Bhutan

Bhutan (Dzongka: འབྲུག་ཡུལ་, romanize: Druk Yul; [ʈuk̚˩.yː˩]) ya da resmî adıyla Bhutan Krallığı (Dzongka: འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་, romanize: Druk Gyal Khap),[5] Güney Asya'da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu Himalayalar'da bulunan ülkenin batısında ve güneyinde Hindistan, kuzeyinde ise Çin'in Tibet bölgesi yer alır. Thimphu başkenti, Phuntsholing ise ülkenin ekonomik merkezini oluşturur. Tarihî İpek Yolu üzerinde, Hint altkıtası, Güneydoğu Asya ve Tibet'in kesişim noktasında yer alan Bhutan devleti, Budizm'i baz alan bir ulusal kimliğe sahiptir.

Bhutan

Brug rGyal-Khab (Wylie)
Dru Gäkhap
Bhutan Krallığı
Millî marş
Druk tsendhen
(Gürleyen Ejderhalar Ülkesi)
Başkent Thimphu
Resmî diller Dzongka
Resmî din
Vajrayana Budizmi
Hükûmet Meşrutî monarşi
• Kral
Jigme Khesar Namgyal Wangchuck
• Başbakan
Lotay Tshering
Tarihçe  
• Wangchuck Hanedanı
17 Aralık 1907
• Hint-Bhutan Antlaşması
8 Ağustos 1949
• Meşrutiyetin ilanı
2007
Yüzölçümü
• Toplam
 38.394 km2 (14.824 sq mi) (131)
Nüfus
• 2018 tahminî
 754.388 (165.)
• 2017a sayımı
 727.145[1]
• Yoğunluk
 19,3/km2 (50,0/sq mi) (162.)
GSYİH (SAGP) 2020 tahminî
• Toplam
 9,089 milyar $[2] (154.)
• Kişi başına
 12.058 $[2] (99.)
GSYİH (nominal) 2020 tahminî
• Toplam
 2,587 milyar $[2] (164.)
• Kişi başına
 3.431 $[2] (116.)
Gini (2017) 37.4[3]
orta
İGE (2019)  0.654[4]
orta · 129.
Para birimi Ngultrum (BTM)
Zaman dilimi UTC+6:00 (BTT)
Telefon kodu 975
İnternet alan adı .bt

Ülkenin güneyinde subtropikal özellikler gösteren vadiler, kuzeyinde ise subalpin iklimine sahip Himalaya Dağları yer alır. Ülkenin dağlık bölgelerinde 7.000 metreden daha yüksek zirveler bulunur. Ülkenin en yüksek noktası olan Gangkhar Puensum zirvesi, ayrıca dünyada tırmanılmamış en yüksek dağdır.[6]

Bhutan, az gelişmiş ülke kategorisi içinde değerlendirilir. Hidroelektrik enerjisi ülkenin ana ihracatını oluşturmaktadır.[7] Hükûmet sistemi parlamenter demokrasidir, ülkenin lideri ise "Ejder Kral" ismi verilen Bhutan Kralı'dır. Ülkenin 52 ülke ve Avrupa Birliği ile diplomatik ilişkileri vardır, ancak Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 5 daimi üyesi ile (Çin, ABD, Birleşik Krallık, Rusya ve Fransa) bir ilişki içinde değildir. Bhutan, Birleşmiş Milletler, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı, BIMSTEC ve Bağlantısızlar Hareketi üyesidir.

Coğrafya

Batısında ve güneyinde Hindistan'ın, kuzeyinde Çin'in yer aldığı Bhutan'ın coğrafî konumu 27-30 Kuzey enlemi, 90-30 Doğu boylamı üzerindedir. Ülkenin toplam yüz ölçümü 47,000 km² olup 1,075 km'lik bir kara sınırına sahiptir. Ülkenin sınırlarından 470 km'si Çin ile 605 km'si ise Hindistan'ladır.

Ülke, dağlık bir arazi üzerine kuruludur. Ancak iklim çeşitlilik göstermektedir. Kuzey ovalarda tropikal iklim hâkimdir. Orta kısımdaki vadilerde kışlar soğuk, yazlar sıcak geçer. Himalayalar'da ise kışlar sert, yazlar serindir.

Bhutan'da Himalayaların eteğinde buzullar ve göller.

Ülkede birkaç verimli ova ve ağaçsız bozkır yer almaktadır. Ülkenin en düşük rakımlı yeri, Drangme Chhu (97 m) adındaki bölgedir. Buna karşılık en yüksek rakımlı noktası Kula Kangri'nin zirvesi olup tam 7.553 m'dir.

Ülkede kereste, alçıtaşı, kalsiyum karbür, hidro güç sanayileri yapılmaktadır. Ancak ülkede tarıma elverişli arazi hemen hemen yoktur. Ülkedeki tarıma elverişli alan oranı % 2, otlaklar % 6, ormanlık arazi % 66 kadardır. Ülkedeki arazilerin sadece 340 km² kadarı sulanabilmektedir. Ülkede tüm yıl boyunca sert fırtınalar, yağış sezonu boyunca yaygın toprak kaymaları görülmektedir.

Bhutan Anayasası, ülkede ormanlık alanların ülke yüz ölçümünün % 60'ın altında olamayacağını düzenlemiştir. Bu kapsamda devlet, kırsal kesimde yaşayan halka bedava elektrik kullanımını teşvik etmektedir. Bhutan aynı zamanda hidroelektrik santralleri bakımından zengindir.

Nüfus yapısı

Ülke nüfusu 2018 tahminlerine göre 754.388 kadardır. 2006 verilerine göre ülkenin %39,99'u 0-14 yaş arası; %56,05'i 15-64 yaş arası ve %3,96'sı 64 yaş üzeridir. Ülkedeki nüfus artış oranı %2,17'dir. Ülkede mülteci oranı çok düşüktür. Bhutan'da bebek ölüm oranı 108.89 ölüm/1,000 doğan bebek civarıdır. Ülkedeki ortalama yaşam süresi 52.79 yıldır. Bu oran kadınlarda 52.41 yıl, erkeklerde 53.16 yıldır. Ülkede ortalama her kadının 5.07 çocuğu mevcuttur. Ülkedeki AIDS oranı %0.01 den azdır. Ülkedeki okur yazar oranı 2008 verilerine göre %59.5'tir.[8]

Etnik gruplar, dil ve din

Ülkede yaşayan ana grupları Ngaloplar (Batı Butanlılar) and Şarçoplar (Doğu Butanlılar) oluşturur. Şarçopların sayısı az miktarda daha fazla olmakla birlikte, ülkedeki siyasi ve ekonomik güç Ngaloplarda yoğunlaşmıştır.[9] Kral ve siyasi üst sınıf Ngalop grubunu mensuptur.

Lhotşampalar (Güney Butanlılar), çoğunlukla kökenleri Nepal'e dayanan bir etnik gruptur. Bu grubun kökenlerini, 19. yüzyılın sonlarında Britanya Hindistanı'nda yer alan Doğu Nepal'den göç eden kişiler oluşturmuştur. 1988 nüfus sayımında ülkenin yaklaşık %45'ini oluşturmuşlardır.[10] 1980'lerin sonlarından sonra Bhutan hükûmeti, 108,000 Güney Butanlıyı tehcir etmiş ve mülklerine el koymuştur.[11] Bu, büyük bir göç dalgasına (zorunlu veya kendi isteğiyle) yol açmıştır. Günümüz itibariyle Lhotşampa, Bhutan nüfusunun %20'sini oluşturmaktadır.[9]

Ülkedeki din oranları Tibet Budistleri %75, Hint ve Nepal Hinduları %25 şeklindedir. Ülkede Dzongka (resmî), Şarçopça, Bumthangca, Kurtopçe, Nepalce gibi diller konuşulmaktadır.

Yönetim

Ülkenin resmi adı "Butan Krallığı"dır. Ülkenin yerel adı "Druk Yul (Barışçıl Ejderhanın Ülkesi)" olarak bilinir. Ülke yönetimi parlementer demokrasiyi baz alan anayasal monarşi üzerine kuruludur. Ülkenin başkenti Thimphu'dur. Ülkedeki idari bölgeler aşağıdaki gibidir:

Bhutan Krallığı'nın bölgeleri (dzongkhas)
Bölge Dzongka dilinde ismi Bölge Dzongka dilinde ismi
Harita
1. Bumthang བུམ་ཐང་རྫོང་ཁག་ 11. Samdrup Jongkhar བསམ་གྲུབ་ལྗོངས་མཁར་རྫོང་ཁག་
Bhutan"in idari bölgeleri
2. Chukha ཆུ་ཁ་རྫོང་ཁག་ 12. Samtse བསམ་རྩེ་རྫོང་ཁག་
3. Dagana དར་དཀར་ན་རྫོང་ཁག་ 13. Sarpang གསར་སྤང་རྫོང་ཁག་
4. Gasa མགར་ས་རྫོང་ཁག་ 14. Thimphu ཐིམ་ཕུ་རྫོང་ཁག་
5. Haa ཧཱ་རྫོང་ཁག་ 15. Trashigang བཀྲ་ཤིས་སྒང་རྫོང་ཁག་
6. Lhuntse ལྷུན་རྩེ་རྫོང་ཁག་ 16. Trashiyangtse བཀྲ་ཤིས་གཡང་རྩེ་རྫོང་ཁག་
7. Mongar མོང་སྒར་རྫོང་ཁག་ 17. Trongsa ཀྲོང་གསར་རྫོང་ཁག་
8. Paro སྤ་རོ་རྫོང་ཁག་ 18. Tsirang རྩི་རང་རྫོང་ཁག་
9. Pemagatshel པད་མ་དགའ་ཚལ་རྫོང་ཁག་ 19. Wangdue Phodrang དབང་འདུས་ཕོ་བྲང་རྫོང་ཁག་
10. Punakha སྤུ་ན་ཁ་རྫོང་ཁག་ 20. Zhemgang གཞམས་སྒང་རྫོང་ཁག་

Ülke, Hindistan'dan 8 Ağustos 1949'da ayrılmıştır. Butan'ın dikdörtgen biçimli bayrağı bir köşegen ile ikiye ayrılmıştır. Üstteki altın sarısı üçgen laik kraliyet gücünü, alttaki portakal renkli üçgen ise Budizmi simgelemektedir. Bayrağın ortasında ise Butan'ı simgeleyen bir ejderha bulunmaktadır.

Ekonomi

8 Ağustos 1949'da bağımsızlık kazanan Butan'ın dış ilişkilerini Hindistan yürütmektedir. Dışarıdan aldığı yardımın büyük kısmı da Hindistan'dan gelmektedir. Butan - Hindistan bağlantıları hava taşımacılığında ve yol yapımında girişilen işbirlikleriyle daha da güçlenmiştir. Butan 1970'li yıllarda takas ekonomisini bırakıp para sistemine geçmiştir. Nüfusun büyük çoğunluğu tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Budist Butan Krallığı monarşiyi ve Budist yaşam biçimini koruyabilmek için kapılarını teknolojik gelişmelere kapalı tutmuştur.

2000 yılı itibarıyla ülkenin satınalma gücü paritesi 2,3 milyar $, reel büyüme %6, civarındadır. Ülkede çalışan kesimin %38'i tarım, %37'si sanayi ve %25'i hizmet sektöründe çalışmaktadır. Enflasyon oranı %7 olup millî gelirler 146 milyon $; giderler ise 152 milyon $ şeklindedir. Ülke sanayisi çimento, ormancılık ürünleri, meyve, alkollü içecek, kalsiyum karbür üzerinedir.

Ülkedeki işsizlik oranı %9,3'tir. Ülkedeki tarım ürünleri pirinç, mısır, narenciye, hububat, süt ürünleri, yumurta şeklindedir. Ülke ihracatı 154 milyon $ olup alçıtaşı, kereste, el sanatları ürünleri, çimento, meyve, elektrik türü ürünler Hindistan'a satılmaktadır. Ülkenin ihracat ortakları arasında en büyük pay %94 ile Hindistan'dır. Ayrıca Bangladeş de bu payda yer almaktadır.

Ülkedeki ithalat miktarı ise yaklaşık 269 milyon $'dır. Butan, dış ülkelerden yakıt ve yağlama maddeleri, hububat, makine ve yedekleri, araçlar, kumaşlar, pirinç satın almaktadır. Hindistan %77 ile en fazla satın alınan ülkedir. Hindistan'ı Japonya, Birleşik Krallık, Almanya ve ABD izlemektedir. Ülkenin dış borç tutarı 120 milyon $'dır. Butan'ın para birimi "Butan Ngultrumu" (BTN) ve Hindistan Rupisi (INR)'dir.

Altyapı

İletişim

Ülkede 1997 itibarıyla 6.000 telefon kullanıcısı yer almaktadır. Ülkenin telefon kodu 975 olup AM 0, FM 1 ve kısa dalga radyo yayınları mevcuttur. 1999 yılında 48 televizyon kanalının yayınlanmasıyla Bhutan, dünyanın en son televizyon yayını veren ülkesi olmuştur. Ülkenin internet kodu .bt'dir.

Ulaşım ve taşımacılık

Aşağıda ulaşım hakkındaki sayısal değerler bulunmaktadır.

  • Demiryolları: 0 km
  • Karayolları (1996):
    • toplam: 3,285 km
    • asfalt: 1,994 km
    • asfalt olmayan: 1,291 km
  • Deniz yolları: yok
  • Limanları: yok
  • Hava alanları: 2 (2000 verileri)

Üye olunan uluslararası kuruluşlar

Kaynakça
  1. "Bhutan". Citypopulation.de. 5 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2019.
  2. "Butan". International Monetary Fund. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  3. "Gini Index". World Bank. 8 June 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2019.
  4. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
  5. Driem, George van (1998). Dzongkha = Rdoṅ-kha. Leiden: Research School, CNWS. s. 478. ISBN 978-90-5789-002-4.
  6. Tsuguyasu Itami (Ekim 2001). "Gankarpunzum & First Ascent Of Liankang Kangri" (PDF). Japanese Alpine News. 1. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2018.
  7. "Bhutan's Hydropower Sector: 12 Things to Know". Asian Development Bank. 30 Ocak 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2016.
  8. "Report: Data Profile". World Bank. 2008. 28 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2009.
  9. GROWup - Geographical Research On War, Unified Platform. "Ethnicity in Bhutan". ETH Zurich. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018.
  10. "People & Population". Bhutan News Service. 16 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 June 2013.
  11. Frelick, Bill (3 March 2011) For Bhutan's Refugees, There's no Place Like Home 14 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Human Rights Watch.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.