Ekvador

Ekvador, ya da resmî adıyla Ekvador Cumhuriyeti, Güney Amerika'da temsili demokrasi ile yönetilen bir cumhuriyettir. Kuzeyde Kolombiya, doğu ve güneyde Peru ile komşudur ve batısında Büyük Okyanus vardır. Anakaradan 965 kilometre batıda, Büyük Okyanus'ta bulunan Galapagos Adaları da ülkenin sınırları dahilindedir. Adını aldığı ekvatorla ülke ikiye bölünmüştür.

Ekvador Cumhuriyeti República del Ecuador  (İspanyolca) Ekvador
Bayrak Arma
Slogan "Dios, patria y libertad"  (İspanyolca) "Pro Deo, Patria et Libertate"  (Latince) "Tanrı, vatan ve hürriyet"
Millî marş Salve, Oh Patria  (İspanyolca) We Salute You, Our Homeland
Başkent	Quito 00°9′G 78°21′B
En büyük şehir	Guayaquil
Resmî diller	İspanyolca
Etnik gruplar (2012)	%65 mestizo, %25 Ekvador Kızılderilileri, %7 Beyaz, %3 Siyahi
Hükûmet	Üniter Cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı	Lenín Moreno
• Cumhurbaşkanı Yardımcısı	Jorge Glas
Tarihçe
• İspanya'dan	10 Ağustos 1809
• İspanya'dan	24 Mayıs 1822
• Gran Colombia'dan	13 Mayıs 1830
Yüzölçümü
• Toplam	283.561 km^2 (109.484 sq mi) (73.)
• Su (%)	5
Nüfus
• 2020 tahminî	17.084.358 (67.)
• Sayılan	17.300.000[1]
• Yoğunluk	61/km^2 (158,0/sq mi) (151.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	185,913 milyar $ (66.)
• Kişi başına	10.617 $[2] (107.)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	93,078 milyar $ (65.)
• Kişi başına	5.316 $[2] (88.)
Gini (2014)	▼ 45.4[3] orta
İGE (2019)	0.759[4] yüksek · 86.
Para birimi	Amerikan doları ($, USD)
Zaman dilimi	UTC-5, -6 (ECT, GALT)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+593
ISO 3166 kodu	EC
İnternet alan adı	.ec

Tarih

Yaklaşık 3 ayrı bağımsızlık tarihleri vardır.

İspanya hâkimiyetinin ardından Quito on bin kişinin yaşadığı bir şehirdi. 10 Ağustos 1809 yılında Quito'da, Carlos Montúfar, Eugenio Espejo ve Piskopos Cuero y Caicedo liderliği altında İspanya'dan bağımsızlık için halkın talebi olmuştur.

Ekvador, aynı zamanda İspanya'dan ayrılmak için ilk çağrıyı yapan Latin Amerika ülkesidir. 9 Ekim 1820'de Guayaquil, bağımsızlığını kazanan ilk Ekvador şehridir. 24 Mayıs 1822'de Mareşal Antonio José de Sucre komutasındaki Ekvador ordusu, Quito yakınlarındaki Pichincha Savaşı'nda İspanya'yı mağlup ederek bağımsızlığını elde etmiştir.

19. yüzyılda Ekvador'da yöneticilerin çabuk değişmesinden kaynaklanan bir dengesizlik vardır. 1941 yılında ise Peru ile aralarında yaşanan tansiyon savaşa dönüşmüştür. Peru, kendi toprakları olarak beyan ettiği yerlerde, Ekvador'un askeri varlığının bulunduğunu, bunun da işgal olduğunu ileri sürmektedir. Ekvador ise tam tersini iddia etmektedir. 1941 Temmuz'unda iki ordu da harekete geçti. Peru, 11,681 asker ile savaşa girerken, karşılarında kötü eğitilmiş ve yeterince takviye yapılamamış 5,300 askerli Ekvador ordusyla karşılaştılar. 5 Temmuz 1941'de Peru güçleri Zarumilla ırmağını yerleşti. 23 Temmuz 1941'de ırmağı aşıp Ell Oro'nun içlerine doğru ilerlemeye başladı. Ekvador, böylece savaştan çekilmek zorunda kaldı.

1960'larda piyasalardaki durgunluk ve toplumsal husursuzluk popülist politikalara ve askeri müdahelelere neden oldu. Bu arada yabancı şirketler Amazon'a yakın yerlerde petrol yatakları keşfetti. 1972'de, petrolü doğudan sahil şeridine taşıyan And Dağları boru hattının inşaatı, Ekvador'u Güney Amerika'nın ikinci büyük petrol ihraç eden ülkesi haline getirdi. 1970'li yıllarda askeri rejim döneminde ülkenin borçlarının kötü idare edilmesi ile başlayan kötü yönetim altındaki birçok yıl, ülkeyi esasen yönetilemez hale getirmiştir. 1990'lı yılların ortalarından itibaren, Ekvador hükûmeti, yasama ve yargıda temsil edilen idare sınıfını yatıştırmayla uğraşan zayıf bir sınıf olarak karakterize edildi.

Yerli halkın etken seçmenler olarak ortaya çıkması, son yıllarda ülkenin demokratik oynaklığına etki etti. Nüfus, hükûmetteki daha önceki hataları telafi etmek için toprak reformu, işsizlikte azalma ve sosyal hizmetleri sağlamakla motive edildi. Bu hareket, yürütmenin bozulmasına neden oldu.

Politika

Anayasa, başkana, başkan yardımcısına ve meclis üyelerine dört yıllık hizmet etme hakkı tanır. 15 tane bakanlık vardır. Taşra yöneticileri ve meclis üyeleri doğrudan seçimle iş başına gelir. Meclis, Temmuz ve Aralık'ta tatil nedeniyle toplanmaz. 20 tane yedi üyeli meclis komisyonu vardır. Yargıtay üyeleri, meclis tarafından süresiz bir dönem için seçilir.

Ekvador, Birleşmiş Milletler üyesidir. Aynı zamanda, birçok bölgesel toplulukların içinde yer alır.

Coğrafya

Chimborazo

Ekvador Haritası

Ekvador, üç temel bölgeden, bir de Büyük Okyanus'ta bulunan bir adadan meydana gelmiştir.

• La Costa, ülkenin batısındaki, Büyük Okyanus'u da kapsayan alçakta bulunan kıyı şeridini içerir.
• La Sierra, ülkenin ortasından geçen, kuzeyden güneye uzanan yüksek irtifadaki bölge.
• El Oriente, ülkenin doğusundaki Amazon yağmur ormanlarını kapsar. Ülke yüz ölçümünün yaklaşık yarısını kaplar.
• Región Insular, ülkenin batısındaki Büyük Okyanus'ta bulunan Galapagos Adaları.

Ekvador'un üç temel bölgeden meydana gelmesi ile oluşan coğrafi konumu aynı zamanda iklim farklılığını oluşturur. Bu iklim farklılığı; muz, ananas gibi tropikal meyvelerin yanında kakao ve kahve gibi bitkiler ile pirinç, şeker, tütün, mısır, patates, elma, mandalina gibi değişik iklim tarımsal ürünlerinin yetişmesini de sağlar.

Ülke, 22 eyaletten meydana gelir ve her eyaletin kendi idari merkezi bulunur.

Kültür

Ekvador millî takımı forma renkleri

Ülkedeki en popüler spor, diğer Güney Amerika ülkeleri gibi futboldur. Ekvador millî takımının maçları ülkedeki en çok izlenen spor olayıdır. 2007 Haziranında FIFA, deniz seviyesinden 2,500 metre veya üzeri yükseklikteki yerlerde maç yapılmasını yasakladı. Rafael Correa ve Peru, Bolivya ve Kolombiya'daki meslektaşları bu kuralı protesto etmek için ortak bir mektup hazırladılar.

Ekvador, 2002 FIFA Dünya Kupası ve 2006 FIFA Dünya Kupası'na katılma hakkı kazandı. 2006 FIFA Dünya Kupası'nda A Grubunda Polonya ve Kosta Rika'nın önünde bitirerek; Almanya'nın ardından ikinci sırada yer aldı. Futsal da toplum arasında popülerdir.

Ekvador'da yemek türleri çok çeşitlidir. Tarımsal şartlar ile yükseklikle birlikte değişir. Domuz eti, tavuk, sığır eti, engin çeşitlilikteki tahıllar, patates veya pirinçle birlikte, dağlık bölgelerde popülerdir. Ekvador'un dağlık bölgelerinde satılan sokak yiyeceği ise kavrulmuş domuz ile birlikte patatestir. Özellikle alçak bölgelerde birçok meyve çeşidi bulunur. Karides ve ıstakoz kıyı kesimlerin vazgeçilmez yiyecek maddesidir.

1991 yapımı film olan Sensaciones Ekvador'da çekilmiştir ve Ekvador'lu kardeşler Juan Esteban Cordero ve Viviana Cordero tarafından yönetilmiştir. Viviana Cordero, daha sonraları Ratas, Ratones, y Rateros ve Un Titán en el Ring adlı filmlerde görev almıştır.

Filmlerin dışında, Ekvador'da çok sayıda kitap basılmaktadır. Bunların en önemlileri Rod Glenn'in bilik kurgu romanı The King of America ve Kurt Vonnegut'un bilimkurgu romanı Galapagostur.

Kaynakça

1. "Institut". 11 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
2. "Report for Selected Countries and Subjects". www.imf.org.
3. "Gini Index". World Bank. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2016.
4. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.

Dış bağlantılar

• Ekvador
• Galapagos Adaları
• İngilizce Wikipedia Maddesi