Dolarizasyon
Dolarizasyon ya da Para ikamesi, bir ülkede yaşayanların yabancı para birimlerini kendi paraları yerine ve/veya paralel olarak kullanmaları durumudur.
Oluşabileceği şartlar:
- gayriresmî, formel yasal onay olmadan
- yarıresmî (veya resmî çift para birimi sistemi), yabancı paranın kanuni olduğu, ancak yerel para karşısında ikincil bir rol oynadığı durum
- resmî, bir ülkenin para basmayı bırakıp sadece yabancı para kullanması
Dolarizasyon terimi sadece Amerikan doları için geçerli değildir. Genel olarak herhangi bir yabancı para birimine geçilmesi de dolarizasyon sayılır.
En önemli dolarize ekonomiler, Haziran 2002 itibarıyla Ekvador (2000'den beri), El Salvador (2001'den beri) ve Panama'dır (1904'ten beri).
Ağustos 2005 itibarıyla sadece ABD doları, Euro, Yeni Zelanda doları, Türk lirası, Rus rublesi, İsviçre frankı ve Avustralya doları başka ülkelerce resmî dolarizasyon için kullanılmış para birimleridir.
Dolarizasyonun nedenleri
Gayriresmî dolarizasyon
Yüksek enflasyonla boğuşan ülkelerde elde yerli para tutmanın maliyeti oldukça yüksektir. Bundan dolayı kişiler kendilerini enflasyonun aşındırıcı etkisinden korumak için elde yabancı para tutmayı daha çok tercih ederler. Enflasyon baskısı ne kadar uzun olursa insanların elde yabancı para tutma iştahları da o derece kabarır. Öyle ki bir zaman sonra ev sahipleri kiralarını, satıcılar mallarının ücretlerini yabancı para cinsinden istemeye başlarlar. Bu durumda ülkenin para birimi değişmemesine rağmen piyasada kullanılan para yerli paradan yabancı paraya dönmeye başlar.
Resmî dolarizasyon
Bu durumda ülke kendi parasını tedavülden kaldırıp yabancı bir parayı resmî parası ilan eder. Ülkenin bu kararı almasının en temel nedeni, yabancı paranın prestijinden faydalanarak daha uzuca borçalanma ve enflasyon seviyesini o ülkenin enflasyonuna yaklaştırma isteğidir.
Dolarize Ekonomiler Listesi
ABD doları
- Virgin Adaları
- Doğu Timor
- Ekvador (kendi bozuk paralarını kullanır)
- El Salvador
- Marshall Adaları
- Mikronezya
- Palau
- Panama (kendi bozuk paralarını kullanır)
- Pitcairn Adaları (ayrıca Yeni Zelanda doları)
- Turks ve Caicos Adaları
- Belize
Euro
- Kosova
- Monako (önceden Fransız frankı)
- Andorra (önceden Fransız frankı ve İspanyol pesetası)
- San Marino (önceden İtalyan lireti)
- Vatikan (önceden İtalyan lireti)
- Karadağ (önceden Alman markı ve Yugoslav dinarı)
- Cebelitarık (İngiliz sterlini ve Euro)
Rus rublesi
Yeni Zelanda doları
- Cook Adaları
- Niue
- Tokelau
- Pitcairn Adası (Ayrıca ABD doları)
Avustralya doları
Diğer
- KKTC (Türk lirası)
- Lihtenştayn (İsviçre frankı)
- Bhutan (Hindistan rupeesi)