Buenos Aires
Buenos Aires (İspanyolca telaffuzu: [ˈbwenos ˈajɾes]), resmî olarak Buenos Aires Özerk Şehri, Arjantin'in başkenti ve en büyük şehridir. Şehir, Güney Amerika kıtasının güneydoğu kıyısında, Río de la Plata'nın halicinin batı kıyısında yer almaktadır. "Buenos Aires," Türkçe’ye "güzel rüzgarlar" veya "güzel hava" olarak çevrilebilirse de, şehrin adı 16. yüzyıldaki kurucularının verdiği orijinal ad olan "Real de Nuestra Señora Santa Maria del Buen Ayre"' ye dayanmaktadır. Bu adı Sardunya'daki Bonaria Madonna'dan almıştır. Aynı zamanda birkaç Buenos Aires eyaleti semtini de içeren Büyük Buenos Aires yerleşim bölgesi, yaklaşık 15,6 milyonluk nüfusuyla Amerika'nın en kalabalık beşinci metropol bölgesini oluşturmaktadır.[4]
.jpg.webp)
.jpg.webp)
Buenos Aires şehri ne Buenos Aires eyaletinin bir parçası ne de Buenos Aires eyaletinin başkentidir: Özerk bir bölgedir. 1880'de, onlarca yıllık siyasi çatışmadan sonra Buenos Aires federalize edildi ve Buenos Aires eyaletinden çıkarıldı.[5] Aynı zamanda şehrin sınırları, Belgrano ve Flores kasabalarını da içerecek şekilde genişletildi. 1994 anayasa değişikliğiyle şehre özerklik tanıdı, ve şehrin resmî adı Buenos Aires Özerk Şehri (İspanyolca: Ciudad Autónoma de Buenos Aires) oldu. Buenos Airesliler ilk olarak 1996'da bir belediye başkanı seçmeye başladı; daha önce belediye başkanı doğrudan cumhurbaşkanı tarafından atanıyordu.
2018 yılında Buenos Aires'in yaşam kalitesi, Latin Amerika'da 1. ve dünyada 91. sırada yer aldı.[6] 2012'de Güney Amerika'da en çok ziyaret edilen şehir ve Meksiko'dan sonra Latin Amerika'nın en çok ziyaret edilen ikinci şehri oldu.[7]
Korunmuş eklektik Avrupa mimarisi[8] ve zengin kültürel yaşamı[9] ile tanınır. Buenos Aires, 1951'de 1. Pan Amerikan Oyunlarını düzenledi ve 1978 FIFA Dünya Kupası'nda iki sahaya ev sahipliği yaptı. Son olarak, Buenos Aires 2018 Yaz Gençlik Olimpiyatları'na[10] ve 2018 G20 zirvesine[11] ev sahipliği yaptı.
Tarih
Kolonileşme dönemi
Juan Díaz de Solís Río de la Plata'yı 1516 yılında keşfetti, fakat seferi bugünkü Tigre yakınlarında Kızılderililer tarafından uğradığı bir saldırı sonucunda kanlı bir şekilde bitti, öyle ki bu saldırı sırasında Solís de hayatını kaybetmiştir.
Buenos Aires 2 Şubat 1536 tarihinde Pedro de Mendoza tarafından Puerto de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre (Sevgili Anamız Güzel Hava Bakiresi Meryem'in Limanı) adıyla kurulmuştur. İsmi, Cagliari'nin Virgen de Bonaria'sına (Güzel Hava Bakiresi) tapan Papaz Mendoza seçmiştir. Başka bir rivayete göre ise isim Río de la Plata'daki havanın güzel oluşundan dolayı seçildiği yönündedir. Mendoza'nın şehri kurduğu yer bugünkü San Telmo bölgesinin bulunduğu yerdir.
Mendoza'nın emrinde 16 gemiyle birlikte gelen 1. 600 adam vardı. Yaz sonunda geldikleri için tahıl ekmek için çok geç bir dönemdi. Yerli Querandí Kızılderilileri avcılık ve toplayıcılık yapıyorlardı ve İspanyollar tarafından Mendoza'nın birliklerine yiyecek sağlamaya zorlandılar. Bunun üzerine onlar da sürekli olarak İspanyollara saldırdılar. Mendoza'nın sömürgecileri 1541 yılında bölgeyi terk etmek zorunda kaldılar.
Şehir 1580 yılında Juan de Garay tarafından Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto Santa María de los Buenos Aires (Kutsal Teslis'in Şehri ve Kutsal Güzel Hava Bakiresi Meryem'in Limanı) adıyla tekrar kuruldu. Bu sırada bugünkü Arjantin sınırları içinde, hepsi Kuzeybatı'da bulunan birçok şehir daha kuruldu. Bunlardan en eskisi bugünkü Arjantin'in Kuzeydoğu'sunda bulunan Santiago del Estero'dur.
Buenos Aires kurulduğu ilk zamanlardan beri şehrin etrafındaki Pampa bölgesinde beslenen hayvanlar ve İspanya ile yapılan ticaretle geçimini sağlamıştır. Ama 17. ve 18. yüzyılda İspanyol yönetimi Avrupa'ya gelecek bütün malların vergilendirilebilmesi için öncelikle Peru'daki Lima şehrine gönderilmesini zorunlu kıldı. Malların yollanmasını zorlaştıran bu olay Buenos Airesli tüccarların İspanya'ya karşı hoşnutsuzluklarını gitgide arttırdı ve kaçakçılık günden güne arttı. İspanya Kralı III. Karl otoritesinin gitgide azaldığını fark etti ve tahtta olduğu dönemde (1759-1788) önce ticari yaptırımları hafifletti ve en sonunda Buenos Aires'i serbest bir liman şehri olarak tanıdı.
Río de la Plata Eyaleti'nin Başkenti (1776-1810)
Buenos Aires nihayet 1776 yılında Peru Eyaleti'nden ayrılıp Río de la Plata Eyaleti'nin başkenti oldu. Şehrin nüfusu Afrika'dan getirilen kölelerle birlikte büyük ölçüde arttı, 1778-1815 yılları arasında nüfusun hemen hemen üçte birini siyahlar oluşturuyordu.
İspanyolların Birleşik Krallık'a karşı Fransızların müttefiki olarak girdiği Río de la Plata'nın İngiliz işgali sırasında General William Beresford yönetimindeki İngiliz birlikleri iki gün süren bir savaş sonunda şehri işgal ettiler. Şehir halkı İngilizlere karşı direndi ve Santiago de Liniers emrindeki yerel güçler 4 Ağustos'ta şehri tekrar ele geçirdiler. Liniers bir İngiliz kuşatmasını daha başarıyla savuşturdu, bu da 7 Haziran 1807 tarihinde General John Whitelock'un kapitülasyonu ile sonuçlandı.
Kuşatmaların İspanyol birliklerinin değil de, kızgın halkın direnmesi sonucu başarısızlığa uğraması milliyetçileri cesaretlendirdi. Kral Naili'ne Cabildos Abiertos adı verilen yerel birliklere gitgide artan tavizler verdirerek ülkenin bağımsızlığa giden yolunu da açmış oldular.
19. ve 20. Yüzyıl
25 Mayıs 1810 tarihinde Buenos Airesli silahlı güçler Kral Naili Baltasar Hidalgo de Cisteros y la Torre'yi şehirden attılar. 9 Haziran 1816'da Tucumán Kongresi resmî olarak 'Birleşik Río de la Plata Eyaletleri'nin bağımsızlığını ilan etti. Bağımsızlığın ilanından sonra Buenos Aires merkezli bir yönetimi savunan merkeziyetçiler ve eyaletlerin bağımsızlığından yana olan federalistler arasında tartışmalar yaşandı.
1829 yılında federalist Juan Manuel de Rosas vali olarak Buenos Aires'te yönetimin başına geçti. Mart 1835'te tekrar vali ve Başkumandan seçildi. Rosas'ın gücü zamanla inanılmaz derecede arttı ve bu onu bir diktatöre çevirdi. Brezilya, Uruguay ve Don Justo José de Urquiza'nın birliklerine karşı savaşırken öldüğü 1852 yılına kadar ülkeye hükmetti. Rosas'ın ölümüyle şehir kapılarını Avrupalı göçmenlere açtı.
Buenos Aires eyaleti 1853 yılında eyalet kongresine katılmayı reddetti ve Arjantin'den ayrıldı. 1859 yılında ise 1853'te kurulan Arjantin Birliği'ne (Federación Argentina) katıldı.
Buenos Aires 1880 yılında Julio Argentino Roca yönetiminde aynı ismi taşıyan eyaletten ayrılıp başkent ilan edildi. Buenos Aires 1890 yılında Latin Amerika'daki en büyük ve en önemli şehir konumundaydı. Yüzyıl başında nüfusu hemen hemen bir milyona yakındı.
1913 yılında Mayo Bulvarı yönetiminde ilk metro hattı açıldı. Buenos Aires metrosu 1969 yılında Meksiko'da açılan metroya kadar Latin Amerika'daki ilk ve tek metro olarak hizmet verdi.
1919 yılında Hipólito Yrigoyen yönetimi sırasında askeri güç kullanılarak bastırılan bir işçi ayaklanması yaşandı. Olaylar Trajik Hafta ismiyle tarihe geçti. 1930'lu yıllarda şehrin bugün can damarlarını oluşturan Santa Fe, Córdoba ve Corrientes bulvarları yapıldı. İkinci Dünya Savaşı'ndan itibaren şehir büyüyerek eski birçok varoşu sınırlarına dahil etti. Bu tarihlerde Arjantin nüfusunun hemen hemen üçte biri Buenos Aires'te yaşıyordu.
1976 yılında Isabel Martínez de Perón'un baştan indirilmesiyle Arjantin'de askeri rejim başladı. Bu rejim sırasında askeri rejime karşı çıkan ya da askeri hükûmete karşı şüpheli yaklaşan on binlerce insan ortadan kayboldu.
1976 yılından 1983 yılına kadar süren askeri diktatörlüğün tutuklamaları ilk başladığında askeri diktatörlük rejimi sırasında kaybolan insanların anneleri Plazo de Mayo (Mayıs Meydanı)'ndaki başkanlık sarayı Casa Rosada'nın önünde toplanarak protesto gösterileri yapmaya başladılar.
Kaybedilen Falkland Savaşı'ndan sonra askeri rejimi sürdürmek imkânsızdı, böylece tekrar demokratik seçimler yapıldı. Bu yeni dönemin ilk başkanı olarak Raúl Alfonsín seçildi. Arjantin'de yeniden demokrasiye geçişle birlikte 1 Arjantin Pesosu 1 dolara eşdeğer olurken Carlos Menem başkanlığında yapılan neoliberal reformlar sonucunda Arjantin ekonomisi büyük bir atılım gerçekleştirdi ve bu atılım sonucunda Buenos Aires şehrinde yapılanma büyük ölçüde arttı. Özellikle Retiro bölgesinde birçok yeni yüksek binalar inşa edildi.
17 Mart 1992 tarihinde Retiro bölgesinde İsrail Konsolosluğuna bırakılan bir saatli bomba 29 kişinin ölümüne ve 242 kişinin yaralanmasına yol açtı. Bu olayı 18 Temmuz 1994'te 86 (1'i saldırgan) kişinin ölümüne ve 300'den fazla kişinin yaralanmasına yol açan bir Yahudi kültür merkezine yönelik bir saldırı yaşandı. AMIA (Asociación Mutual Israelita Argentina İsrail-Arjantin Birliği)'ya karşı düzenlenen bu saldırı hakkında yıllarca herhangi bir bilgi verilmedi, bu, her yıl saldırının yapıldığı gün, devlet kurumlarını konuya olan ilgisizliklerinden dolayı suçlayan protestolara yol açtı. 25 Ekim 2006 tarihinde savcılık tarafından yayınlanan raporda olayın Hizbullah tarafından gerçekleştirdiği iddia edildi; eski İran hükûmetindeki sekiz kişi için uluslararası tutuklama kararı istendi. İki olay da şehirde büyük yaralar açtı ve yönetim binalarından sonra şehirde en iyi korunan binalar Yahudi kurumları haline geldi. Buenos Aires 180. 000 ile Latin Amerika'daki en büyük Yahudi nüfusuna sahip şehirdir.
21. Yüzyıl
Buenos Aires 1998 ve 2003 yılları arasında ekonomik bir kriz yaşayan Arjantin'de çatışmalara varan büyük gösterilerin merkezi oldu, 19 ve 20 Aralık 2001 tarihlerinde yapılan (ve Cacerolazo adı verilen) protesto gösteriler sonucunda devlet başkanı Fernando de la Rúa'nın istifa etmiştir. Bunun dışında 1999 yılından beridir şehrin önemli yollarını bloke eden Piqueteros isimli direnişçiler vardır. Bu direnişçiler 2003 yılından beridir millî anlamda da büyük bir güç faktörü haline geldiler.
1996'da Arjantin Anayasası'ndaki 1994 reformunu takiben, şehir ilk belediye başkanlığı seçimlerini yeni tüzük uyarınca yapıldı. Seçimi kazanan, daha sonra 1999'dan 2001'e kadar Arjantin cumhurbaşkanı olacak olan Fernando de la Rúa idi.
De la Rúa'nın varisi Aníbal Ibarra, de la Rúa'dan sonra iki popüler seçim kazandı, ancak República Cromagnon gece kulübündeki yangın sonucu 6 Mart 2006'da görevden alındı. Başkan vekili olan Jorge Telerman, belediye başkanlığı görevine geldi.
2007’den 2015’e kadar PRO partisinden Mauricio Macri Buenos Aires belediye başkanlığı ve María Eugenia Vidal Buenos Aires belediye başka yardımcılığıı yaptı.
5 Temmuz 2015 tarihinde Macri belediye başkanı olarak istifa ettikten sonra yerine aynı partiden olan Horacio Rodríguez Larreta geldi.
Coğrafi Konum
Buenos Aires şehri Atlantik Okyanusu kıyısında, Río Paraná ve Río Uruguay nehirlerinin oluşturduğu huni biçimindeki Río de la Plata adı verilen ağızda, Güney Amerika kıtasının doğusunda bulunur.
Río de la Plata'nın Buenos Aires'te bulunan kısmı yoğun balçıkla kaplıdır. Su çok derin değildir ve derinlik genellikle 20 metreyi aşmaz.
Şehir 34° 36′güney enlemleri ve 58° 23′batı boylamları arasında bulunur. Buenos Aires'in batısında Arjantin'in en verimli topraklarının bulunduğu Pampa bölgesi uzanmaktadır.
İklim
Buenos Aires’in iklimi, Atlantik Okyanusu'nun bitişiğindeki deniz etkilerinin bir sonucu olarak ılımandır.[12] Köppen iklim sınıflandırmasına göre Buenos Aires ılıman dönencealtı iklimine (Cfa) sahiptir.[12]
Buenos Aires'in yazları sıcak ve nemli; kışları serin, bulutlu ve bazen yağışlıdır. Nem yüzünden, hava sıcak olduğundan daha sıcak; soğuk olduğundan daha soğuk hissedilebilir. Kış aylarındaki ortalama sıcaklık 10 °C ile 15 °C civarındadır.[12] Şehirde kar çok nadir görülür: son kar yağışı 9 Temmuz 2007'de görülmüştür.[13] Yaz aylarındaki ortalama sıcaklık 24.9 °C civarındadır ve genelde yağmur görülür.[14] En sıcak ay Ocak ayıdır ve ortalama sıcaklık 24,9 °C dir, en soğuk aylar da Haziran ve Temmuz aylarıdır ve ortalama sıcaklık 15 °C'dir. Buenos Aires’de yılın ortalama sıcaklığı 16,3 derecedir.[12]
Toplam yıllık yağış 1.236,3 mm'dir ve tüm yıl boyunca görülür.[12]
Şu ana kadar en yüksek hava sıcaklığı; 29 Ocak 1957'de 43.3 °C olarak kaydedilmiştir. En düşük hava sıcaklığı ise; 9 Temmuz 1918’de -5.4 °C olarak kaydedilmiştir.[15]
 Buenos Aires iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 43,3 | 38,7 | 37,9 | 36,0 | 31,6 | 28,5 | 30,2 | 34,4 | 35,3 | 35,6 | 36,8 | 40,5 | 43,3 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 30,1 | 28,7 | 26,8 | 22,9 | 19,3 | 16,0 | 15,3 | 17,7 | 19,3 | 22,7 | 25,6 | 28,5 | 22,7 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | 24,9 | 23,6 | 21,9 | 17,9 | 14,6 | 11,6 | 11,0 | 12,8 | 14,6 | 17,9 | 20,6 | 23,3 | 17,9 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | 20,1 | 19,2 | 17,7 | 13,8 | 10,7 | 8,1 | 7,4 | 8,8 | 10,3 | 13,3 | 15,9 | 18,4 | 13,6 |
| En düşük sıcaklık (°C) | 5,9 | 4,2 | 2,8 | −2,3 | −4 | −5,3 | −5,4 | −4 | −2,4 | −2 | 1,6 | 3,7 | −5,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 138,8 | 127,1 | 140,1 | 119,0 | 92,3 | 58,8 | 60,6 | 64,2 | 72,0 | 127,2 | 117,3 | 118,9 | 1.236,3 |
| Kaynak: Deutscher Wetterdienst (1961–1990)[16] | |||||||||||||
Nüfus
1833 yılında Buenos Aires'in nüfusu 60.000 kadardı, bu rakam 1869'da 180.000'e yükseldi. 1890 yılına gelindiğinde Buenos Aires 661.000 kişilik nüfusuyla Latin Amerika'nın en büyük ve en önemli şehri konumuna gelmişti. Avrupa'dan sürekli göçmen alması sonucu 1914 yılında 1,6 milyona yükselen nüfus 2001 yılına gelindiğinde neredeyse 2,8 milyona yükseldi.
Şehir merkezi ve varoşlarının toplam nüfusu 11, 5 milyondur. Gran Buenos Aires bu nüfusuyla Arjantin'in en büyük metropolü ve São Paolo'nun ardından Güney Amerika'nın ikinci en büyük şehridir. Nüfusun çoğunluğunu İspanyol ve İtalyan kökenliler oluştur, bunun yanında Avrupa'nın birçok ülkesinden ve Orta Doğu ülkelerinden gelip Turcos (Türkler) diye adlandırılan birçok göçmen de yaşamaktadır. Buenos Aires'te İspanyol kökenli olmayan göçmenlerin sayısı Arjantin'in diğer bölgelerine oranla çok daha fazladır.
Buenos Airesli nüfus (Buenos Aires doğumlulara Porteños/Porteñas adı verilir) neredeyse istisnasız bir şekilde İspanyolca konuşur ve nüfusun çok büyük bir kısmı Katolik'tir.
Aşağıdaki grafik Buenos Aires'in yıllara göre nüfusunu gösteriyor. 1943 yılına kadar nüfus tahmini olarak ifade edilirken, 1947 - 2001 yılları arasında nüfus sayımı sonuçları ve 2005'te de yine tahmini nüfus verilmiştir. Kilometrekare başına düşen insan sayısı Berlin'den üç - dört kat daha fazladır ve Tokyo'nun 23 bölgesinden bile daha yüksektir.
| Buenos Aires'in 1744 - 2005 yılları arasındaki nüfus değişimi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kültür
Buenos Aires'in ana opera salonu Teatro Colón'dur.
Kaynakça
- 5 cosas que tienes que ver en Buenos Aires en el sitio Cooperating Volunteers. Consultado.
- La fama que perdió la Reina del Plata artículo en La Nación(22/02/1998). Consultado el 27 de diciembre de 2018
- "Subnational Human Development Index (4.0)" (İngilizce). Globaldatalab. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017.
- "Censo 2010 Resultados provisionales". indec. 20 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2011.
- Ruiz Moreno, Isidro J. (1986). La federalización de Buenos Aires : debates y documentos. Buenos Aires: Hyspamérica. ISBN 978-950-614-467-8.
- "Vienna tops Mercer's 20th Quality of Living ranking". www.mercer.com (İngilizce). 29 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2018.
- Hartzell, Richard. "México DF, Buenos Aires y San Pablo, los destinos turísticos favoritos". Infobae (İspanyolca). 21 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Introduction to architecture in Buenos Aires". Lonely Planet. 18 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
- "Buenos Aires History and Culture". Adventure Life. 16 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012.
- "Buenos Aires elected as Host City for 2018 Youth Olympic Games". International Olympic Committee. 4 Temmuz 2013. 11 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2013.
- Niebieskikwiat, Natasha (27 Haziran 2016). "Argentina fue elegida sede del G-20 para 2018". www.clarin.com (İspanyolca). 27 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Caracteristicas Climaticas de la Ciudad de Buenos Aires" (İspanyolca). Servicio Meteorológico Nacional. 1 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2017.
- Pezza, Alexandre; Simmonds, Ian; Coelho, Caio (2010). "The unusual Buenos Aires snowfall of July 2007". Atmospheric Science Letters. John Wiley & Sons. 11 (4): 249-254. Bibcode:2010AtScL..11..249P. doi:10.1002/asl.283. Geçersiz
|doi-access=free(yardım) - "Viento Pampero" (İspanyolca). Servicio Meteorológico Nacional. 1 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2016.
- "Clima" (İspanyolca). Official Tourism site of Buenos Aires. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2015.
- "Station 87585 Buenos Aires Observatorio". 1961–1990. Deutscher Wetterdienst. 17 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2016.
Dış bağlantılar
.svg.png.webp) | ||
Bağımlı ve özerk ülkelerin başkentleri eğik yazılmıştır | ||