığı'nı Deniz Yıldırım yürütmektedir. Gazetenin Yazı İşleri Müdürlüğü görevini Ergün Gedek, Haber Koordinatörlüğü görevini Önder Öztürk yapmaktadır. Haber Müdürlüğü'nde ise Mustafa Kaya yer almaktadır. Ceyhun Bozkurt ise İstihbarat Şefi olarak görev yapmaktadır.

Aydınlık gazetesi 19 Ağustos 2011 günü Ergenekon Soruşturması kapsamında üçüncü kez basıldı. Aydınlık'ın yanı sıra Ulusal Kanal ve İşçi Partisi de baskına uğradı. İşçi Partisi Genel Başkan Vekili Mehmet Bedri Gültekin ve Ulusal Kanal Genel Yayın Yönetmeni Turan Özlü'nün yanı sıra Aydınlık gazetesi istihbarat şefi Mehmet Bozkurt, Ruhsar Şenoğlu, Özlem Usta ve iki gazete çalışanı gözaltına alındı ve savcılık sorgularının ardından 22 Ağustos 2011 günü serbest bırakıldı. Mehmet Bedri Gültekin, Turan Özlü, Erkan Önsel ve Mehmet Perinçek ise aynı gün tutuklandı.[6]

16 Nisan 2012 tarihinden itibaren, gazetenin Avrupa baskısı, Avrupa'da 8 ülkede hafta içi beş gün yayımlanmaktadır.[7]

Kadro

Yazarlar
  • Ahmet Özgür Türen
  • Ali Rıza Taşdelen
  • Atakan Hatipoğlu
  • Atilla Özalp
  • Begümşen Ergenekon
  • Bessam Abu Abdullah
  • Birgül Ayman Güler
  • Burçak Evren
  • Bülent İnce
  • Canboray Soykan
  • Cem Gürdeniz
  • Cenap Yener
  • Coşkun Özdemir
  • Çetin Susan
  • Defne Tamar Gürol
  • Didem Okur
  • Dr. Doğu Perinçek
  • Ece Ataer
  • Ekrem Ataer
  • Ekrem Kahraman
  • Engin Ünsal
  • Erkan Rehber
  • Esin Ergenç
  • Esin Turhan
  • Ferhan Bayır
  • Feridun Andaç
  • Fikret Akfırat
  • Gaffar Yakınca
  • Gönül Kenter
  • Hakkı Keskin
  • Hasan Bögün
  • Hayati Asılyazıcı
  • Hikmet Çiçek
  • Hüseyin Haydar
  • İsmet Özçelik
  • Kemal Ateş
  • Koray Gürbüz
  • Leonid Savin
  • Mecit Ünal
  • Mehmet Akkaya
  • Mehmet Ali İkbal
  • Mehmet Bedri Gültekin
  • Mehmet Bori
  • Mehmet Yuva
  • Mustafa İlker Yücel
  • Mustafa Pamukoğlu
  • İ. Melih Baş
  • Oktay Yıldırım
  • Onur Caymaz
  • Onur Sinan Güzeltan
  • Orhan Koloğlu
  • Rafet Ballı
  • Semih Koray
  • Serhan Bolluk
  • Seyit Nezir
  • Soner Polat
  • Şenay Koçyiğit Özdoğan
  • Şule Perinçek
  • Teoman Alili
  • Tuğrul Kihtir
  • Tunca Arslan
  • Turgay Oğuz
  • Turhan Özlü
  • Ufuk Söylemez
  • Uğur Civelek
  • Yavuz Alogan
  • Yıldırım Koç
  • Yunus Soner

Çizer

Eski Yazarlar

Kaynakça
  1. http://www.aydinlikgazete.com/bizeyazin.html 3 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Künye
  2. "16-22 Mart 2015 Haftaları Arası Tiraj Tablosu". 28 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2015.
  3. Aydınlık Dergisi sayı:1189 30 Mayıs 2010
  4. "En çok konuşulan gazete ve dergiler". MediaCat. 11 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
  5. "AYDINLIK TARAF'I DA GEÇTİ". odatv. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
  6. "Perinçek'e tutuklama istemi". www.cumhuriyet.com.tr. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
  7. "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2013.
  8. 3 Mart 2013 tarihli Aydınlık nüshası.
  9. http://www.aydinlikgazete.com/kultursanat/artik-aksam-olunca-huzunlenmek-yok-h73111.html
  10. "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015.
  11. http://www.aydinlikgazete.com/kultursanat/trtye-hakkimi-helal-etmiyorum-h77092.html
  12. "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.