Kosova

Kosova (Sırpça: Косово), resmî adıyla Kosova Cumhuriyeti (Arnavutça: Republika e Kosovës, Sırpça: Република Косово), Balkanlar'da yer alan ve dünyada sınırlı tanınırlığa sahip denize kıyısı olmayan bir ülke. Kuzeyde ve doğuda Sırbistan, güneyde Kuzey Makedonya ve Arnavutluk, batıda ise Karadağ ile komşudur. 1999 yılında Birleşmiş Milletler kontrolü altına alınan Kosova, 2008 yılında Sırbistan'dan tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti.[9] Mart 2020 itibarıyla 97 ülke tarafından tanınmaktadır.[10] Kosova'nın bağımsızlığını tanımayan Sırbistan, bölgeyi kendisine bağlı Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi olarak kabul etmektedir.

Arnavutça: Kosovë / Kosova Sırpça: Косово / Sırpça: Kosovo Kosova Arnavutça: Republika e Kosovës Sırpça: Република Косово / Sırpça: Republika Kosovo Kosova Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Millî marş Kosova Cumhuriyeti Millî Marşı (Europe)[1]
Başkent ve	Priştine
Resmî diller	Arnavutça, Sırpça[2]
Tanınan bölgesel diller	Romanca, Boşnakça, Türkçe, Goranca[2][3]
Hükûmet	Parlamenter cumhuriyet
• Devlet Başkanı	Vjosa Osmani (Vekaleten)
• Başbakan	Avdullah Hoti (LDK)
• Uluslararası Sivil Temsilci	Pieter Feith (AB Temsilcisi)
• Meclis Başkanı	Vjosa Osmani (Bağımsız)
Tarihçe
• BMGK 1244	10 Haziran 1999
• EULEX	16 Şubat 2008
• Sırbistan'dan Bağımsızlık	17 Şubat 2008
Yüzölçümü
• Toplam	10.877 km^2 (4.200 sq mi)[4] (171.)
• Su (%)	1,0
Nüfus
• 2020 tahminî	1.873.160[5] (152.)
• Yoğunluk	159/km^2 (411,8/sq mi)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	19,909 milyar $[6] (141.)
• Kişi başına	11.017 $[6] (106.)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	7,484 milyar $[6] (148.)
• Kişi başına	4.141 $[6] (102.)
Gini (2017)	▲ 29.0[7] düşük · 121.
İGE (2016)	0.742[8] yüksek
Para birimi	Euro^1 (€) (EUR)
Zaman dilimi	UTC+1 (OAZD)
• Yaz (YSU)	UTC+2 (OAYZD)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+383
Tek taraflı bir katılımdır. Kosova, Eurozone resmî üyesi değildir. 2011 nüfus sayımında Kosova’nın kuzey kesimindeki Zubin Potok, Leposaviç, Zveçan ve Mitroviça’nın kuzeyi belediyeleri sayıma katılmamıştır. Nüfus rakamında bu belediyeler yoktur.

Kosova'da bağımsızlık ilanının ardından, denetim, Birleşmiş Milletler'den Avrupa Birliği'ne geçti. Kosova'daki Avrupa Birliği temsilciliği, bundan sonra Uluslararası Sivil Temsilcilik adı altında hizmet vereceğini açıkladı. Böylece Birleşmiş Milletler'in de 1999 yılından bu yana Kosova'da üstlendiği yönetim sona ermiş oldu. Kosova'da Avrupa Birliği ülkelerinden 1900 polis ve yargı mensubu görev yapacak. Kosova bu şekilde bağımsızlığını tanıyan ülkeler tarafından Avrupa'nın 50. ülkesi olarak sınıflandırılmıştır.[11]

Tarihçe

Eski tarih

1875-1878 yıllarında Kosova Vilayeti

1881-1912 yıllarında Kosova Vilayeti

Roma İmparatorluğu’nun zamanında Kosova bölgesi adlandırmalarından biri "Dardania" idi. “Dardania” adlı bu küçük yönetim bölgesinin, bugünkü Kosova topraklarıyla kesiştiği mevkileri vardır. Dardania, "Moesia Superior" adlı eyaletin içindeki küçük bir bölgenin adı idi. Günümüzde Kosova'da Dardanlara ait olduğu düşünülen bazı kalıntılara rastlanmıştır. Kosova'da yaşayan Arnavutların çoğu, kendilerinin Dardanlar ve İlirlerin vârisleri olduklarına inanır. Bu teorinin kanıtı olarak da; insan yapısı, aynı kültür ve dilin konuşulması fikirleri belirtilir. Dardanlar yapı olarak güçlü ve sert insanlar olarak izah ediliyor.

Roma İmparatorluğu devrinde ve bu imparatorluğunun ikiye ayrılması sonrasında Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde kalan (3. ve 4. yüzyıl) Kosova muhitinde Hun, Avar, Bulgar, Peçenek, Uz gibi kavimlerin geçici ve kalıcı yerleşmeleri de söz konusu olmuştur. Slavların bölgeye gelişleri ise, 7. yüzyıldan sonra olmuştur. M. S. 5. yüzyılda Hunların bilhassa Attila önderliğinde birleşerek oluşturdukları devlet döneminde Balkanlar (Kosova’yı da içine alacak şekilde), Hunların geçici ve kalıcı iskânlarına sahne olmuştur.[12]

6. yüzyılda Tuna'nın kuzeyine yerleşen Avarlar, buraya doğru ilerlemişlerdir. Bu devrin dil ve kültür kalıntılarına dair arkeolojik buluntular, Balkanlar’ın çeşitli bölgelerinde vardır. Doğu Roma İmparatorluğu zamanında Doğu Roma (Bizans) ordusunda ve Doğu Roma topraklarının uçlarına (ki Kosova bölgesi uçlara yakındır) Türk boyları özellikle yerleştirilmiştir. Bundaki amaç, sınır güvenliği, ordu ihtiyacı ve bu boyların merkezden uzak tutulmasıydı. Bugün Kosova’nın Gora bölgesinin dağlık arazisinde rastlanan kayalara kazınmış hâldeki damga şekillerinin, Osmanlı öncesi Türk izlerinden biridir. Bu şekillere dair yapılan dilsel incelemeler, bunların Göktürk Alfabesinin şekilleriyle olan yakınlığına işaret etmektedir. Kosova, Bizans'ın zayıfladığı dönemlerde Bulgarların ve Sırpların egemenliğine girmiştir.

Kosova, Bizans'ın zayıfladığı dönemlerde Bulgarların ve Sırpların egemenliğine girmiştir.

Arnavut Birliği

1444'te Arnavut ve Karadağ prenslikleri Balkanlar'daki Osmanlı yayılmasına karşı bir askeri savunma birliği oluşturdular. Birliğin kurucusu Arnavut Akçahisar (Kruya) Prensi Gjergj Kastrioti (İskender Bey) oldu. Katolik beyi Gjergj Kastrioti, bir zamanlar Osmanlı devşirmesi olduğu ve Osmanlı ordu bürokrasisinde yer aldığı için İskender Bey adıyla anılmaktadır. Katolik Kastrioti şahsiyeti adı ve kimliği altında günümüzde modern Arnavut kimliği ve milliyetçiliği oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu kimlik de Osmanlı devrinden yakın devirlere kadar gelen Arnavut kimliğiyle örtüşmemektedir. Birlik Venedik Cumhuriyeti tarafından da desteklendi.

Mart 1444'te İskender Bey o zaman Venedik hâkimiyetindeki liman şehri Leş (Alessio)'da bölgenin en önemli prenslikleri olan Thopia, Muzaka, Ballsha ve Crnojevic aileleriyle bu birliği kurdu. Daha ufak diğer kuzey Arnavut aşiretleri de bu birliğe katıldılar. Osmanlılara karşı mücadele için kendi aralarındaki anlaşmazlıkları bir tarafa bıraktılar. İskender Bey birliğin komutanlığına seçildi. Alınan siyasi kararlarda bütün birlik üyelerinin kabul etmesi şartı vardı.

1444'te İskender Bey, Osmanlı ordusunu Torviol Ovası'nda yenmeyi başardı. 1450'de Akçahisar’ı kuşatan Osmanlı birlikleri kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldılar. 1451'de İskender Bey Napoli Krallığı ile bir ittifak kurdu. 1452'de Osmanlı ordusu Mokrica ve Meçadi'de yenildi. 1453'te İstanbul'un fethi üzerine Arnavutlar, Napoli, Venedik, Papalık ve Macaristan Krallarından maddî yardım almaya başladılar. 1462'ye kadar Arnavutlar her yıl Osmanlı ordusunu püskürtüyor, ama ertesi yıl Osmanlılar tekrar aynı güçle geliyorlardı. 1460 ve 1463'te yapılan ateşkesler dışında Arnavut-Osmanlı savaşı hiç durmadan sürdü. 1462'de İskender Bey önemli bir şehir olan Ohri'yi almayı başardı.

1466'da Akçahisar’ın ikinci kuşatması da Arnavut Birliği'nce engellendi. Fakat aynı yıl Osmanlılar Shkumbin Vadisi'nde Elbasan Kalesi'ni kurmayı başardılar. 1467'de Akçahisar’ın üçüncü kuşatması da birlikçe engellendi.

1468'de İskender Bey'in ölümüyle Leç Ligi zayıflamaya başladı. Venedik'in yardımıyla Kuzey Arnavutlar Osmanlılarla mücadele etmeyi sürdürdüler, ancak Venedik yönetimindeki İşkodra 1479'da Osmanlılarca fetholununca, Arnavut direnişi sona ermese de zayıfladı. Bundan sonra bölgenin tamamı Osmanlı hâkimiyetine girdi.

Osmanlı dönemi

Fatih Camii - Priştine

1389-1913 yılları arasında Kosova, Osmanlı-Türk hâkimiyetinde kaldı. Kosova'nın çok önemli batı-doğu ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle, Osmanlı yönetimi Venedik'in de kontrolüne yakın olan bölgenin geri kalan kısımlarının aksine yoğun bir devşirme-İslamlaştırma politikasını Kosova'da uyguladı.

Kosova bölgesinde Osmanlı devlet yönetimiyle beraber, Roma devrinden beri sürekli olarak sağlanamayan düzenlilik sağlanmıştır. Bölge, Osmanlı öncesinde buralarda yaşayan Müslüman olmayan Türklerle, Osmanlı Devleti ile beraber artan Müslüman Oğuz Türkleriyle Türklük açısından iyice yoğun nüfuslu bir hâle geldi. 1912 yılı civarlarıyla beraber Osmanlı hükümranlığının kalktığı zamana kadar Kosova’da Türkçe, genel kültürel dil kimliğindeydi. Zaten bölgedeki Türk nüfusu da bunu sağlayan önemli sebeplerin başında geliyordu. Bölgenin Türk olmayan halkları, Türkçe ile hem dinî yönden hem kültürel yönden iyice geliştiler. Bunun neticesinde de Kosova ve çevresi, Osmanlı Devleti’nin önemli bölgelerindendi. Osmanlı idaresi, bölgede yaşayan Arnavutlara, Sırplara da herhangi bir zorlama uygulamadı. Özellikle Arnavutlar, kültürel yönden sıkıntılar yaşamadılar ve bugünlerine geldiler. Arnavutlar, Balkan Savaşlarına kadar Osmanlı Devleti’ne bağlı, kendilerini Türklerden pek ayırmayan bir halk kimliğindeyken, özellikle 1800’lerin ikinci yarısında artan bir eğilimle Osmanlı algısından kısmî kopma istek ve tepkilerini geliştirmeye başladılar. Bunda, Hristiyan Batı dünyasının ayrılıkçı kışkırtmaları ön planda olmuştur. Bu kopma eğilimi Arnavutluk devletinin kurulmasıyla son hâle geldi. Bugün Kosova’da Arnavutlarla Türklerin ortak yaşayışlarındaki sıcak ilişkiler ve samimiyet de gizli veya açık düşmanlıklar da o dönemlerin ürünleridir.[13]

1878 Rus - Osmanlı Savaşı sonrası Sırplar Kosova'da hak iddia etmeye başladılar. Bu devir, Sırpların bağımsız Sırbistan çabalarının meyve verdiği bir devirdir.

I. Kosova Savaşı

Kosova, I. Murat zamanında 1389 I. Kosova Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti topraklarına tam olarak katıldı. 5 asırdan fazla Osmanlı idaresinde kalan bölge, 1912'de I. Balkan Savaşı sırasında Sırbistan'ın eline geçti.

Sırpların genel algısının Kosova’yı kendi ırklarının önemli yerlerinden biri saymasının sebebinde, I. Kosova Savaşının etkisi çok büyüktür. 1371’de Çirmen’de elde edilen zafer, Balkanlar’ın içlerine doğru ilerleyişin kapılarını açmış olmasına rağmen, Balkanlar’da Osmanlı hâkimiyetini belirleyecek olan hadise, Birinci Kosova Savaşı olmuştur. 28 Haziran 1389’da cereyan eden Birinci Kosova Savaşı’nda Osmanlı’nın karşısında yenik düşen Hristiyan ittifakının liderliğini, Osmanlı güçleri tarafından öldürülen Sırp Prens Lazar Hrebelyanoviç yapmıştı. Birinci Kosova Savaşı’nı kazanmış gibi davranan Sırplar, 28 Haziran tarihini en kutsal günleri arasında saymakta ve “Vidovdan” adı altında kutlamaktadırlar.

Kosova Savaşı ve etkisi

1. Kosova Savaşı konulu bir resim

Birinci Kosova Savaşı’nın Sırp toplumunun psikolojisine yarattığı etki ise yıllarca değil, geliştirilen mitoloji ve efsaneler sayesinde yüzyıllarca sürmektedir. Her şeyden önce Prens Lazar, Sırp Ortodoks Kilisesi tarafından tanrısallaştırılmıştır. Mevcut mitolojiye göre, Birinci Kosova Savaşı’nın arifesinde bir melek Lazar’a seslenerek, “fani çarlık” ile “ilahi çarlık” arasında bir seçim yapmasını istemiştir. Sırplara göre Lazar ilahi çarlığı seçmiştir. Dahası, Lazar ile İsa arasında benzerliklerin kurulduğu da görülmektedir. Genel olarak 1. Kosova Savaşı ve bu savaşta yer alan karakterler hakkındaki Sırp yorumları, Hristiyan mitolojisindeki olaylar ve karakterlerle karışmıştır. İşte bu sebepten dolayı, Sırplar kendine “ilahi millet” sıfatını yakıştırmaktadır. Diğer taraftan, Türklere karşı yürütülen Kosova Savaşı hakkında yazılan destansı halk şiirleri, en iyi bilinen ve en güzel kabul edilen şiirlerdir. Bütün bunlar ise, Sırpların Kosova’ya “Sırbistan’ın Kudüs’ü”, “Sırp dini değerlerinin ve Sırp medeniyetinin beşiği” gözüyle bakmasına yol açmıştır.

Sırp milletinin şuurunda Birinci Kosova Savaşı, tarihlerinin en önemli olayı olarak yaşamaktadır. Sırplar bu savaş hakkında, okula başlamadan önce, dedelerinden öğrenmektedirler. Sırp devleti daha önce parçalanmış olmasına rağmen, Sırp ve Karadağlılar, söz konusu savaşı, Orta Çağ Sırp Devletinin ölümüne ve “Sırpların Türklerce köleleştirilmesine” yol açan savaş olarak hatırlamaktadırlar.

Tam tarihi bile tartışmalı olan Birinci Kosova Savaşı hakkında kesin olarak bilinenler, çatışmaların şiddetli geçtiği, iki tarafın da ağır kayıplar verdiği, Sultan I. Murad ile Prens Lazar’ın öldüğüdür. Murad ile Lazar’ın tam olarak nasıl ve ne zaman öldükleri hakkında da kesin bilgi yoktur. 18. yüzyıldan itibaren soy ismi “Obiliç” olarak anılmaya başlayan Miloş Kobiloviç (Kobiliç) tarafınca şehit edildiği düşünülen Sultan I. Murad’ın yerine oğlu Bayezid, Lazar’ın yerine ise küçük oğlu Stefan Lazareviç geçmiştir.

Annesi Kraliçe Milica’nın nasihatine uyan Lazarević, sonradan Osmanlı’ya bağlanmayı kabul etmiştir. Sırplar Osmanlı’dan tam bağımsızlığı ancak 1878 yılında elde edebilmişlerdir.[14]

Osmanlı döneminin sonu

30 Mayıs 1913 Londra Antlaşması ile Kosova Vilayeti, Sırbistan Krallığı’na bırakıldı. Kısa bir zaman sonra bölge, yeni kurulan Yugoslavya Krallığı’nın (ilk adıyla Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı) sınırları içinde yer aldı.[15]

Yugoslavya dönemi

Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı’nın kısa hükümranlığından sonra II. Dünya Savaşı sırasında İtalya'nın Almanya'ya teslim olması üzerine Tito tarafından kurulan meclisçe Yugoslavya 1945 yılında ilan edildi ve monarşi yıkıldı. Bu olaydan sonra Kosova; Yugoslavya'ya bağlı bir eyalet statüsüne geçti.

SSCB'nin çöküşü ile dağılmaya başlayan ülkeler arasına Yugoslavya da katıldı. Yugoslavya 1992 yılında özerk bölgelerinin bağımsızlığını ilan etmesi ile dağılmaya başladı. Hırvatistan, Bosna-Hersek, Slovenya, Kuzey Makedonya bağımsızlığını ilan etti. Bosna-Hersek’in Yugoslavya’dan bağımsızlığını kazanması sırasında yaşanan eşitliksiz savaş ve Sırp katliamları, Yugoslavya’nın parçalanması sürecindeki en büyük olaylardan biriydi. Kosova bu süreçte, Sırp baskısı ve askeri müdahaleleri sonucunda bağımsızlığına kavuşamadı. 1995 yılında Sırp ordusu Kosova'ya girdi ve birçok sivilin öldürülmesine sebep oldu. 1999 yılındaki NATO Müdahalesi ile Kosova, Sırbistan idaresinden koparıldı.

Karadağ’ın da bağımsız olmasıyla Yugoslavya yapısı sadece bir anı hâline dönüşmüş ve 2003 yılında resmî varlığını kaybeden Yugoslavya Federal Cumhuriyeti, gayri resmî varlığını da kaybetmiştir.

Bağımsızlık ilanı

Kosova’yı tanıyan ülkeler

ABD, NATO ve AB, Kosova'nın bağımsızlığını tanıma konusunda hemfikirdir. 2008'in Şubat ayının 17'sinde tek taraflı bağımsızlık ilan edildi. Rusya, Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Sırbistan, İspanya ve Azerbaycan, bağımsızlığa karşı çıkan devletlerdir. Kıbrıs Rum Kesimi ve Yunanistan'ın bağımsızlığa karşı çıkma nedeni, Kosova'nın, KKTC için bir örnek olmasıdır. Azerbaycan, Ermeniler tarafından işgal edilen ve (Ermenistan dâhil) tanınmayan "Dağlık Karabağ Cumhuriyeti"ne örnek teşkil edeceği için Kosova'nın bağımsızlığına karşı çıkıyor. İspanya ise toprakları içinde özerk durumda bulunan Bask Ülkesi ve Katalonya'nın benzer şekilde bağımsızlık ilan etmesinden korktuğu için Kosova'nın bağımsızlığını tanımıyor. Rusya'nın mazereti ise tam tersine, batılı devletlerin diğer yeni bağımsız olan ülkeleri (Abhazya, Güney Osetya, KKTC vb.) tanımadıkları için uyguladıkları çifte standart. Rusya devlet başkanı Putin, KKTC'nin 40 yıldır tanınmadığı hâlde batılı devletlerin Kosova'yı hemen bağımsız hâle getirmelerini sağladıkları için batılı devletleri "ikiyüzlü" olarak nitelendirmiştir ve "Bundan utanmalısınız..." demiştir. Kosova, 17 Şubat 2008 pazar günü bağımsızlığını ilan etmiştir.

Kosova'nın bağımsızlığının Bosna-Hersek sınırları içerisinde bulunan Sırp Cumhuriyeti'nin bağımsızlık taleplerinin artmasına ve Sırbistan içerisinde bulunan Voyvodina özerk bölgesindeki etnik istikrarsızlığın artarak sürmesine yol açması beklenmektedir. Yunanistan ise Kuzey Makedonya bölgesindeki bağımsızlık taleplerinin şiddetlenmesinden endişe etmektedir. KKTC'nin başarılı bir dış politika ile bağımsızlık yolunda önemli bir adım atması da beklenenler arasındadır.[16][17]

İdari bölümler

Kosova’nın günümüzde idari durumu tek yapılı değildir. İdari yapılardan biri, Şubat 2008 itibarıyla tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Kosova Cumhuriyeti’nin idari yapılanmasıdır. Bir diğeri, BM’nin bölgedeki yönetiminin (UNMIK) kabul ettiği yapılanmadır. Üçüncü idari yapılanma, Kosova üzerinde hâlen hak iddia edip kendi toprakları içinde kabul eden Sırbistan Cumhuriyeti’nin idari yapılanmasıdır.

İller

Kosova Cumhuriyeti il ve belediye sınırları[18]

Kosova kentleri.

Kosova siyasi haritası.

Kosova Cumhuriyeti 7 ile (Arnavutça: rajon; Sırpça: okrug) ayrılmıştır.

İller	Merkez	Alan (km^2)	Nüfus
İpek ili	İpek	1,365	174,235
Mitroviça ili	Mitroviça	2,077	272,247
Priştine ili	Priştine	2,470	477,312
Gilan ili	Gilan	1,206	180,783
Yakova ili	Yakova	1,129	194,672
Prizren ili	Prizren	1,397	331,670
Ferizovik ili	Ferizovik	1,030	185,806

Belediye merkezleri

Amblem	Belediye[19]	Alan(km²)[20]	Harita	Nüfus (2011)[21][22]
						Deçan (Deçan/Dečani)	293.97 km²		40,019
	Dragaş (Dragash/Dragaš)	433.85 km²		33,997
	Ferizovik (Ferizaj/Uroševac)	344.61 km²		108,610
	Kosova Ovası (Fushë Kosova/Kosovo Polje)	84.09 km²		34,827
	Yakova (Gjakova/Đakovica)	586.62 km²		94,556
	Gilan (Gjilan/Gnjilane)	391.84 km²		90,178
	Glogovaç (Gllogoc/Glogovac)	275.63 km²		58,531
	Graçaniça (Graçanicë/Gračanica)	122.41 km²		10,675
	Elezhan (Hani i Elezit/Đeneral Jankovič)	83.11 km²		9,403
	İstok (Istog/Istok)	454.36 km²		39,289
	Yunik (Junik/Junik)	77.78 km²		6,084
	Kaçanik (Kaçanik/Kačanik)	211.28 km²		33,409
	Kameniçe (Kamenicë/Kosovska Kamenica)	416.61 km²		36,085
	Klina (Klina/Klina)	309.02 km²		38,496
	Klokot (Kllokot/Klokot)	23.39 km²		2,556
	Leposaviç (Leposaviq/Leposavić)	539.05 km²		13,773
	Liplan (Lipjan/Lipljan)	338.41 km²		57,605
	Malişova (Malishevë/Mališevo)	306.42 km²		54,613
	Mamuşa (Mamushë/Mamuša)	10.94 km²		5,507
	Mitroviça (Mitrovica/Kosovska Mitrovica)	329.35 km²		71,909
	Kuzey Mitroviça Severna Kosovsko Mitrovica/Mitrovicë e Veriut	6.83 km²		12,326
	Nobırda (Novobërdë/Novo Brdo)	203.98 km²		6,729
	Kastriot (Obiliq/Obilić)	104.84 km²		21,549
	Parteş (Partesh/Parteš)	28.67 km²		1,787
	İpek (Pejë/Peć)	602.63 km²		96,450
	Poduyeva (Podujevë/Podujevo)	632.59 km²		88,499
	Priştine (Prishtinë/Priština)	523.13 km²		198,897
	Prizren (Prizren/Prizren)	626.86 km²		177,781
	Rahofça (Rahovec/Orahovac)	275.90 km²		56,208
	Ranilug (Ranillug/Ranilug)	77.62 km²		3,866
	Skenderay (Skënderaj/Srbica)	374.37 km²		50,858
	Suvareka (Suharekë/Suva Reka	361.04 km²		59,722
	Ştırpçe (Shtërpcë/Štrpce)	247.70 km²		6,949
	Ştimle (Shtime/Štimlje)	134.42 km²		27,324
	Viti (Viti/Vitina)	269.69 km²		46,987
	Vıçıtırın (Vushtrri/Vučitrn)	344.85 km²		69,870
	Zubin Potok (Zubin Potok/Zubin Potok)	334.38 km²		6,616
	Zveçan (Zveçan/Zvečan)	123.01 km²		7,481
—	38	10,905.25 km²	—	1,780,021

Siyaset

Kosova Cumhuriyeti, parlamenter temsilî demokrasi ile yönetilir. Yürütme erki, Kosova başbakanının liderliğindeki Kosova hükûmeti tarafından sağlanır.

Kosova’da Arnavut ve Sırpların siyasi arenada birden çok partileri vardır. Türkler iki (2010 itibarıyla) ve Goralılar tek parti ile siyasi düzlemde temsil edilmektedirler.

Kosova Türklerinin tek siyasi temsilcisi 2010 yılında dek Kosova Demokratik Türk Partisi olmuştur. KDTP, 1990 yılından itibaren çok partili sisteme geçişle Kosova Türklerini siyasi arenada temsil etmektedir. Savaştan sonra 3 dönem genel seçimlerde milletvekili elde eden KDTP, 2008’de de mecliste milletvekili, bakan ve de bakan yardımcılığı ile temsil edilmiştir. 2010 yılında KDTP’nin yanında Kosova Türk Birliği Partisi de siyasi arenaya katılmış ve 2010 genel seçimlerinde de yer almıştır.

Dış ilişkiler

Kosova'yı ilk tanıyan ülke Kosta Rika, ikinci ülke Amerika Birleşik Devletleri olmuştur. Türkiye, Arnavutluk, Birleşik Krallık ve Afganistan da Kosova'yı tanıyan ilk ülkelerdendir.

Bu bağımsızlığı tanımayacağını ilan eden Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti, Sırbistan ve Rusya´ya göre burası hâlen Sırbistan’a bağlı özerk bir bölgedir.

Bağımsızlık ilanı sonrasında Kosova'yı tanıyan ülkeler arasına Japonya, Macaristan ve Hırvatistan da katılmıştır. En son Antigua ve Barbuda 20 Mayıs 2015 tarihinde Kosova'nın 17 Şubat 2008’de[23] tek taraflı olarak ilan ettiği bağımsızlığını resmen tanıyan 111. ülke olmuştur. Bu tanıma süreci sürekli gelişerek devam edecek bir seyir izlemektedir.[24]

10 Eylül 2012 gününe dek gözetimli bağımsızlık altında bulunan Kosova bu tarihten itibaren ise tam bağımsız olarak yoluna devam etmektedir.[25]

Coğrafya

Kosova'nın topoğrafik haritası

Kosova 10.887 km²'lik alana, 2 milyon civarında bir nüfusa sahiptir. Kuzeybatısında Karadağ, kuzey ve doğusunda Sırbistan, güneyinde Kuzey Makedonya ve güneybatısında Arnavutluk bulunmaktadır. En büyük yerleşim merkezi başkent Priştine'dir. Koordinatları 42,6394 (42°38'21.840"K) kuzey enlemi ve 21,0961 (21°5'45.960"D) doğu boylamıdır.

Kosova'nın iklimi karasal iklimdir. Kışları soğuk ve kar yağışlıdır; yazları ise sıcak ve kurak geçer.

Kosova topraklarının büyük bir kısmı dağlık arazidir. Kuzey Makedonya sınırı boyunca Şar Dağları uzanmaktadır. Burada kış turizmi faaliyetleri yapılmaktadır. Brezoviça en önemli kış turizmi yerleşkelerinden birisidir. Kosova dağları çok yüksek ve dik yamaçlara sahiptir. 2656 m ile Ceraviça zirvesi ülkenin en yüksek doruğudur. Dreniça, Karaleva gibi kasabalar, bu bölgenin yüksek yamaçlarında kurulmuş yerleşim birimleridir.

Kosova Cumhuriyeti’nin güneybatısında Arnavutluk Alpleri uzanmaktadır. Kuzeyinde ise Kopaonik Dağları bulunmaktadır.

Ekonomi

Sanayi sektörü genelde metal işleme, basit makine üretimi, deri işleme, ağaç işleme, ve mobilya üretiminde faaliyet gösteren küçük ölçekli imalatçılardan oluşuyor. Kosova’nın GSYİH’sı 4.3 milyar dolar civarındadır. Yıllık ekonomik büyüme kapasitesi ise yüzde 4 düzeyindedir ve 2012 yılında bu oranı tutturmuştur. Enflasyon ortalama yüzde 3.5’tir. İşsizlik yüzde 45 gibi, çok yüksektir. Asgari ücret Kosova’da 170 dolardır, ortalama maaşlar ise 250-300 dolar seviyesindedir. Kosova’nın ekonomi gündeminde şu başlıklar durmaktadır: Altyapı yetersizliği. Enerji kaynaklarının sürdürülebilir olmaması. Ülkenin posta ve Telekom operatörlerinin henüz daha özelleştirilme sürecinde bulunması. Kosova Avrupa’nın en fakir ülkelerinden biri olmasına rağmen, geçmiş 10 yılda istikrarlı büyüme kaydedilmiştir. GSYİH’nın yüzde 15’ini oluşturan işçi dövizleri tüketimi yükseltmiştir. Ayrıca, yabancı hibe ve yardımlar GSYİH’nın üçte birini oluşturmaktadır. Petrol, sigara ve çimento önemli mallar olup, karaborsa yaygındır. Hükûmet genişlemeci iktisat politikaları izlemektedir. 2012 yılında enerji sektörü reformları ve vergi reformları gerçekleştirilmiştir.

Kosova ekonomisi yurt içi talep, işçi dövizleri ve yabancı yatırım (özellikle inşaat) tarafından desteklenmektedir.

Demografi

Dil

Kosova Cumhuriyeti'nin resmî dilleri Arnavutça ve Sırpçadır. Bunun yanında, Kosova Anayasası’nda Boşnakça, Romca (veya Romanca) ve Türkçe de belediye statüsünde resmî dil hüviyeti elde edebilir ve bu diller toplamda toplumun yaklaşık %5'i tarafından konuşulmaktadır. Resmî diller dışında Gora bölgesinde Goralılar tarafından kullanılan dil, “Boşnakça ile Makedonca arasında” şeklinde tarif edilmektedir.

Kosova’da Arnavutça son dönemlerle beraber kullanılma oranını arttırmıştır. Bunda, bağımsızlıkla beraber Kosova’da resmî dil statüsüne sahip olması da önemli bir etkendir. Arnavutçaya 1000 yıldan fazla Doğu Roma (Bizans) yönetimi sonucu Latince ve Yunanca ve ayrıca 500 yılı aşkın Osmanlı yönetimi sonucu Türkçe sözler girmiştir. Arnavutlar, Kosova’nın geneline yayılmış bir hâldedirler. Ancak, nüfus oranı olarak ağırlıklı yapıda Kosova’nın orta ve doğu kesimlerinde yerleşiktirler. Kosova’da köy nüfusunun büyük kısmı Arnavut etnisitesine aittir.

Sırpça'nın Kosova’da resmiyeti bulunur. Ülkede en çok konuşulan ikinci dil olduğu ve Boşnakça'dan daha yaygın olduğu tahmin edilmesine rağmen, ülke de yürütülen istatistikleri boykot etmelerinden ötürü Sırpça'nın gerçekte olduğundan daha az göründüğü düşünülmektedir.[26] Kosova’da resmî dil olarak Sırpçanın yer almasının sebebi Kosova Sırplarına, Birleşmiş Milletler tarafından özel azınlık hakları verilmesidir. Ayrıca, bu durumun siyasi boyutları ve kültürel derinlikleri de vardır. Bugün Kosova’da, 1999 yılındaki savaş sonrasında yaşayan Sırpların nüfusu, eski oranın çok altındadır. Günümüzde Kosovalı Sırplar, Kosova’da özellikle Prizren yakınlarında Brezoviça dağlık bölgesinde birkaç köyde; Priştine yakınlarındaki birkaç köyde ve Kuzey Mitroviça’da; Kosova’nın kuzeyinde yaşamaktadırlar.

Türkçe bugün Kosova’da, Prizren, Mamuşa, Priştine, Mitroviça, Vıçıtırın, Gilan belediyelerinde resmî statüye sahiptir ve bu bölgelere ek olarak Doburçan, Yanova, Mitroviça ve İpek yerleşim bölgelerinde de Türk nüfus bulunmaktadır.[27][28] Kosova’da Türkler, genelde güney, güneydoğu ve doğuda ağırlıkla yaşasa da dağınık bir hâlde bütün Kosova’ya yerleşmişlerdir. Bu dağınıklık özellikle Kosova’nın kuzeyine doğru yayılan bölgelerde yaşayan Türkler için, asimilasyon neticesinde nüfus oranlarında azalma tehlikesini doğurmaktadır. Kosova Türkleri, Müslümandır ve Kosova’da yaşayan Arnavutların çoğu da İslam inancına sahiptir. Bu sebeple söz konusu iki grup ve bunlara eklemlene bilecek Goralı, Torbeş ve Boşnaklar, dinî yönden asimilasyona açık hâle gelebilmektedirler.

Dil	Konuşur[29]	%
Arnavutça	1,644,865	94.5
Boşnakça	28,989	1.7
Sırpça	27,983	1.6
Türkçe	19,568	1.1
Romani	5,860	0.3
Diğer	12,560	0.7

Etnik yapı

Kosova'nın tahminî etnik haritası

Kosova Cumhuriyeti’nde yaşayan etnik gruplar, en geniş tanım ve tabirleri ile, Arnavutlar,, Sırplar, Boşnaklar, Romlar, Türkler, Goralılar, Torbeşler, Aşkalilerdir. Bu isimlendirmelerden bazıları büyük, bazıları da küçük bir topluluğu belirtir. Söz konusu etnik grupların nüfus oranları tam olarak bilinmemektedir. Ülkede 1999 yılı öncesinde ve özellikle 1999 ile beraber sürekli bir değişkenlik gösteren demografik durumlar, bu durumu doğurmuştur. Ülkeden ayrılanlar, ülkeye gelenler, kimlik gelgitleri gibi etkenlere, uzun süreden beri Kosova’da etnik yapı bilgisine yönelik nüfus sayımı yapılmamasını da eklemek gerekir. Şimdilik Kosova Cumhuriyeti’nde %85-90 civarı Arnavut, %3-4 Sırp, %3-4 diğer halklar şeklinde bir oran öne sürülmektedir.

Etnik grup[30]	1948		1953		1961		1971		1981		1991		2011
	Sayı	%	Sayı	%	Sayı	%	Sayı	%	Sayı	%	Sayı	%	Sayı	%
Arnavutlar	498,244	68.5	524,559	64.9	646,605	67.1	916,168	73.7	1,226,736	77.4	1,596,072	81.6	1,616,869	92.9
Sırplar	171,911	23.6	189,869	23.5	227,016	23.5	228,264	18.4	209,498	13.2	194,190	9.9	25,532	1.5
Müslümanlar	9,679	1.3	6,241	0.8	8,026	0.8	26,357	2.1	58,562	3.7	66,189	3.4
Boşnaklar													27,533	1.6
Gorani													10,265	0.6
Karadağlılar	28,050	3.9	31,343	3.9	37,588	3.9	31,555	2.5	27,028	1.7	20,365	1.1
Hırvatlar	5,290	0.7	6,201	0.8	7,251	0.8	8,264	0.7	8,718	0.6	8,062	0.4
Yugoslavlar					5,206	0.5	920	0.1	2,676	0.2	3,457	0.2
Romani	11,230	1.5	11,904	1.5	3,202	0.3	14.593	1.2	34,126	2.2	45,760	2.3	8,824	0,5
Eşkali													15,436	0.9
Mısırlılar													11,524	0.6
Türkler	1,315	0.2	34,583	4.3	25,764	2.7	12,244	1.0	12,513	0.8	10,445	0.5	18,738	1.1
Makedonlar	526	0.1	972	0.1	1,142	0.1	1,048	0.1	1,056	0.1
Diğer	1,577	0.2	2,469	0.3	2,188	0.2	4,280	0.3	3,454	0.2	11,656	0.6	3,264	0.6
Total	727,820		808,141		963,988		1,243,693		1,584,441		1,956,196		1,739,825

Kosova Türklerinin bugünkü nüfusu dilsel açıdan incelendiğinde 20.000 kişi civarında olduğu düşünülmektedir. Yugoslavya döneminde yapılan nüfus sayımlarına göre Kosova Türklerinin sayısı 12.500 olarak kaydedilmiştir. 1999 yılındaki Kosova Operasyonundan sonra Birleşmiş Milletler denetiminde, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) tarafından yapılan nüfus kayıtlarında Kosova vatandaşlarının millî mensubiyetinden ziyade konuştukları diller sorulmuştur. Bu verilere göre, Kosova’da yaklaşık 20.000 kişinin Türkçe konuştuğu kaydedilmiştir. 1989 yılına kadar resmî dil olarak kabul edilen Türkçe, 1999 yılından sonra BM önderliğindeki uluslararası güç tarafından resmiyetten kaldırılmıştır.

Nüfusa gore Kosova'nın en büyük şehirleri (2015)[31]
Priştine Prizren	Sıra	Şehir	Nüfus	Sıra	Şehir	Nüfus	Ferizovik Yakova
	1	Priştine	204,721	11	Suvareka	59,681
	2	Prizren	186,986	12	Rahofça	58,908
	3	Ferizovik	101,174	13	Malişova	57,301
	4	Peć	97,890	14	Liplan	56,643
	5	Yakova	94,543	15	Skenderay	51,746
	6	Poduyeva	83,425	16	Viti	46,742
	7	Mitroviça	80,623	17	Deçan	41,173
	8	Gilan	80,525	18	İstok	39,604
	9	Vıçıtırın	64,578	19	Klina	39,208
	10	Glogovac	60,175	20	Kosovo Polje	37,048

Resimler

• 
  Priştine’deki hükûmet binası
• 
  Prizren’in kaleden görünümü
• 
  Prizren yakınında Sırp manastırı Aziz Arhancel
• 
  Yakova
• 
  Millî Kütüphane - Priştine
• 
  Anne Tereza Bulvarı - Priştine
• 
  Grand Hotel - Priştine
• 
  Priştine
• 
  Alışveriş Merkezi - Priştine
• 
  Prizren’de bir eski ev
• 
  Prizren Belediyesi
• 
  Prizren
• 
  Mitroviça
• 
  Ferizovik’te cami ve Ortodoks kilisesi
• 
  Gilan’da müzik okulu
• 
  Vıçıtırın’ın simgelerinden Taşlı Köprü

Ayrıca bakınız

• Kosova'da LGBT hakları
• Tanınmayan devletler listesi

Kaynakça

1. "Assembly approves Kosovo anthem" 15 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. b92.net 11 Haziran 2008 tarihli haber
2. Kosova Cumhuriyeti Anayasası | Türkçe Kosova Cumhuriyeti Resmî Gazetesi
3. "Kosova Prizren'de Türkçenin Resmi Dil Kabul Edilmesi". İhlas Haber Ajansı. 15 Mart 2012. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2012.
4. Kosovo Agency of Statistics: Kosovo in Figures 2009
5. "Kosovo population (2019) live – Countrymeters". 29 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
6. "World Economic Outlook Database, October 2019". International Monetary Fund. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
7. "GINI index (World Bank estimate)–Kosovo". World Bank. 24 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
8. "Kosovo Human Development Report 2016". United Nations Development Programme (UNDP). 19 Ekim 2016. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.
9. CNNTürk Haberi (17 Şubat 2008)
10. https://www.globalresearch.ca/kosovo-legitimacy-receives-massive-blow-another-withdrawal-recognition/5705414
11. "HaberTürk Haberi (17 Şubat 2008)". 18 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
12. Prof.Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Millî Kültürü, Ötüken, İstanbul 2003 ISBN 975-437-236-5
13. Sacit Kutlu, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2007 ISBN 975-6176-95-5
14. Erhan Türbedar (ASAM Balkan Masası Uzmanı), Balkanlar'daki Türk ve Müslüman Varlığının Sembolü, Sayı: 3, Yel dergisi, İzmir 2007, s. 19
15. İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 2002, s. 219-220
16. Balkan Haritası Yine Değişti: Karadağ'ın bağımsızlığının stratejik değerlendirmesi, T.Uyar
17. Balkanizasyon Devam Ediyor: Kosova'nın bağımsızlığının stratejik değerlendirmesi, T.Uyar
18. Yunik, Mamuşa, Elezhan, Graçaniça, Ranilug, Parteş, Klokot belediyeleri, bağımsızlık sonrası süreçte, iç anlaşmazlıkları çözmek amacıyla, uluslararası kurumların da inisiyatifleriyle oluşturulmuş yeni belediyelerdir. Bu sınırlarda değişiklik ihtimalleri vardır.
19. "Komunat e Kosovës". 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
20. "Raport Fotografik i Matjes së Territorit të Republikës së Kosovës" (PDF). 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
21. "Kosovo Population Census (2011)" (PDF). 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
22. "Albanian Minority Municipalities in Kosovo" (PDF). 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
23. http://www.kosovahaber.net/?page=2,9,17387/
24. Kosovathanksyou.com 22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kosova Cumhuriyeti'nin uluslararası tanınmasına dair internet sitesi
25. http://www.aa.com.tr/tr/rss/80205--kosova-tam-bagimsizligina-kavustu
26. https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Kosovo
27. http://www.haberler.com/kosova-nin-gilan-sehrinde-turkce-resmi-dil-oldu-haberi/ 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İHA Kaynaklı Haber
28. AGİT 27 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Implementation of the Law on the Use of Languages by Kosovo Municipalities (İngilizce)
29. "Language in Kosovo". Kosovo Agency of Statistics. 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2019.
30. "Agjencia e Statistikave të Kosovës". Esk.rks-gov.net. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017.
31. "VLERËSIM Popullsia e Kosovës 2015". ask.rks-gov.net (Arnavutça). 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.

Ek okuma

• Elsie, Robert: Historical Dictionary of Albania (= European Historical Dictionaries 42). Lanham 2004. ISBN 0-8108-4872-4
• Marinus Barletius: Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis. Romae 1510
• Dušan T. Bataković, The Kosovo Chronicles, Plato Books, Belgrade 1992.
• The Serbs and Their National Interest, N. Von Ragenfeld-Feldman & D. T. Bataković (eds.), SUC, San Francisco & Belgrade 1997
• Kosovo and Metohija. Living in the Enclave, D. T. Bataković (ed.), Institute for Balkan Studies, SASA, Belgrade 2007.
• Dušan T. Bataković, Kosovo. Un conflit sans fin ?, Lausanne, L`Age d`Homme 2008.
• Dušan T. Bataković, Serbia’s Kosovo Drama. A Historical Perspective, Čigoja Štampa, Belgrade 2012.

Dış bağlantılar

• Kosova’yı tanıyan ülkeler sitesi22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kosovo News and Information
• Bağımsızlık Yolunda Kosova
• New Kosova Report - Kosovo News and Views Portal
• the official webportal of Tourism in Kosovo3 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Loss of the Kosovo Cultural Heritage (Fabio Maniscalco)- "Web Journal on Cultural patrimony", 2, 200620 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.