Edward Hyde

Edward Hyde, 1. Clarendon Earlü (18 Şubat 1609 - 9 Aralık 1674) İngiliz devlet adamı ve tarihçi. İngiltere kraliçeleri II. Mary ve Anne'in büyükbabasıdır.

Edward Hyde
Doğum	18 Şubat 1609 Londra, İngiltere
Ölüm	9 Aralık 1674 (65 yaşında) Rouen, Fransa
Din	Anglikan Kilisesi
Evlilik	Anne Ayliffe Frances Aylesbury
Çocuk(lar)	Henry, Edward, James, Anne, Frances

Ailesi

Edward Hyde, Wiltshire bölgesinden Henry Hyde ve Mary Langford'un üçüncü oğludur. Henry'nin ağabeyi Lawrence Hyde dönemin önemli bir savcısıdır. Hyde ailesinin uzunca bir süre boyunca Chesire Norbury bölgesinde olduğu bilinir.

Gençliği

İlköğretimini Gillingham'da alan Edward, 1622 yılında Magdalen Hall, Oxford'a girer.[1] Ailesi tarafından din adamı olması planlansa da iki ağabeyinin vefatı üzerine aile malvarlığının tek varisi konumuna gelince hukuk eğitimi almasına karar verilir. Genel kültür ve akademik hayata daha meyilli olduğundan dolayı avukat olduktan sonra da daha çok bu alanlarda faaliyet gösterir. Zamanının en önde gelen edebiyatçıları ve aydınlarıyla[2] vakit geçirir, çok iyi bir yazar ve hatip haline gelir.

Hukukçu kimliği

1633 yılında baroya alınan Edward kısa sürede başarılı olarak meslektaşları arasında iyi bir şöhrete sahip olur. 1634 yılı Aralık ayında halktan gelen dilekçelerin işleme konmasından sorumludur. Londra'daki ve Portland'daki tacirler arasındaki anlaşmazlıkları çözmesiyle iyice gözönüne gelir. Bu dönemde ünlü din adamı William Laud ile fikir ayrılıkları olsa da iyi ilişkiler geliştirir.

Siyasi kimliği

1640 yılı Nisan ayında hem Shaftesbury hem de Wootton Bassett bölgesinden parlamentoya seçilir. Wooton Bassett bölgesinden vekil olmayı kabul eden Hyde ilk başlarda I. Charles idaresini aşırıya kaçmadan eleştirir. Daha sonra monarşi yanlılarının tarafına doğru kayar. 1641 yılında kralın gayriresmî danışmanı olur. 20 Mayıs 1642 tarihinde Londra'dan ayrılarak kralla York kentinde bir araya gelir.

İç savaş

Edward Hyde ilk başlardaki krala karşı muhalif tutumuna rağmen Parlamento saflarında savaşan arkadaşlarına olan öfkesinden dolayı çok sayıda dostuyla arasını bozmuştur. John Pym'in idam edilmesinin ardından Parlamento liderlerini eleştirmiştir.[3] En iyi arkadaşı olan Falkland Lordunun da Newsbury Muharebesinde hayatın kaybetmiş olması onu duygusal olarak yaralamıştır. İç savaş sırasında 22 Şubat 1645 tarihinden itibaren kralın konseyinde görev almıştır. 3 Mart günü Maliye Bakanlığına getirilmiştir. Monarşi yanlıları arasında ılımlılardan birisi olarak bilinir. Ilımlılığı ve kraliçe Henrietta Maria ile husumeti nedeniyle zamanla gözden düşmüş ve kralın konseyinden uzaklaştırılmıştır. 1646 yılında Jersey'e kaçmıştır. Kralla görüş ayrılığına sahip olmalarına rağmen kendisine çok bağlı kalmış, idamını hayretle karşılamıştır. II. Charles'ın 1649-1651 dönemindeki tahta çıkma çabalarına destek vermez. Hyde bu dönemde iç savaşın tarihini yazmaya başlar. Hyde 1651 yılında sürgündeki krala katılır ve zamanla onun danışmanlığına kadar yükselir.

Restorasyon dönemi

1660 yılıyla başlayan restorasyon döneminde kralla beraber İngiltere'ye döner. Daha sonra kral II. James olacak olan II. Charles'ın kardeşi York Düküyle kızı Anne'i evlendirdiği için kraliyet ailesine daha da yakınlaşır. Anne Hyde'ın iki kızı da kraliçe olacaktır.[4]

Sonraki dönem

3 Kasım 1660 günü Hyde Wiltshire kontluğundaki Hindon'un baronu olur. Ertesi yıl Cornbury vikontu, Clarendon earlü olur. 1660-1667 arasında Oxford Üniversitesi yönetiminde görev alır. İç savaş ve sonrasındaki dönemdeki tüm suçlular için genel af kapsamındaki Breda anlaşmasının hazırlanmasında görev alır.[5][6] 1663 yılında Yeni Dünya'da çok büyük toprakların sahibi ilan edilir.[7] Bu dönemde hem kral hem de kamuoyu önünde Edward Hyde'ın itibarında düşüş görülür. Edward Hyde tarafından ayarlanmış olan kralın evliliğinden çocuk sahibi olamaması, hanedanı kendi kızlarının çocuklarından devam ettirme girişimi olarak yansıtılır. Ayrıca inşa ettirdiği Piccadilly'deki görkemli malikane rüşvet iddialarının ortaya çıkmasına yol açar. Sağlığı da bu dönemde gut hastalığı nedeniyle sorunlu hale gelen Edward Hyde zor durumda kalır. Hollanda-İngiltere Savaşlarındaki başarısızlıklar, 1665 yılında Londra veba salgını ve 1666 yılındaki Büyük Londra Yangını üstüsüte gelince tasfiyesi kaçınılmaz hale gelir. Kral tarafından görevlerinden alınan Hyde, eşinin aniden hastalık sonucunda hayatını kaybetmesiyle çok sarsılır. Görev yaptığı dönemde usulsüzlükleri[8] mercek altına alınınca 1667 Kasım ayında Fransa'ya kaçar. Yaşamının bundan sonrası sürgünde geçen Hyde hep İngiltere'ye dönebilme umudunu taşımıştır. İngiltere ile ilişkileri soğuk olan dönemin Fransa kralı XIV. Louis sürekli olarak Fransa'da kalmasına izin verir. Sürgünde görece rahat yaşayan Hyde çocuklarını göremese de İngiltere tarih yazımına kendini adar.[9] 9 Aralık 1674 günü Rouen'de ölür. Cenazesi İngiltere'ye götürülür ve 4 Ocak 1675 günü Westminster Abbey'de toprağa verilir.

Ailesi ve onun soyundan gelenler

Edward Hyde iki kez evlendi. İlk eşi Anne 1629 yılındaki düğünden hemen kısa bir süre sonra hayatını kaybetti.İkinci evliliğini 1634 yılında Frances Aylesbury ile yapan Hyde'ın bu evlilikten altı çocuğu olur:

• Henry Hyde, Clarendon Earlü olarak en büyük oğul ve varistir, önemli bir siyasi isim olmuştur
• Lawrence Hyde, Rochester Earlü, ikinci oğul
• Edward Hyde, üçüncü oğul, Parlamento üyesi olduktan hemen sonra 20 yaşında ölür
• James Hyde, dördüncü oğul, yirmili yaşlarında boğularak ölmüştür
• Anne Hyde, en büyük kızı, kral II. James ile evlenmiştir. Clarendon bu sayede kraliçe II. Mary ve Anne'in dedesi olmuştur
• Frances Hyde, küçük kızı 1675 yılında Thomas Keightley ile evlenmiştir

Canlandırmaları

• 1947 yılı yapımı The Exile adlı filmde Nigel Bruce tarafından canlandırılır.[10]
• 1970 yılı yapımı Cromwell adlı filmde Nigel Stock tarafından canlandırılır.[11]
• 2003 yılı BBC yapımı televizyon dizisi Charles II: The Power and The Passion'da Ian McDiarmid tarafından canlandırılır.[12]

Kaynakça

1. Günümüzdeki Hertford Koleji, Oxford okuludur, Edward Hyde'ın portresi okulda asılıdır.
2. Bu kişiler arasında Ben Jonson, John Selden, Edmund Waller, John Hales ve özellikle Henry Cary (Lord Falkland) yer alır.
3. Oliver Cromwell'e cesur ama kötü bir adam, John Hampden'e ise ikiyüzlü demiştir.
4. Kraliçe II. Mary (1688-1694) ve kraliçe Anne (1702-1714)
5. Genel af kapsamına "kral katilleri" (İngilizce: Regicides) dahil edilmemiştir
6. "Wikisource'daki metnin aslı". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2013.
7. Clarendon Earlü olarak kendisine verilen topraklar bugünkü Kuzey Karolina eyaletine karşılık gelir
8. Suçlamalar arasında keyfi tutuklamalar, tutukluların mahkemeye çıkartıladan bekletilmesi ve Jersey gibi İngiltere toprakları dışına gönderilmeleri yer alır.
9. Bu kapsamlı çalışmanın satışının gelirleriyle Oxford Üniversitesinde Clarendon Binası inşa edilmiştir
10. Filmin imdb sayfası (İngilizce) 15 Kasım 2013 tarihinde erişilmiştir
11. Filmin imdb sayfası (İngilizce) 15 Kasım 2013 tarihinde erişilmiştir
12. Dizinin imdb sayfası (İngilizce) 15 Kasım 2013 tarihinde erişilmiştir

Ayrıca bakınız

• İngiliz İç Savaşı