Pride Darbesi

Pride Darbesi, birinci evresi tamamlanmış olan İngiliz İç Savaşı sırasında 6 Aralık 1648 günü 'Albay Thomas Pride komutasındaki Yeni Ordu birliklerinin Oliver Cromwell yanlısı olmayan millevekillerini zorla Uzun Parlamento'dan çıkartması olayıdır. İngiliz tarihindeki başarılı tek askeri darbe olarak bilinir.

Pride Darbesinin tasviri

Arka planı

1648 yılına gelindiğinde İngiltere kralı I. Charles Carisbrooke Kalesinde hapistir ve İngiliz İç Savaşının ilk aşaması Parlamento yanlılarının zaferiyle sona ermiştir. Uzun Parlamento görev yapacak hükûmetin çalışma prensiplerini belirleyip, yapılan Newport Antlaşması hükümleri uyarınca kralla görüşmek üzere bir heyet belirler. Yeni Ordu komutanlarının daha önce kralla 1647 yılında yapmaya kalktıkları görüşmeler başarısız olmuştur. Grandeeler olarak bilinen bu komutanlar kralın bilerek görüşmelerin ilerleyişini engellemesi üzerine hayal kırıklığı yaşarlar. Parlamento saflarında kendi yandaşlarını bulan ve muzaffer tarafın içindeki fikir ayrılıklarına oynayarak zaman kazanan kral İskoçlarla gizlice görüşerek ayaklanma başlatmalarını sağlar. 1649 yılına kadar süren bu ikinci dönemde yine kan dökülür. Krala artık bir uzlaşma için ona orduda güvenen kimse kalmamış durumdadır. Bu yönde meclise gönderilen protesto metni 1 Aralık 1648 günü Avam Kamarasında 125 oya karşı 58 oyla reddedilir. Kralla uzlaşılmasını istemeyen Cromwell yanlıları harekete geçerler.

Darbe

6 Aralık Çarşamba günü Albay Pride'a bağlı piyade alayı parlamento girişinde konumlanır. Nathaniel Rich komutasındaki süvari birliği de emniyet olarak olay yerine sevk edilmiş durumdaydı. Albay Pride parlamento girişindeki en üst basamaklardaydı. Milletvekilleri gelmeye başladıkça elindeki listeye göre Lord Grey'in de yardımıyla tutuklanacakları ve meclise girmesine izin verilmeyenleri belirledi. Darbe sadece bir gün sürmez, askerler 12 Aralık gününe kadar meclis girişinde konumlanırlar. 45 milletvekili tutuklanmış, bunlardan 25 tanesi Christmas'dan önce salıverilmiştir.[1] Darbeyi haber alıp kaç milletvekilinin tutuklanma korkusu veya protesto edip meclise gitmekten imtina ettiği bilinmemektedir. Darbeden önce vekil sayısı 507 olan mecliste 18 vekillik boş konumdadır, 18 vekil de uzun süredir toplantılara devam etmemektedir. Buna göre aktif vekil sayısı 471 olan mecliste darbeden sonra yaklaşık 200 vekilin kalmasıyla beraber oluşan yeni meclis bileşimine Rump Parlamentosu[2] adı verilir.

Rump Parlamentosunda cumhuriyet ilan edebilecek çoğunluk bulunmaktadır. Siyasi olarak yaşanabilecek her türlü kuşkuya karşı silahlı birlikler hazır durumda beklemektedir. 4 Ocak 1649 tarihinde kralı vatana ihanetten yargılamaya dair bir karar Lordlar Kamarasında reddedilse de Avam Kamarasında kabul edilerek uygulanır. Yargılama sonucu suçlu bulunan kral 30 Ocak 1649 günü idam edilmiştir. 6 Şubat günü Lordlar Kamarası, 7 Şubat günü ise monarşi lağvedilir, 14 Şubat günü Devlet Konseyinin kurulduğu ilan edilir.[3]

Sonrası

Oliver Cromwell'in ölümüyle başlayan Restorasyon süreci II. Charles'ın tahta çıkışıyla tamamlanır. Bu kapsamda 21 Şubat 1660 günü Pride Darbesiyle görvden alınan ve hayattaki tüm Uzun Parlamento vekilleri görevlerine yeniden davet edilirler. Toplandıktan sonra kendisini lağvetme kararı alan Uzun Parlamentonun yerini Konvansiyon Parlamentosu alacaktır. Bu Parlamento monarşiyi yeniden tesis ederek II. Charles'ı kral ilan eder.

Pride Darbesi iç savaş sırasındaki en öne çıkan olaylardandır. Kralın idamına giden yolu açmış ve Parlamento lehine monarşinin sonunu hazırlamıştır. Tarihçiler bu darbenin iktidardaki Oliver Cromwell ile doğrudan bağı olmasa da oun bilgisi dışında olamayacağını iddia ederler.

Kaynakça
  1. Tutuklanan vekiller önce Westminster Sarayı içindeki mahkemeye sonrasında da saray yerleşkesi içindeki konukevine götürülür. 20 Aralık günü bazı vekiller salıverilmiştir.
  2. İngilizce rump kelimesi burada elde kalan anlamındadır
  3. Lordlar Kamarası Tarihi (İngilizce) 25 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.