Monako

Monako veya resmî adı Monako Prensliği (Fransızca: Principauté de Monaco veya Monaco; Monakoca: Munegu veya Principatu de Munegu), 1297 yılında kurulmuş, Avrupa'da Kuzeybatı Akdeniz kıyılarında yer alan bağımsız bir şehir devleti ve prensliktir. Vatikan'dan sonra Avrupa'daki en küçük bağımsız ülke olan mikrodevlet, Fransa tarafından kuzey, batı ve doğu yönlerinde çevrelenmişken, ülkenin güney ve güneydoğu kısımları Akdeniz ile komşudur. Monako ayrıca İtalya sınırından yaklaşık 15 km uzaklıkta yer almaktadır.

"Monaco" buraya yönlendirilmektedir. Diğer kullanımlar için Monaco (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Monako
Principatu de Múnegu (Monakoca)
Principauté de Monaco (Fransızca)
Monako Prensliği
Arma
Slogan
"Deo Juvante"  (Latin)
"With God's Help" "Tanrı'nın Yardımı İle"
Başkent Monaco-Ville
Resmî diller Fransızca
Hükûmet Monarşi
• Prens
II. Albert
• Başbakan
Pierre Dartout
• Ulusal Başkanlık Konseyi
Stéphane Valeri
Tarihçe  
• Grimaldi Meclisi
1297
• Anayasa
1911
• Su (%)
 0,0
Nüfus
• 2009 tahminî
 38.695
• 2017 sayımı
 38.695
GSYİH (SAGP) 2015 tahminî
• Toplam
 7,672 milyar $[1] (158.)
• Kişi başına
 115.700[1] (3.)
GSYİH (nominal) 2018[b] tahminî
• Toplam
 7,185 milyar $[2] (145.)
• Kişi başına
 185.741 $[3] (1.)
Para birimi Euro (EUR)
Zaman dilimi UTC+1 (OAZD)
• Yaz (YSU)
 UTC+2 (OAYZD)
Telefon kodu +377
İnternet alan adı .mc

Ülke Monte Carlo semtindeki gösterişli kumarhaneleri, içinde barındırdığı limanları ve kraliyet ailesi ile ünlüdür.

Tarih
Ana madde: Monako tarihi

Monako 1191 yılında Kutsal Roma İmparatoru VI. Heinrich'in izniyle 1228 yılında bir Ceneviz sömürgesi olarak kuruldu. 1297 yılında François Grimaldi ve askerleri Monako Kayası'nı ele geçirdiler. O zamandan beri Monako toprakları Grimaldi ailesi tarafından yönetilmektedir.

1793-1814 yılları arasında Monako Fransa'nın egemenliği altında yaşadı. Viyana Kongresi'nde Monako'nun Sardinya-Piemonte Krallığı'na bağlanması kararlaştırıldı. 1861 yılından sonra Monako bağımsız bir prenslik haline geldi. 1911 yılında kabul edilen yeni anayasaya kadar Monako Prensi Monako'nun mutlaki hükümdarı sayılıyordu.

II. Dünya Savaşı'nda, 1943 yılında, İtalyan Ordusu Monako'yu işgale başladı ve faşist bir yönetim oluşturarak işgal etti. Kısa bir süre sonra, Mussolini'nin çökmesinin ardından, Nazi Wehrmacht orduları Monako'yu işgal etti. Çok sayıda Monakolu Yahudi toplama kamplarına gönderildi. Savaştan sonra Monako Prensi III. Rainier 1949 yılında dedesinin ölümü üzerine tahta çıktı. Prens Rainier kadınlara oy hakkını kabul etti ve idam cezasını kaldırdı. 1993 yılında Monako Birleşmiş Milletlere üye oldu. 31 Mart 2005 tarihinde prens Rainier hastalanarak görevi oğluna devretti. 6 Nisan 2005 tarihinde ölünce oğlu II. Albert Monako Prensi olarak tahta çıktı.

Coğrafya

Monako'nun uzunluğu 3.350 m'dir. Genişliği en geniş yerde 1.000 m'yi bulurken en dar yerde 245 m'dir. Fontvieille semti de dahil olmak üzere ülkedeki pek çok kıyı bölgesi sonradan denize beton doldurularak oluşturulmuştur. Günümüzde de buna benzer projeler vardır; fakat hayata geçirilememiştir.

Monako'da 1861'den itibaren denizin doldurulması ile oluşturulmuş alanlar

Semtler
Monte Carlo'dan bir görünüm

Kara sınırları Fransa ile çevrili olan ülke, eski Monako şehri ve sonradan inşa edilen alanlardan oluşur. Monako'nun başlıca yerleşim birimleri (semtleri) nüfusları ile şunlardır:

Yerleşim birimiNüfusu
Monako (Monaco Ville)2.000
Monte Carlo25.000
La Condamine7.000
Fontvieille1.500
Toplam35.500

Demografi




Monako nüfusu

  Fransızlar (%28.4)
  Monakolular (%21.6)
  İtalyanlar (%18.7)
  Britanyalılar (%7.5)
  Belçikalılar (%2.8)
  Almanlar (%2.5)
  İsviçreliler (%2.5)
  Amerikalılar (%1.2)
  Diğer (%14.8)

Monako'da etnik açıdan Fransızların sayısı Monakolulardan daha fazladır. Fransızlar %28,4 ile ülkenin en büyük etnik grubudur. Monakolular %21,6 ile onları takip eder. Diğer etnik gruplar ise şöyledir: İtalyanlar (%18,7), İngilizler (%7,5), Belçikalılar (%2,8), Almanlar (%2,5), İsviçreliler (%2,5) ve Amerikalılar (%1,2).

Monako dünyanın en yüksek beklenen yaşam süresi sahiptir. 2017 verilerine göre bir Monakolunun ortalama olarak beklenen yaşam süresi 89.4 yıldır.[4]

Dil

Monako'nun resmi dili Fransızcadır; fakat İtalyanca, İtalya'dan gelen kişilerce ana dil olarak konuşulmaktadır. İngilizce ise Monako'daki Amerikalılar, İngilizler, Kanadalılar ve İrlandalılar tarafından konuşulur. Ulusal dil Monako dilidir; fakat bu dil küçük bir topluluk tarafından konuşulmaktadır. Monaco Ville bölgesinde tabelalar Fransızca ve Monako dili olarak yazılmıştır.

Din

Bu mikro ülkede resmi din Hristiyanlığın Katoliklik mezhebidir. Fakat Monako'da inanç konusunda özgürlük vardır. Hristiyan toplum Monako nüfusunun %83,2'sini oluşturmaktadır. Monako'da beş Katolik kilisesi ve bir de katedral bulunmaktadır. Koruyucu aziz Devota'dır.

Monako'da yalnızca bir Anglikan kilisesi bulunmaktadır. Bu kilise Monte Carlo'da yer almaktadır. 2007 itibarıyla bu kiliseye bağlılığı bulunan 135 Anglikan vardır. Bu kilisenin kütüphanesinde yaklaşık 3000 İngilizce kitap bulunmaktadır.

1948 yılında kurulan The Association Culturelle Israélite de Monaco sayesinde Monakolu Museviler bir sinagog, İbrani okulu ve koşer ürünler satan bir gıda mağazası kazanmıştır. Yaklaşık bin kişilik Musevi cemaatinin %40'ını Britanya'dan gelenler oluşturmaktadır. Geri kalan kısım ise Kuzey Afrika'dan gelmiştir. Buradaki Musevi nüfusunun üçte ikisini Kuzey Afrika'dan gelen Sefarad Yahudileri oluşturur. Üçte biriyse Aşkenaz Yahudisidir.

Altyapı ve ulaşım

Yüzölçümü bu kadar küçük olmasına rağmen ülkede bir stadyum bulunur. Havaalanı yerine heliportu ve tren istasyonu bulunmaktadır ve Fransa demiryolunun küçük bir parçası geçmektedir. Karayolu ve denizyolu gelişmiştir.

Fontvieille semti ile Monaco Ville'in bulunduğu yarımadanın arasında küçük, Monte Carlo ile Monaco Ville'in arasında ise büyük bir yat limanı bulunmaktadır.

Kaynakça
  1. "EUROPE :: MONACO". CIA.gov. Central Intelligence Agency. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
  2. "GDP (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. 14 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
  3. "GDP per capita (current US$) - Monaco". data.worldbank.org. World Bank. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
  4. "The World Factbook — Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.