Domingo Faustino Sarmiento

Domingo Faustino Sarmiento (15 Şubat 1811 - 11 Eylül 1888), Arjantinli aktivist, entelektüel, yazar, devlet adamı ve Arjantin'in altıncı devlet başkanı.[1] Yazıları, gazetecilikten otobiyografiye, siyaset felsefesine ve tarihçiliğe kadar çok çeşitli tür ve konuyu kapsamıştır.[2] On dokuzuncu yüzyıl Arjantininde büyük etkisi olan 1837 Kuşağı olarak bilinen bir grup entelektüel grubunun üyesiydi. Eğitim konularıyla özellikle ilgilendi ve aynı zamanda bölgenin edebiyatı üzerinde önemli bir etkiye sahipti.[3]

Domingo Faustino Sarmiento
6. Arjantin Devlet Başkanı
Görev süresi 12 Ekim 1868 - 11 Ekim 1874
Yerine geldiği	Bartolomé Mitre
Yerine gelen	Nicolás Avellaneda
Dışişleri ve İbadet Bakanı
Görev süresi 6 Eylül 1879 - 9 Ekim 1879
Yerine geldiği	Manuel Montes de Oca
Yerine gelen	Lucas González
İçişleri Bakanı
Görev süresi 29 Ağustos 1879 - 9 Ekim 1879
Yerine geldiği	Bernardo de Irigoyen
Yerine gelen	Benjamín Zorrilla
San Juan Valisi
Görev süresi 3 Ocak 1862 - 9 Nisan 1864
Yerine geldiği	Francisco Díaz
Yerine gelen	Santiago Lloveras
Kişisel bilgiler
Doğum	15 Şubat 1811 San Juan, Arjantin
Ölüm	11 Eylül 1888 (77 yaşında) Asunción, Paraguay
Partisi	Liberal
Evlilik(ler)	Benita Martínez Pastoriza (e. 1847–1857); boşandı
İlişkiler	Aurelia Vélez Sársfield (1857–1888)
Çocuk(lar)	Ana Faustina[lower-alpha 1] Domingo Fidel[lower-alpha 2]
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Arjantin
Branşı	Arjantin Ordusu
Hizmet yılları	1834–1863
Rütbesi	General de División

Sarmiento, fakir fakat politik açıdan aktif bir ailede büyümüştür.[1] 1843-1850 yılları arasında sık sık sürgünde yaşadı ve Şili'de ve Arjantin'deyken yazılar yazdı.[1] En büyük edebi başarısı, Sarmiento'nun Şili'deki sürgün esnasında El Progreso gazetesinde çalışırken yazdığı Juan Manuel de Rosas eleştirisi olan Facundo'dur. Kitap, Sarmiento'nun edebi olarak daha çok tanınmasını sağladı.[1] Enerjisini ve çabasını diktatörlere karşı -özellikle Rosas'a karşı- olan savaşında harcadı ve gözünde demokrasi, sosyal hizmetler ve akılcı düşüncenin değer verildiği bir dünya olan aydınlaşmış Avrupa'yı gaucho'nun barbarlığı ve özellikle de on dokuzuncu yüzyıl Arjantin'inin acımasız güçlüleri olan caudillo ile karşılaştırdı.

1868'den 1874'e kadar Arjantin başkanı iken Sarmiento, Latin Amerika için çocuklar ve kadınlar için eğitim de dahil olmak üzere akılcı düşünce ve demokrasiyi savundu.[1] Ayrıca, tren sistemlerini, posta sistemini ve kapsamlı bir eğitim sistemini modernize etme ve geliştirme fırsatını elde etti.[1] Yurt dışında seyahat ettiği ve diğer eğitim sistemlerini incelediği federal ve eyalet seviyeleri üzerinde uzun yıllar bakanlık görevinde yer aldı[1]

Sarmiento, Paraguay'ın Asunción şehrinde 77 yaşında kalp krizinden öldü.[1] Buenos Aires'e gömüldü. Bugün, politik bir yenilikçi ve yazar olarak saygı görmektedir.[1]

Gençliği ve etkilendikleri

San Juan (batıda) ve Buenos Aires (doğuda) gibi Sarmiento'nun yaşamındaki bazı önemli yerleri gösteren Arjantin'in güncel haritası.

Sarmiento, 15 Şubat 1811'de Arjantin'in San Juan kentinin yoksul bir banliyösü olan Carrascal'da dünyaya geldi.[4] Babası José Clemente Quiroga Sarmiento y Funes, bağımsızlık savaşlarında orduda görev yapmıştır.[5] Annesi Doña Paula Zoila de Albarracín e İrrázabal, babasını genç yaşta kaybeden çok dindar bir kadındı[6] ve kendi evini kurmak için dokumacılık yapmaya başladı. 21 Eylül 1801'de José ve Paula evlendi. On beş çocukları oldu fakat bunlardan dokuzu öldü; Domingo yetişkinliğe kadar hayatta kalan tek oğullarıydı.[6] Sarmiento ebeveynlerinden büyük ölçüde etkilendi; annesi her daim sıkı bir şekilde çalışırdı ve babası ise Sarmiento'nun kesinlikle inandığını söylediği vatansever olma ve ülkesine hizmet etme hikâyeleri anlatırdı.[5]

Sarmiento dört yaşındayken kendisine, babası ve sonradan Cuyo'nun piskoposu olan amcası José Eufrasio Quiroga Sarmiento tarafından okuma yazma öğretildi.[7] Gençliğinde etkilendiği bir diğer amcası genç Arjantin Cumhuriyeti'nin önemli figürü ve Juan Manuel de Rosas'ı iktidara getirme konusunda etkili olan Domingo de Oro'dur.[8] Sarmiento, Oro'nun politik ve dini yönelişlerini takip etmemiş olmasına rağmen entelektüel bütünlüğün ve dürüstlüğün değerini ondan öğrendi.[8] Bilimsel ve oratoryal becerilerle tanınan Oro'nun bu özelliklerini aldı.[8][9] 1816'da, beş yaşındayken, Sarmiento La Escuela de la Patria adındaki ilkokula girmeye başladı. Başarılı bir öğrenciydi ve okulun Birinci Vatandaş (Primer Ciudadano) unvanını aldı.[10] İlkokulu bitirdikten sonra annesi rahip olması için Córdoba'ya gitmesini istedi. İncil'i okumak için bir yıl harcadı ve kilise işlerinde amcasına yardım ederek birlikte zaman geçirdi[11] fakat Sarmiento kısa sürede dinden ve okuldan sıkıldı ve saldırgan çocuklarla bir araya geldi.[12] Sarmiento'nun babası onu 1821'de Loreto Ruhban Okulu'na götürdü ancak bilinmeyen nedenlerden dolayı Sarmiento okula girmedi ve babasıyla birlikte San Juan'a geri döndü.[13] 1823 yılında, Devlet Bakanı Bernardino Rivadavia, her eyaletin en iyi altı öğrencisinin Buenos Aires'te yüksek öğrenim görmek için seçileceğini açıkladı. Sarmiento, San Juan'daki listenin başında yer aldı fakat sadece on öğrencinin burs alacağı açıklandı. Seçim kurayla yapıldı ve Sarmiento'nun adı kurada çıkmadı.[14]

Siyasi geçmişi ve sürgünler

Şili'de sürgündeyken çizilen Sarmiento portresi, çizen: Franklin Rawson.

Sarmiento portresi, çizen: Ignacio Baz.

Sarmiento portresi, torunu Eugenia tarafından resmedildi.

1826 yılında kongre, Bernardino Rivadavia'yı Río de la Plata Birleşik Eyaletleri'nin başkanı olarak seçti. Bu eylem vilayetlerin öfkesini tetikledi ve iç savaş çıktı. Buenos Aires'te tesis edilecek güçlü, merkezi bir Arjantin hükûmeti için destek ve iki karşı grup oluşturuldu. Sarmiento gibi varlıklı ve eğitimli kişiler Üniteryen Partisi'nin merkezi hükûmetini tercih ettiler. Onlara muhalif olarak da çoğunlukla kırsal alanlarda yaşayan ve Avrupa adetlerini reddetme eğiliminde olan kişilerden oluşan Federalistler yer aldı. Manuel Dorrego ve Juan Facundo Quiroga gibi rütbeli kişiler arasında sayılanlar bireysel vilâyetler için daha fazla özerkliğe sahip serbest bir federasyon taraftarıydılar.[15]

Rivadavya hükûmetinin görüşleri iki ideoloji arasında bölündü. Sarmiento gibi üniter insanlar için Rivadavia'nın başkanlığı olumlu bir deneyim oldu. Avrupa'lıların çalıştığı bir üniversite kurdu ve kırsal alanda çalışan erkek çocuklar için bir halk eğitim programını destekledi. Ayrıca tiyatro ve opera gruplarını, yayınevleri ve bir müzeyi destekledi. Bu katkılar Üniterler tarafından uygarlaştırıcı adımlar olarak kabul edildi fakat bunlar, Federalistlerin keyfini kaçırdı. Basit işleri yapan işçilerin maaşları hükûmetin belirlediği taban fiyatlara bağlıydı ve gaucho'lar avarelikten ötürü Rivadavia tarafından tutuklandı ve genellikle ücret ödemeden kamu projelerinde çalışmaya zorlandılar.[16]

1827'de Federalist güçler, Üniterler'e meydan okudu. Rivadavia'nın istifasından sonra Manuel Dorrego, Buenos Aires eyaletinin valisi olarak atandı. Ardından Brezilya'yla barış yaptı ancak Arjantin'e geri döndüğünde Dorrego'nun yerini alan Üniter general Juan Lavalle tarafından devrildi ve idam edildi.[17] Ancak Lavalle, vali olarak uzun süre koltukta oturmadı; Rosas ve Estanislao López tarafından yönetilen ve gaucho'lardan oluşan milisler tarafından kısa zamanda devrildi. 1829'un sonunda Lavalle'nin dağıttığı eski yasama meclisi yürürlüğe girdi ve Rosas'ı Buenos Aires valisi olarak atadı.[17]

Sarmiento, askeri faaliyetleri nedeniyle 1827'de amcası José de Oro ile birlikte evinden ayrılmak zorunda bırakıldı.[18] José de Oro, General San Martín'in liderliğinde Chacabuco Savaşı'nda savaşmış bir papazdı.[19] Sarmiento ve de Oro birlikte komşu San Juan eyaletindeki San Francisco del Monte'ye gitti. Zamanın çoğunu amcasıyla birlikte öğrenmeye harcadı ve kasabadaki tek okulda öğretmenliğe başladı. Sonraki yıl annesi kendisine eve gelmesini belirttiği bir mektup yazdı fakat Sarmiento reddetti. Kendisini toplamaya gelecek olan babasından bir cevap aldı.[20] Babası, Sarmiento'nun Buenos Aires'teki Colegio de Ciencias Morales okuluna gönderilmesi için San Juan valisini ikna etti.[20]

Sarmiento'nun dönüşünden kısa süre sonra San Juan eyaletinde iç savaş başladı ve Facundo Quiroga, Sarmiento'nun kasabasını istila etti.[21] Siyasi kargaşa nedeniyle Buenos Aires'te okula gidemeyen Sarmiento, Quiroga ile savaşmayı seçti.[22] Üniter orduya katıldı ve savaştı, Pilar Savaşı'ndan sonra San Juan'ın Quiroga tarafından ele geçirilmesiyle ev hapsinde tutuldu.[22][23] Daha sonra, önemli bir üniter figür olan General Paz'a katılması şartıyla serbest bırakıldı.[24]

Şili'de ilk sürgün

Mücadele ve savaş çok geçmeden devam etti ancak sırayla Quiroga, General Paz'ın ana müttefiklerini yendi ve 1831'de Sarmiento, Şili'ye kaçtı.[24] Beş yıl boyunca Arjantin'e dönmedi.[25] O tarihlerde Şili, iyi kamu yönetimi, anayasal örgütlenme ve rejimi eleştirme özgürlüğü nedeniyle dikkatleri çekiyordu. Sarmiento'nun görüşüne göre, Şili "mülkiyet güvenliği, düzenin devamı ve bu ikisiyle birlikte servet ve refahın gelişmesine neden olan girişim ruhu ve çalışma aşkı" taşıyordu.[26]

İfade özgürlüğü biçimi olarak Sarmiento siyasi eleştiri yazmaya başladı. Yazmaya ek olarak Los Andes'te ders vermeye başladı. Öğretimdeki yenilikçi tarzı nedeniyle kendini eyalet valisiyle çatışma içinde buldu. Valiliğine yanıt olarak kendi okulunu Pocuro'da kurdu. Bu süre zarfında Sarmiento âşık oldu ve Ana Faustina adında gayrimeşru bir kızı oldu ancak evlenene kadar bunu kabul etmedi.[27]

San Juan ve Şili'de ikinci ve üçüncü sürgünler

1836'da Sarmiento San Juan'a ağır tifo ateşiyle hasta olarak geri döndü. İyileştikten sonra El Zonda adlı bir federal federasyon dergisi kurdu.[28] San Juan hükûmeti, Sarmiento'nun eleştirilerini beğenmedi ve ağır vergiler getirerek dergiyi sansürlendi. Sarmiento, dergiyi 1840'ta durdurmak zorunda kaldı. Ayrıca bu dönemde, hazırlık okulu olan Santa Rosa Lisesi olarak adında kızlar için bir okul kurdu.[28] Okula ek olarak Edebiyat Derneği oluşturdu.[28]

"1837 Nesli" adında bir grupla ilişki kurdu. Bu grup, Esteban Echeverría, Juan Bautista Alberdi ve Bartolomé Mitre'yi de içeren bir grup aktivistten oluşmaktaydı.[29]

1840'ta tutuklanan ve komplodan suçlanan Sarmiento, tekrar Şili'de sürgüne gönderildi.[30] 1842'de Sarmiento, Güney Amerika'da ilk normal okulun müdürü olarak atandı; aynı yıl El Progreso gazetesini kurdu.[31] Mayıs 1845'te El Progreso, en tanınmış eseri olan Facundo'nun ilk baskısının seri yayınına başladı; temmuz ayında Facundo kitap şeklinde çıktı.[32] 1845-1847 yılları arasında Sarmiento, Şili hükûmeti adına Brezilya'dan Uruguay'a kadar Güney Amerika'nın çeşitli bölgeleri, Avrupa, Fransa, İspanya, Cezayir, İtalya, Ermenistan, İsviçre, İngiltere, Küba, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada gibi ülkelere giderek farklı eğitim sistemlerini ve eğitim ve iletişim düzeylerini inceledi. Seyahatlerine dayanarak, 1849'da yayınlanan Viajes por Europa, África, y América adlı kitabı yazdı.[25]

1848'de Sarmiento gönüllü olarak bir kez daha Şili'ye gitti. Aynı yıl içinde Benita Martínez Pastoriza ile tanıştı ve evlendi. Eşinin oğlu olan Domingo Fidel veya Dominguito'yu evlatlık aldı.[25] 1850'de hem Argirópolis hem de Recuerdos de Provincia'yı yayımladı. 1852'de Rosas'ın rejimi sonunda yıkıldı. Sarmiento, ülkenin yeni anayasası hakkında tartışmaların içinde yer aldı.[33]

Arjantin'e dönüş

1854 yılında Sarmiento kısa süre içinde Arjantin'in Şili sınırındaki Mendoza'yı ziyaret etti ancak tutuklandı ve hapsedildi. Serbest bırakılması üzerine Şili'ye döndü.[25] Ancak 1855'te Şili'de "kendi kendine empoze ettiği" sürgününe son verdi.[34] Buenos Aires'e gelerek kısa sürede El-Nacional gazetesinin yazı işleri müdürü oldu.[35] Ayrıca 1856 yılında şehir meclisi üyeliğine getirildi ve 1857 yılında il Senatosuna katıldı ve 1861 yılına kadar bu mevkide kaldı.[36]

Mitre, Arjantin cumhurbaşkanı olduktan kısa süre sonra 1861'de Sarmiento, Buenos Aires'ten ayrıldı ve 1862'de vali seçildiği San Juan'a geri döndü.[37] Vali olarak yolları ve altyapıyı geliştirmiş, kamu binaları ve hastaneler inşa etmiş, tarımı teşvik etmiş ve maden çıkarma izni almıştır.[27] El Zonda'nın editörü olarak görevine devam etti.

Arjantin devlet başkanlığı, 1868-1874

Başkan Sarmiento, 1873.

Domingo Faustino Sarmiento, selefi Bartolomé Mitre'nin manevralarına rağmen 1868-1874 arasında Arjantin Cumhuriyeti Başkanı olarak görev yaptı.[38] Sarmiento, temel özgürlükler yaratmaya çalıştı ve sadece birkaç kişiye değil, herkes için sivil güvenlik ve ilerleme sağlamayı istedi. Sarmiento'nun özellikle de Arjantin'in 1865-1868 yılları arasındaki büyükelçisiyken yaptığı Amerika Birleşik Devletleri gezisi ona siyaset, demokrasi ve toplumun yapısıyla ilgili yeni fikirler vermişti. New England'ı, özellikle de Boston-Cambridge alanını ilham kaynağı olarak gördü.[39]

800 eğitim ve askeri kurum kurdu ve eğitim sistemindeki gelişmelerle yüz bin çocuğun okula devam etmesini sağladı. Ayrıca, modernizasyonu daha genel bir şekilde ilerletti; gelişmiş iletişim için ülke çapında 5 bin kilometrelik (3.100 mil) telgraf hattı içeren altyapıyı inşa etti. Başkanlığının sonunda Red Line demir yolunu 1.331 kilometre (827 mi) uzattı. 1869 yılında Arjantin'in ilk ulusal nüfus sayımını gerçekleştirdi.[27]

Sarmiento tarihi olarak iyi bilinse de sevilen bir devlet başkanı değildi.[40] Tarihçi David Rock, "yönetiminin hayal kırıklığı yarattığını" belirtti.[38] Arjantin başkanlığı döneminde Paraguay'a karşı pek bilinmeyen bir savaş yaptı; aynı zamanda insanlar Macellan Boğazı'na karşı Şili'den savaşmadığı için kendisinden memnun değildi.[40] Verimliliği artırmasına rağmen harcamalarını artırdı, bu da popülaritesini olumsuz yönde etkiledi.[41] Buna ek olarak, Buenos Aires'te sarıhummanın artması ve iç savaş riskine Avrupalı göçmenlerin varlığı sebep olarak gösterildi.[41] Dahası, Sarmiento'nun başkanlığı, Buenos Aires'le vilâyetler arasındaki devam eden rekabete damgasını vurdu. Paraguay'a karşı savaşta Sarmiento'nun evlatlık oğlu öldürüldü.[27]

22 Ağustos 1873'te Sarmiento, iki İtalyan anarşist kardeşin giriştiği başarısız bir suikast girişiminin hedefi oldu. Suikastçiler, Federal caudillo Ricardo López Jordán tarafından tutulmuştu.[27] Bir yıl sonra 1874'te başkanlık süresini tamamladı ve görevine son verdi. Yerine eski Eğitim Bakanı Nicolás Avellaneda geldi.[42]

Son yılları

Sarmiento'nun tabutu Buenos Aires'e gömülmek üzere gelirken.

Sarmiento, 1875 yılında başkanlık görev süresinin dolmasının ardından Buenos Aires Eyalet Okulları Genel Müdürü oldu. Aynı yıl San Juan Senatörü oldu ve İçişleri Bakanı olduğu 1879 yılına kadar bu görevini devam ettirdi.[43] Ancak Buenos Aires Valisi Carlos Tejedor ile çatışma yaşamasıyla kısa sürede istifa etti. 1882'de Sarmiento, okulların özgür, zorunlu ve dinin ayrı olmasını sağlayan Bedava Eğitim yaptırımını başarıyla tamamladı.[27]

Mayıs 1888'de Sarmiento, Arjantin'den Paraguay'a gitti.[43] Kızı, Ana ve eşi Aurelia Vélez ona eşlik etti. 11 Eylül 1888'de Asunción'da kalp krizinden öldü ve Buenos Aires'e gömüldü.[25] La Recoleta Mezarlığı'ndaki mezarı, bir sütunun üzerinde duran bir Güney Amerika akbabası heykeli altındadır; mezar, kendisi tarafından tasarlandı.[44]

Mirası

Domingo Faustino Sarmiento'nun hayatından kesitler içeren Sarmiento Tarih Müzesi, Belgrano, Buenos Aires.

Domingo Faustino Sarmiento'nun etkisi Panama'da düzenlenen 1943 İnteramerika Eğitim Konferansı'ndaki şerefine 11 Eylül'de Panamerican Öğretmenler Günü olarak kutlanmasıyla açıkça görülmektedir. Bugün halen Latin Amerika'nın öğretmeni olarak kabul edilmektedir.[45] O zamana kadar sayısız okul açtı, serbest halk kütüphaneleri kurdu, göçmenlik başlattı ve Plate Eyalet Birliği için çalıştı.[46]

Etkisi yalnızca eğitim dünyasında değil aynı zamanda Arjantin'in siyasi ve sosyal yapısında da etkisini gösterdi. Fikirleri şu an yenilikçi sayılırken o dönemde yaygın kabul görmemiştir..[47] Washington D.C'deki Arjantin elçiliğinde Sarmiento'nun hürmetine bir binaya adı verilmiştir. Günümüzde, 1973'te kurulan ve Boston'daki Gloucester ve Hereford caddeleri arasında yer alan Commonwealth Avenue Mall'da bir heykeli vardır.[48] Arjantin'in Rosario şehrinde Plaza Sarmiento adında bir meydan vardır.[49] Rodin'in son heykellerinden biri, şimdi Buenos Aires'te olan,[50] Sarmiento'nun heykeliydi.

Eserleri

Ana çalışmaları

• Facundo - Civilización y Barbarie - Vida de Juan Facundo Quiroga, 1845. Şili'deki uzun sürgün süresince yazılmıştır. İlk kez 1845 yılında Şili'de El Progreso gazetesinde parça parça yayımlanan Facundo, Sarmiento'nun en ünlü eseridir. İlk kez 1851 yılında kitap olarak yayımlandı ve Mary Mann tarafından İngilizceye çevrilen kitap 1868'de piyasaya sürüldü.[51] Facundo, Arjantinli caudillo generali Juan Facundo Quiroga'ya anekdotlar ve referanslar kullanarak Arjantin kültürüne daha fazla medeniyet ve Avrupa etkisini teşvik etmektedir.
• Recuerdos de Provincia (İl Geçmişinin Anıları), 1850. Sarmiento'nun ikinci otobiyografisidir.

Diğer çalışmaları

• Mi defensa, 1843. Bu Sarmiento'nun bir broşür formundaki ilk otobiyografisidir.
• Viajes por Europa, África, y América 1849. Peru hükûmetinin dünya çapındaki eğitim sistemleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için devletin temsilcisi olarak seyahat ederken yaptığı açıklama ve gözlemler.
• Argirópolis 1850. River Plate Eyaleti'ndeki gelecekteki bir ütopik kentin bir tanımı.
• Commentarios sobre la constitución 1852.[52]
• Las Escuelas, base de la prosperidad y de la republica en los Estados Unidos 1864.[53]
• Conflicto y armonías de las razas en América 1883, 1800'lü yılların sonlarında Latin Amerika'daki yarış sorunlarıyla ilgilenmektedir.[54]
• Vida de Dominguito, 1886.[54]
• Educar al soberano, geliştirilmiş eğitim, orta öğretim okulu, parklar, spor alanları ve özel okullar gibi yeni reformları teşvik eden mektupların derlemesi.[52]
• El camino de Lacio, Arjantin tarihini Roma imparatorluğu'nun Latium'uyla ilişkilendirerek birçok İtalyanın ülkeye göç etmesini sağladı.[55]
• Inmigración y colonización, Avrupalıların çoğunlukla kentsel Arjantin'e kitlesel göç etmesine yol açan bir yayın.[53]
• On the Condition of Foreigners, 1860'ta göçmenler için siyasi değişikliklere yardımcı olan eser.[55]
• Ortografía, Instrucción Publica, Sarmiento'nun gelişmiş eğitim tutkusuna bir örnek.[55]
• Práctica Constitucional, mevcut siyasi yöntemleri ve yeni metodolojiler için önermeleri anlatan üç ciltlik bir çalışma.[55]
• Presidential Papers, birçok kişisel ve harici belgelerden oluşan, başkanlığının bir geçmişi.[55]
• Travels in the United States in 1847, (ichael Aaron Rockland tarafından düzenlendi ve İngilizceye çevrildi.)[56]

Dipnotlar

1. María Jesus del Canto ile
2. Dominguito olarak da bilinir, d. Domingo Fidel Castro Martínez, Benito Martínez Pastoriza'yla Domingo Castro y Calvo'nun evlilik dışı çocuğu

1. Galasso, Norberto (2019). Historia de la Argentina, vol. I&II (İspanyolca). Buenos Aires: Colihue. ISBN 978-950-563-478-1.
2. Lewis, Daniel K. (2003). The History of Argentina. Palgrave Essential Histories Series (İngilizce). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-6254-6.
3. Abad de Santillán, Diego (1971). Historia Argentina (İspanyolca). Buenos Aires: Tipográfica Editora Argentina.
4. Crowley 1972, s. 11
5. Bunkley 1969, s. 31
6. Bunkley 1969, s. 24
7. Bunkley 1969, s. 35
8. Bunkley 1969, s. 26
9. García Hamilton, José Ignacio (1998). Cuyano alborotador: la vida de Domingo Faustino Sarmiento. Editorial Sudamericana, p. 270-271. ISBN 9500712504 (İspanyolca)
10. Bunkley 1969, s. 36
11. Bunkley 1969, s. 37
12. Bunkley 1969, s. 38
13. Bunkley 1969, s. 44
14. Bunkley 1969, s. 45
15. Moss & Valestuk 1999, s. 171
16. Moss & Valestuk 1999, s. 172
17. Moss & Valestuk 1999, s. 173
18. Crowley 1972, s. 15
19. Bunkley 1969, s. 47
20. Bunkley 1969, s. 49
21. Bunkley 1969, s. 50
22. Bunkley 1969, s. 77
23. Hamilton, ss.52-61
24. Hamilton, ss. 62-65
25. Crowley 1972, s. 10
26. "Los diez años precedentes," El Nacional 1 Mayıs 1841.
27. Felipe Pigna, "Domingo Faustino Sarmiento" 15 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. El Historiador; Biografias.
28. Crowley 1972, s. 16
29. Katra 1996, ss. 7–9
30. Galvani, s. 20
31. Crowley 1972, s. 9
32. Galvani, s. 22
33. Katra 1996, ss. 173–176
34. Katra 1996, s. 189
35. Galvani 1990, s. 23
36. Katra 1996, s. 191
37. Galvani 1990, ss. 23–24
38. Rock, 1985, s. 130
39. Obras, 31: 197,El Zonda için yazılmış 9 Ekim 1865 tarihli makale, Obras, 24: 71. JSTOR.
40. Crowley 1972, s. 21
41. Crowley 1972, s. 22
42. Crowley 1972, s. 23
43. Galvani 1990, s. 25
44. Calmon, Pedro. História de D. Pedro II. v.1. Rio de Janeiro: José Olympio, 1975, ss. 407-8
45. "Domingo Faustino Sarmiento". 13 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2017.
46. Crowley 1972, s. 167
47. Crowley 1972, s. 166
48. Smithsonian Art Institution. "Domingo Faustino Sarmiento Statue"
49. Rosario City Website
50. "Musée Rodin Website". 27 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2017.
51. Ross 2003, s. 18
52. Crowley 1972, s. 29
53. Crowley 1972, s. 26
54. Crowley 1972, s. 24
55. Crowley 1972, s. 28
56. Patton 1976, s. 33

Kaynakça

• Bunkley, Allison Williams (1969) [1952], The Life of Sarmiento, New York: Greenwood Press, ISBN 0-8371-2392-5.
• Calmon, Pedro (1975), História de D. Pedro II (Portekizce), 1–5, Rio de Janeiro: J. Olympio
• Crowley, Francis G. (1972), Domingo Faustino Sarmiento, New York: Twayne.
• Galvani, Victoria, (Ed.) (1990), Domingo Faustino Sarmiento (İspanyolca), Madrid: Institución de Cooperación Iberoamericana, ISBN 84-7232-577-6.
• Halperín Donghi, Tulio (1994), "Sarmiento's Place in Postrevolutionary Argentina", Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (Edl.), Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, ss. 19-30.
• Katra, William H. (1993), Sarmiento de frente y perfil (İspanyolca), New York: Peter Lang, ISBN 0-8204-2044-1.
• Katra, William H. (1994), "Reading Viajes", Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (Edl.), Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, ss. 73-100.
• Katra, William H. (1996), The Argentine Generation of 1837: Echeverría, Alberti, Sarmiento, Mitre, Londra: Associated University Presses, ISBN 0-8386-3599-7.
• Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (1994), "Introduction: Sarmiento between History and Fiction", Halperin Donghi, Tulio; Jaksic, Ivan; Kirkpatrick, Gwen; Masiello, Francine (Edl.), Sarmiento: Author of a Nation, ??: University of California Press, ss. 1-18.
• Mann, Mary Tyler Peabody (2001), "My Dear Sir": Mary Mann's Letters to Sarmiento, 1865-1881, Buenos Aires: Instituto Cultural Argentino Norteamericano, ISBN 987-98659-0-1. Edited by Barry L. Velleman. There is a Spanish translation of these letters, "Mi estimado señor": Cartas de Mary Mann a Sarmiento (1865–1881). Buenos Aires: Icana y Victoria Ocampo, 2005. Edited by Barry L. Velleman. Translated by Marcela Solá. 987-1198-03-5.
• Molloy, Sylvia (1991), At Face Value: Autobiographical Writing in Spanish America, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-33195-1
• Moss, Joyce; Valestuk, Lorraine (1999), "Facundo: Domingo F. Sarmiento", Latin American Literature and Its Times, 1, World Literature and Its Times: Profiles of Notable Literary Works and the Historical Events That Influenced Them, Detroit: Gale Group, ss. 171–180, ISBN 0-7876-3726-2
• Patton, Elda Clayon (1976), Sarmiento in the United States, Evansville Indiana: The University of Evansville Press.
• Penn, Dorothy (Ağustos 1946), "Sarmiento--"School Master President" of Argentina", Hispania, American Association of Teachers of Spanish and Portuguese, 29 (3), ss. 386-389, doi:10.2307/333368, JSTOR 333368.
• Rock, David (1985), Argentina, 1516–1982: From Spanish Colonization to the Falklands War, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-05189-0.
• Ross, Kathleen (2003), "Translator's Introduction", Domingo Faustino Sarmiento (Ed.), Facundo: Civilization and Barbarism, trans. Kathleen Ross, Berkeley, CA: University of California Press, ss. 17–26.
• Sarmiento, Domingo Faustino (2005), Recollections of a Provincial Past, ??: Library of Latin America, Oxford University Press, ISBN 0-19-511369-1. Trans. by Elizabeth Garrels and Asa Zatz.
• Sarmiento, Domingo Faustino (2003), Facundo: Civilization and Barbarism, Berkeley, CA: University of California Press (1845 tarihinde yayınlandı), ISBN 0-520-23980-6 The first complete English translation. Trans. Kathleen Ross.

Dış bağlantılar

• Domingo Faustino Sarmiento çalışmaları – Gutenberg Projesi