Muhteşem Devrim
Muhteşem Devrim (İngilizce: The Glorius Revolution), "1688 Devrimi" olarak da bilinen, İngiltere Kralı II. James'in, Hollanda genel valisi III. Wilhelm tarafından tahtından indirilmesi; Britanya adasının işgali; III. Wilhelm'in karısı II. Mary ile birlikte İngiltere, İskoçya ve İrlanda krallığını üstlenmesi ve ardından gelen süreçte İngiltere'de hâlâ yürürlükte olan meşrutiyet sistemin temellerinin atılması hadiseleridir.
Hollanda genel valisi III. Wilhelm, İngiliz ayânın daveti üzerine İngiltere'ye ordusu ve donanması ile İngiltere'ye çıktı ve aynı zamanda kayınpederi de olan II. James'i tahttan azletti. II. James'in kızı, karısı II. Mary ile birlikte Büyük Britanya İmparatorluğu tahtına oturdular. Muhteşem Devrim'in ardından İngiltere parlamentosu, "Bill of Rights (Hakların belgesi)" ismi verilen bir kanun çıkarttı. Böylelikle, İngiltere Krallığı'nın kilise taassubu ve kral istibdadı ile yönetilmesine son verilmiş, İngiltere Krallığı yeniden "anayasal monarşi" ya da "meşrutiyet" düzenine dönmüş ve bu düzen, anayasa ile de korumaya alınmıştır.
Kral II. James'ten duyulan hoşnutsuzluk
Kral II. James, ağabeyi II. Charles'ın İngiltere Krallığı ve İskoçya Krallığı esnasındaki restorasyonu takiben önemli icraatlerde bulunmuş; ama birçok Protestan İngiliz ve İskoç'u kızdıracak şekilde York Dükü ve veliaht iken 1668'de Katolik Mezhebini kabul etmişti. Ağabeyi, o zaman II. James'in ilk karısından çocukları olan ve sonradan ikisi de kendi yetkileri ile kraliçe olacak Prenses Mary ve Prenses Anne'nin Protestan olup, Protestan eğitimi ile büyümelerini sağlamıştı. O zaman veliaht olan James, 1677'de kızı Prenses Mary'nin Hollanda reis-i cumhuru olan ve Protestan olan ve anne tarafından kuzeni olan Oranj-Nassualu William ile evlenmesini kerhen kabul etmişti. James, 1683'de kardeşi II. Charles'ın meşru bir vâris bırakmadan ölmesi ile İngiltere Krallığı'na II. James, ve İskoçya Krallığı'na VII. James olarak çıktı. O zamanlar iki ülke hukuken ayrı bulunup ayrı parlamentoları bulunmaktaydı; ama tek bir kralları vardı.
II. James'in üç yıl sürecek saltanatı sırasında, bir taraftan İngiltere Protestanları ile Katolikleri arasındaki politik çatışmalara, diğer taraftan da bir kralın tanrı tarafından verilmiş sınırsız hakları olması prensibi ile İngiltere Parlamentosu'nun halk adına kullandığı haklar prensibi arasındaki mücadelelere doğrudan doğruya karıştı. James Katolik olduğu için Protestan üyeli Parlamento'da bulunan iki partinin her ikisinden de kendini ayrı bulmaktaydı. Bu partilerden İngiliz Whig partisi, İngiliz Anglikan Protestanlarıyla, yani din adamlarına kıyasla inananlara daha çok kişisel haklar tanımayı savunan "aşağı kilise" mensupları ile dolu idi; İngiliz Tory Partisi ise Anglikan kilisesinin papazlarına ve papaz ayinlerine çok önem veren ve inananların bunlara itirazsız tâbi olmasını öngören "yüksek kilise" mensupları idi. 1679'da ve 1681'de James daha veliaht iken "aşağı kilise" mensupları yani Whig Partisi, Katoliklerin hükümdar olmasını önlemek amacıyla "Önleme Tasarısı" adlı kanun tasarılarını Parlamento'ya getirmişlerdi. Ama bu tasarıları Parlamento'dan kanun olarak geçirememişlerdi. James'in İskoçya Parlamentosu'ndaki destekçileri ise Presbiteryen Protestanların 1581'de "Covenant" adı ile çıkarılmış insan hakları kanunlarından ayrılmalarını istemekte ve İskoç kiliselerinde de aynı İngiliz Anglikan kiliselerindeki gibi hükümdarın "episkopos" (dini liderlik) haklarını kullanabilmesini savunmakta idiler.[1][2]
James tahta geldiği zaman İngiltere parlamentosunda "yüksek kilise" inançlı Tory Partisi mensupları çoğunluktaydı. Bunlar yeni kralın kendisinin Katolik olmasına rağmen sırayla arka arkaya varisi iki kızının Protestan olmalarından dolayı başlangıçta fazla endişe etmemekteydiler. Fakat II. James'in resmi dine (Anglikanlık) uymayanlara (genelde Katolik inancını koruyanlara) karşı müeyyide uygulanmasını öngören ama genellikle sıkı uygulanmayan kanunların, mesela "Test Kanunu" ve çeşitli ceza kanunlarının feshedilmesini teklif etmesi Toryleri kuşkulandırdı. Bu feshedilmek istenen kanunlar Anglikan Hristiyanlığının kuruluşuna temel olmuştu ve fesihlerinin Anglikan Protestan mezhebinin resmi devlet mezhebi olması prensibine karşı olduğu düşüncesi ile Tori partisi rahatsız oldu. James bu politikaları ile ne Anglikan ne de Presbiteriyen olmayan diğer Protestan mezheplerine inananları yanına alacağını düşünmüştü. Katolikler ile bu farklı Protestan mezhepleri arasında bir koalisyon kurmaya çalışmaktaydı.
Mayıs 1686'da James, İngiltere merkezi mahkeme sistemine müracaatla, İngiltere'de yazılmamış kanunların uygulanması için mutlaka Parlamento Kanunu olarak Parlamento'dan geçmelerinin gerekli olmadığına dair bir karar aldırmak için yüksek mahkemeye başvurdu. Böylece Parlamento'nun devlet ve hükûmet işlerine karışmasını biraz olsun önlemeyi hedef almıştı. Bu müracaat için bir vasıta olan "Godden v. Hadava" adlı dava yüksek mahkeme önüne daha gelmeden bu konuda kendisiyle aynı fikirde olmayan yüksek mahkeme hakimlerini görevlerinden uzaklaştırmaya başladı. Hükûmetin "Genel Avukatı (Solicitor General)" olan "Haneage Finch"'i görevinden aldı. Böylece James'in yaptığı müracaat üzerine karar verecek yüksek mahkeme içinde bu müracaata karşı çıkıp aksinde oy verebilecek hakimlerden arınmış oldu. Sonunda yüksek mahkeme kararı 11 hakim hükümdar lehinde ve 1 hakim hükümdar aleyhinde olarak çıktı.[3]
Aynı yıl Anglikan York Piskoposu John Sharp Katolik aleyhtarı bir vaaz verdiğinde, onun amiri durumunda bulunan Londra Başpiskoposu Henry Compton bunu kınamadı. Bu nedenle kral olarak Anglikan Kilisesi'nin başı olan James, Londra Başpiskoposunun görevinden alınması için emir verdi.[4]
James yüksek öğretimde Anglikanların belirleyici rollerine ve öğretim üyesi seçimindeki tekeline karşı çıktı. Oxford Üniversitesi'nin yarı bağımsız iki önemli koleji (Christ Church Koleji ve University College) için Katoliklerin baş idareci/akademik görevlere gelmelerini sağladı. Nisan 1687'de Oxford Üniversitesi'nin yarı bağımsız bir koleji olan Magdelen Koleji'nin bir idareci seçmesi gerekti. Bu seçimde oy verebilecek akademik üyelere James bir Katolik olan Anthony Farmer'i idareci (president) seçmeleri için emir verdi. Fakat seçim yapacak akademik üyeler kolejin kuruluş kurallarına göre Farmer'in uygun bir idareci olamayacağı düşüncesi ile John Hough'u seçtiler. Kolejin kuruluş kuralları makam boş ise belirlenmiş bir zaman dönemi içinde seçimlerin yapılmasını gerektirmekteydi. Bu kurallara göre, başka bir idareci adayının kral tarafından önerilmesi için zaman kalmadığını için, atamalarının meşru olduğunu iddia ettiler. James, kral tarafından aday gösterilmediği için Hough'un başkanlık seçiminin meşru olmadığını bildirdi ve seçmen akademik üyelere Oxford Başpiskoposu'nu başkan seçmelerini emrini gönderdi. James eğer isteğine uyulmazsa koleje diğer dinsel görevleri olan özel bir teftiş komisyonu göndereceğini ve bu komisyonun Kralın istediği gibi Oxford Başpiskoposunu kolej idarecisi olarak göreve getireceğini de açıkladı. Bunun üzerine seçmen akademik üyeler Oxford Başpiskoposu'nun kolej idarecisi olmasını kabul ettiler. Fakat James bununla yetinmedi; isteğini yerine getirmeyen seçmen akademik üyelerden hataya düştüklerini ve kraldan bu hatalarını affetmesi için ona sahsi "tövbe mektubu" göndermelerini emretti. Bunu birçok seçmen akademik üye kabul etmedi ve James bunların hepsini idari görevlerinden alıp, akademik işlerinden de attı. Bu kovulan akademisyenler yerine Katolik akademik kadroları Kolej üyesi olarak göreve getirdi.[5]
James devlet idaresine de Katolik inançlı kişileri getirmeye başladı. 1687'de Protestan olmayanlara devlet memuriyeti ve üniversite girişini yasak eden "Test Kanunu" adlı kanunu ve bunlara uymayanlara ceza getiren ceza kanununu kaldırmak için hazırlığa başladı. Bunu yapmak için, o dönemlerde kanunen mümkün olan, şahsen yeni Parlamento üyelerini seçme yetkisini kullanıp Parlamentoyu kendinin taraftarları ile doldurmayı düşünmekteydi.James, bunu Katoliklerin yanında Anglikan olmayan diğer Protestanların ve hatta "aşağı kilise" Anglikanlarının da kabul edeceklerini ve sadece "yukarı kilise" mensubu Tory Partisi üyelerinin muhalefet edeceğini beklemekteydi. Bunun yanında devlet memurluklarını ve diğer devlet idaresi olamayan ama memurların seçiminin devlet tarafından yapılan kurumların memurlarını toptan değiştirip yerlerine Katoliklerin seçilmesini öngören bir plan uygulamaya başladı. Bu uygulamaya Krallık Temsilcilikleri (lietenancy) ile Ağustos'ta başlandı; sonra Eylül'de Londra şehri loncalarınıın 1.000'den fazla üyesi üyelikte atıldılar. Ekim'de Londra dışında buluna krallık temsilcilerine James bir emir göndererek buralarda yerel mahkemelerde görev yapan alt-seviyedeki yargıçlarına üç soru sorulmasını ve ancak bu sorulara uygun cevap veren yerel yargıçlara davalara bakma yetkisi verilmesini istedi. Bu sorular: "Test Kanunu ve ceza kanununun değiştirilmesini kabul edecekler mi?"; "Bunları kabul edecek üyelere şahsî destek sağlayacaklar mı" ve "çıkarılacak bir "Endüljans Bildirisi"'ni kabul edecekler mi". Aralık'ta tüm ülke içinde bulunan yardımcı kraliyet temsilcileri ve "Barış Hakimi" adlı yerel yargıçların görev ve görevlilerin yeniden incelenip değiştirmeler yapılacağı ilan edildi. Bunun üzerine 1688'in ilk üç ayında bu üç soru ülkenin her tarafında bulunan yetkilere soruldu ve bu sorulara uygun olmayan aksi cevap verenler görevlerinde atıldılar. Bu geniş temizlik hareketini kontrol etmek için Kasım'da merkezî bir kontrol edici komite kuruldu. Bu komite Parlamento seçimlerini idare eden şehir ve kasaba belediyelerinde idareyi kontrol altına almak için ve sırf kraliyet isteklerine uygun bir seçim sistemi sağlamak üzere bu yerel idarelere özel ve geniş yetkili idareciler göndermeye başladı. Kraliyet isteklerine kayıtsız şartsız uyacak üyelerden oluşacak bir Parlamento seçmek için bütün bu hazırlıklar tamam olunca, 24 Ağustos 1688'de James yeni Parlamento seçimleri yapılmasını ilan etti.[6]
Bu arada James devamlı silah altında olan bir ordu da kurmaya gayret etmişti. Bu ordunun komutan ve subayları olarak sadece Katolikleri tayin etmişti.[7] İngiltere Krallığı ordusunun alayları için kışlalar Londra yakınlarında Hounslow'da kurulup Londra şehrinde olacak bir isyan hareketine karşı hazırlanmışlardı. James sadece İngiltere Krallığı ile yetinmedi şahsen kralı olduğu İskoçya Krallığı ve İrlanda Krallığı ordularını da Protestan subaylardan arındırmaya ve yerlerine Katolik subaylar görevlendirmeye gayret etti. 1688'de James'in Katolik subayları kontrolü altında üç ordusunda 34.000 asker silah altında bulunmaktaydı.[7]
Parlamento'nun üyeleri James'in bu politikaları aleyhindeydiler ve birçoğu bunu keyfi krallık için bir giriş olarak kabul etmekteydi. Bunların fikirlerini Parlamento'ya getirmelerini önlemek için, James Parlamento üyelerine hiç danışma yapmadan ve ne zaman geri yeni toplantıya açılacağı belirtmeden Parlamento'yu tatile gönderdi.[8]
Nisan 1688'de James "Endüljans Bildirisi" adlı daha önce hazırlayıp protestolardan korktuğu için yürürlüğe koymadığı bir bildiriyi tekrar yayınladı ve bütün papazlara bunu kiliselerinde kilise ayinlerine iştirak eden halka okumalarını emrini verdi. Anglikan Kilisesi'nin en yüksek dini lideri olan [[{Canterbury Başpiskopusu]] William Sandfort ve diğer önemli 6 piskopos buna itiraz ederek James'e bu politikalarını değiştirmesi için fikirlerini açıkladılar. Bunun üzerine James bu 7 piskoposu "vatan hainliği ile iftira" suçu ile Londra Kulesi'nde tutuklattı. Ama bu 7 piskopos kanun gereği mahkemede yargıç karşısına getirdikleri zaman, bu mahkeme bu suçu işlemediklerinden dolayı onları beraat ettirdi. Londra 'da büyük kalabalık bir halk kitlesi beraaat eden piskoposlar lehine gösterilerde bulundular.
Haziran 1688'de durum daha da ciddileşti. II. James'in Katolik ikinci karısı olan Modenalı Mary'den bir erkek çocuğu doğdu ve İskoç ve İngiliz kralların çok kullandıkları isim olan "[[James Francis Edward Stuart" ismi verildi. Bu doğumdan önce İngiltere Krallığı ve İskoçya Krallığı için veliaht Protestan olarak yetişmiş James'in kızı Mary idi. James'in erkek çocuğu olmaması dolayısıyla ve bu çocuğun Katolik olarak yetiştirilip eğitilmesine hiçbir kanunî engel olmadığı için yakın bir gelecekte İngiltere Krallığı, İskoçya Krallığı ve İrlanda Krallığı Katolik olan bir kral eline geçip Katolik Kontr-Refermasyon rejiminin uygulanması kaçınılmaz olarak görünmeye başladı.[9]
Bazı Protestanlar bu yeni doğan bebeğin James'in öz oğlu olmadığı dedikodularını yaymaya başladılar. Bu dedikodulara göre James'in karısı normal doğum yapmamış ve doğan çocuk ölü olarak doğmuştu, fakat bir erkek ve Katolik olarak yetiştirilebilecek veliaht isteyen James, karısı ve danışmanları çok büyük bir gizlilikle yeni doğan bir başka çocuk bulmuşlar; bunu bir yatak taşımak için kullanılan metal kap içinde saraya kraliçenin odasına gizlice getirmişler ve yeni doğan erkek veliaht olarak herkese sonradan sunmuşlardı.[10] II. James'in yeni erkek oğlu olduktan sonra Prenses Mary kızkardeşi Londra'da bulunan kızkardeşi Anne ile yaptığı son mektuplaşmada bu doğum hakkında ortaya çıkarılan Prostestan dedikodularının doğru olup olmadığını ona sormuştu. Anne'ın cevabı ve devamlı olarak yayılan dedikodu Mary'nin bu doğum hakkında olan şüphelerini daha da ciddi hâle getirmişti. Mary babasının Katolik İngiltere ve İskoçya Krallıkları kurmak için doğumda ölen bir çocuğunu başka diğer bir bebekle değiştirdiğine ve yeni "üvey kardeşi"'nin doğal babası olmadığına kendini iyice inandırmıştı.[11]
Avrupa'da Katolik Kilisesi'nin Kontr-Refermasyon politikalarını nasıl uygulandığını bile birçok ileri gelen İngiliz Protestan soyluları ve politikacıları bu durumdan korkarak Protestan olan eski veliaht prenses "Mary" ve kocası yine Protestan olan Hollanda cumhur-reisi Oranj-Nassaulu William'a 1686'da müracaat edip durumu görüşme talebinde bulunmuşlardı.
İngiltere'den Yardım İsteği ve İstilânın Organizasyonu
II. James'in aleyhtarları Protestanlar Hollanda reis-i cumhuru olan Oranjli William Henry ve karısı Kraliçe Mary'nin etrafında toplandılar. Her ikisi de, William anne tarafından ve Mary ise II. James'in birinci kızı olarak, İngiltere Kralı ve İskoçya Kralı olan ve İngiliz İç Savaşı sırasında idam edilmiş I. Charles'in torunu idiler; her ikisi de Protestan idiler ve her ikisi de (Mary 2, sırada ve William 4. sırada) İngiltere Krallığı ve İskoçya krallığı varisi idiler. II. James'in yeni oğlu olunca Mary'nin taht varışlığı sırası birincilikten ikinciliğe düşmüş ve William'ın sırası da aynı şekilde bir sıra inmişti. İngiltere Krallığı sarayında II. James oğlu ve Mary ile William veliahtlığını tercih eden iki klik yanında epeyce güçlü olan ve 2. Sunderland Kontu etrafında bulunan, Fransa kraliyet ailesine mensup Katolik olan bir başka prensin veliaht olmasını isteyen üçüncü bir klik de bulunmaktaydı [12]
Oranjli William kendini Avrupalı Protestanların hamisi olarak görmekte idi. Fransa Kralı XIV.Louis'nin Fransa'daki Protestanlara karşı tolereans gösterilmesini prensip olarak içeren 1598'de çıkartılmaş Nantes Emri'ni 1665'te feshetmesine karşı ve Köln ve Ren Palatın'da ortaya çıkan hanedan kavgaları dolayısıyla ve yeni bir Dokuz Yıl Savaşı'ni başlatmak için bağdaşıklar toplama sırasındaydı. Bu bağdaşıklık kendini Katolik ve mutlak istibtdat rejimi koruyucusu olarak gören Fransa Krallığı'na karşı kurulmakta idi. İngiltere Krallığı ve İskoçya Krallığı'nda karışıklık çıkması ve özellikle bu karışıklığa neden olan devlet rejiminin Fransa'nın yakın bağdaşığı olması ve Katolik rejimi getirmek ideali olması, Protestanların koruyucu rolünü alan William'a bir fırsat olarak görünmekteydi. Bundan sonraki olayların gelişmeleri tartışmalara yol açmaktadır. II. James'e karşı bir komplonun hazırlanması İngiltere'de bulunan ve rejimden hoşnutsuz olan kişiler tarafından mı başlatıldığı yoksa İngıtere ve İskoçya tahtlarına göz diken Mary ve William tarafından mı başlatıldığı bu tartışmanın konusudur.
William İngiltere Krallığı politikalarına bir yıldan uzun bir zamandır karışmaktaydı. James kral olduktan sonra yeğeni ve sonra damadı olan Oranjlı William ile James'in ilişkileri hızlanır şekilde bozulmaya başlamıştı. 1685'te Oranjlı William Hollanda ordusunun İskoç ve İngiliz asıllı paralı olarak tutulan askerlerinden oluşan paralı asker birliklerini Montmouth İsyanı'ni bastırmak için James'in emrine vermişti.[13] Fakat James'in Katolikleri yüksek mevkilere geçirme ve askerlerini Katolik subayların emrine vermesi politikası geliştikçe Oranjlı William kuşkulanmaya başladı. Kasım 1686'da James "test Kanunu" feshedilmesi için Oranjlı William'ın desteğini istedi. Bunu sağlamak için Quaker mezhebinden olan William Penn'i Lahey'e Hollanda'ya gönderdi ama Oranjlı William bu desteği sağlamaktan kaçındı. Diğer taraftan Oranjlı William Fransa'ya karşı bir Protestan bağdaşıkları kurmaktaydı. Şubat 1687'de ve Mayıs 1687'de Oranjlı William "Everhard van Weede Dijkvelt" adlı bir elçiyi Londra, İngiltere'ye gönderip Fransızların genişleme heveslerine karşı durmak için yardım istedi. James bu Oranjlı William'ın kurmakta olduğu bağdaşıklık sistemine katılmayı istemedi. Fransız donanmasının gücü çok hızla büyümüştü ve Hollanda donanması'nın bu donanmaya karşı çıkıp galip gelmesi imkânsız görünmekteydi. Bunun için İngiltere'nin özellikle İngiliz donanmasının, desteği Oranjlı William'ın Fransa'ya karşı açmaya hazırlandığı savaş için elzem görünmekteydi. James'in Hollanda ile bağdaşıklık kabul etmemesi Oranjlı William planlarını altüst etmişti.[14] Diğer taraftan James'in Katolikleri koruma ve kayırma politikası İngiltere Krallığı ile Fransa arasında bir gizli antlaşma ortaya çıkarmasından Hollandalılar korkmaktaydı. James, Hollanda elçisini böyle bir ittifakın hiç düşünülmediğine inandırdı. Bu elçi Hollanda'ya geri dönerken birçok Protestan İngiliz ileri geleninden Oranjlı William'dan Protestanlar lehinde destek isteyen mektuplarını birlikte getirmişti.
Ağustos 1687'de İngiltere kraliçesinin annesinin ölümü için taziye mektupları getiren Kont William Nassau de Züylestein, bu sırada James'in kendine bağlı olarak seçtirdiği yeni parlamento üyelerinin Hollanda'ya karşı reaksiyonlarını yakından görmek ve bazı önemli İngiliz politikacıların fikirlerini de öğrenmek için çabalar gösterdi. Bu arada William'dan İngiliz politikacılarına ve onlardan William'a daha gizli olan mektupları da Manş üzerinden şahsen taşıdı.
Kasım 1687'de William bir yüksek Hollanda idarecisinin İngiltere halkına yazdığı bir "açık mektubu" yayınlattı. Bu mektupta James'in Protestanlara yönelik politikaları kınamaktaydı.
1688'de Hollandalıların İngiltere'yi istila etme planlarının yeni bir Katolik varisin doğmasının yakın olması haberi alınca Kasım 1687'de başlarında karar alındığı iddia edilmiştir [15] ama bunu doğruluğu itirazlara yol açmıştır, fakat iyice bilinmektedir ki; Nisan 1688'de İngiltere ve Fransa Manş Denizi'nde yeni bir İngiliz donanma filosunun kurulması için Fransa'nın mâlî destek sağlaması üzerinde bir antlaşmaya varınca, bunun bir bağdaşıklık anlaşması için ilk adım olduğuna inanmışlardır. İngiltere'ye bir askerî yaptırımda bulunmak için çok ciddi olarak politik ve mâlî destek aramaya başlamışlardır.[16]
William ile İngiliz politikacıları arasında mektuplaşma ilk önce her iki ülkede gerçek adreslere resmi posta sistemi ile iletilmekte idi. Çok geçmeden bu mektuplarda bazen özel şifreli kısımlar veya özel mürekkeplerle yazılmış saklı ve gizli parçalar bulunmaya başladı. Fakat 1688'e doğru İngiltere hükûmeti tüm Hollanda-İngiltere posta servisini durdurmaya başladı. Bazen bu yazışmalar değişik adreslere ticaret gemileri tarafından taşınmaya başlandı. İstilânın hemen başlaması sırasında karşılıklı yazışma gayet önem kazanınca Hollandalılar hızlı yatlar ve özel kuryelerle taşıma hizmetleri kullanmaya başladılar ve İngiltere hükûmeti bunlardan bazılarını yakalamayı başardı.[17]
William'ın bir İstilâ için İngiltere'den Destek İstemesi
Williamı Eylül 1688'de İngiltere'yi istila etmeye başlamak için aylarca planlar yaptı. Bu istila için bir gerekçe bulması gerektiğine inanmaktaydı. Nisan 1688'de ileri gelen İngiliz politikacıların Hollanda'dan yardım istemeleri için bir mektup yazmaları ve ilan etmeleri gereğini duyduğunu İngilizler duyurdu. William'ın maiyetinde olan bir İngiliz hatıralarında İngiliz Amiralı Edward Russell ile Oranjlı Wiiliam arasında bu konuda bir konuşmayı hatırladığını hatıralarına yazmıştır. Mayısta Amiral Russell İngiltere'deki krala muhalefet hareketinin hiç beklemeye niyeti olmadığını ve eğer destek gelmezse İngilizlerin kendilerin bir isyanı organize edeceklerini bildirmiştir. Haziran'da William Kont Zuysteui'nin, kralın yeni doğan erkek çocuğunu ve yeni veliahtını kutlama mesajını Londra'ya götürdüğünde esas görevi William'ın İngiliz destekçileri ile görüşmek olmuştu.[18]
18 Haziran 1688'de bir piskopos ve 6 soyludan oluşan "Yedi Ebedi İngiliz" William'ın istediği "William'ı Davet" mektubunu Hollanda'ya gönderdiler; bu Lahey'e sivil giyinmiş Amiral Arthur Herbert, Torrington Earl'i tarafından 30 Haziran'da eriştirildi. Bu "Yedi Ebedi İngili" Shrewsbury Dükü Charles Talbot, 1. Devonshire Dükü William Cavendish, 1. Leeds Dükü Thomas Osborne (Lord Danby), Scarbourgh Kontu Richard Lumley, Henry Comptoon, Edward Russell ve Henry Sidney'den oluşmaktaydı.
William'ın sırdaşı olan Hans Willem Bentick, 1. Portland Kontu İngiltere'de bir propaganda kampanyası başlattı. Bu kampanyada Willim'in gerçek bir Stuart kralı olduğunu fakat (propaganda broşürlerine göre) genellikle Stuartların kötü alışkanlıkları olan taklitçi Katoliklik, mutlakiyet idaresi ve kadınlara düşkünlükten Allahın nimeti olarak uzak kaldığı belirtmekte idi. Willam için sonradan güya hiç tetiklenmeden ortaya çıkan destek, gerçekte William tarafından detaylı olarak planlanıp ve ajanları tarafından çok dikkatle uygulanmasında ortaya çıkmıştı.
Ağustos 'da İngiliz kara ordusu subayları tarafından Willam'a hiç beklenmedik güçlü destek geldiği öğrenildi. Bunun nedeni James'in uyguladığı politika idi. James Ocak 1688'de İngiliz olup kendine tabi olan kişilerin Hollanda ordusunda hizmet görmesini yasakladı. James Hollanda Cumhuriyeti'nden Hollanda ordusunda bulunan İskoçya ve İngiliz tebaalı paralı askerlerden kurulmuş olan askeri alayları terhis edip ortadan kaldırmasını talep etti. Bu Hollanda tarafından kabul edilmeyince, hiç olmazsa İngiltere'ye geri dönmek isteyen paralı İngiliz ve İskoç askerlerin Hollanda ordusuna verdikleri askeri yeminden serbest bırakılarak isteklerine göre hemen İngiltere'ye geri dönmelerinin sağlanmasını talep etti. William James'in bu isteğini kabul etti. Böylece Hollanda ordusunda bulunan ve Katolik İskoç sulasesini tutan taraflı bir kişi olarak bu orduda bozgunculuk yapabilmaleri olası İngiliz ve İskoç paralı askerleri ordusunu arındırabilecekti. Toplam olarak Hollanda ordusuna bağlı 104 subay ve paralı asker bu ordudan ayrılıp İngiltere'ye döndüler. Geri dönen subaylar İngiltere kara ordusuna alındılar ve bu orduda James'e yakın seçili bir klik oluşturdular. Bu subayların İngiliz ordusu içinde terfilerinin İngiliz ordusunda baştan beri bulunan subaylara tercihen daha çabuk olabilmesi korkusu İngiliz ordusuna baştan beri bağlı bulunan subayları James'ten gocundurdu. Bir ordu subayı olan John Churchill, 1. Marlborough Kontu'nun 14 Ağustor'da William'a gönderdiği bir mektupta "Ben Tanrıma ve ülkeme hizmet etmek için şerefimi Haşmetli sizin elinize ve emirlerinize koymaktayım" demektedir. Buna benzer bir tavır Kraliyet Donanması'nda görülmedi. Bazı İngiliz donanma kaptanlarının İngiliz donanmasının Hollanda donanması ile bir çatışmaya girmesini önlemelerinin bu kaptanların şahsen sırf kendi menfaatlerini korumak ve geliştirmek için yaptıkları davranış olduğu kabul edilmektedir. [19]
Hollanda'nın İngiltere'yi İstilâsı
Hollanda İstilâsının Meşrulaştırılması
İstilâ mı yoksa Devrim mi
"Muhteşem Devrim" terimi John Hampden (yaşam yılları 1653-1696) tarafından, 1698 güzünde İngiltere Parlamentosunun Lordlar Kamera'nın bir komitesine verdiği bir açıklama sırasında ilk defa kullanılmıştır. [20] ve bu terimin kullanılması günümüzde bile Büyük Britanya Parlamentosu için geleneksel kullanılan terim olduğu kabul edilmektedir.[21].Aynı zamanda birçok kaynakta ve tarih ders kitaplarında bu olaylar, hatalı bir kullanışla, "Kansız Devrim" olarak nitelendirilmektedir. Gerçekte "Muhteşem Devrim" sonucu zayiatlara bakılınca birçok İngiliz'in o zaman hatıralarında olan İngiliz İç Savaşı ve 1658'deki Monmouth İsyanı zayiat sonuçlarına nispetle çok daha azdır ama yine de kan dökülmüş ve insanlar ölmüştür.
İngiliz tarihçilerin genellikle "Muhteşem Devrim" adını verdikler bu olaylar İngilizce akademik tarihlerinde ve tarih okutulan Britanya ve koloni okullarında yetişen nesillere okutulmuştur, ancak özellikle bu olayın 300. yıldönümü olan 1989'da birçok İngiliz tarihçisi, okul tedrisatında bu çeşit art-hedefli tarihin yerini tartışan eğitimciler bu isme ve bu ismin altında o zamana kadar kabul edilmiş görünen içeriğe itiraz etmeye başladılar.[22] Bu tip itirazda bulunanlar olayların bir "devrim" niteliğinde olmadığını; devrim kriterlerini taşımadığını ve sadece zamanındaki politikacıların anayasa kurallarını değiştirerek bir istibdat rejiminden hukuksal kurallara uyan bir monarşi getirdiklerini ve çok büyük sayıda yabancı ülkeden gelen bir askerî güçle bu değişikliklerin ortaya çıkartıldığını açığa koymuşlardır. Bundan dolayı olayların "devrim" değil bir "yabancı istilâsı" olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Gerçekte bu olayları sınıflandırmak oldukça zordur. Özellikle İngiltere anayasa kurallarının değiştirildiği su götürmemektedir. İngiltere Krallığı tahtına gelmeye meşru hakları olan ve tahta bu olaylardan sonra gelen ko-monark II. Mary ve III. William "1688 Taç Giyme Yemini Kanunu" ve "İngiliz Hakları Yasası"na göre seçimle gelmiş bir İngiliz Parlamentosu'nun devleti idare etmesi kuralını kabul etmişlerdir, fakat bu olayların ortaya çıkışında üç aşama olduğu iddia edilmektedir: Komplonun hazırlanması; bu komplonun yabancı Hollanda donanma ve ordu güçlerinin kullanılması ile uygulamaya koyulması ve sonunda anayasanın devrimsel şekilde değiştirilmesi. Bu aşamaların hiç olmazsa ilk ikisinin "istilâ" niteliği taşıdığı ve ancak üçüncü aşamada bir "devrim" ortaya çıkarıldığı kabul edilebilir bir sonuçtur.
Bu nedenlerle bu tartışmaya katılanların vardıkları bir "tarafsız" sonuç: Britanyalıların ülkelerine dıştan hiç kimsenin karışamayacağı yönünde mağrur tutumları ile çok başarılı Hollanda propagandasının birleşip, bu olayların istilâ olma niteliklerini zayıflatma ve hatta unutturma emeliyle bu olaylara "Muhteşem Devrim" adı verilmiş ve olayların içsel İngiliz politikası icabı ortaya çıktığı empoze edilmiştir. [23]
Kaynakça
- Macauley (1889), s. 385-86
- Turner (1948), s. 373
- Macaulay (1889) s. 368–9
- Carpenter (1956) s. 96–98
- Western (1972) s. 201
- Jones (1988) s. 132-133, 146
- Miller (2000), s. 142–143
- Miller (1) s. 146–147
- Ashley (1966), s. 110–111
- Gregg (2001), s. 58)
- Waller (2002), s. 43–46; Miller (2000), s. 186–187
- Troost (2001) s. 182–183
- Troost|2001), p=176
- Troost|2001), p=182
- Hoak (?) s. 24
- Troost (2001) s. 191
- Jones (1988) s. 223–224
- Jones (1988) s. 238–239
- Rodger 2004, s. 139.
- {harvnb|Schwoerer|2004|p=3}}).
- "The Glorious Revolution". www.parliament.uk. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2011.
- See Jardine 2008; Vallance 2007
- Jardine(2008) say=27
Ayrıca bakınız
Bibliyografya
- Ashley, Maurice (1966). The Glorious Revolution of 1688 Londra:. Hodder ve Stoughton. (İngilizce)
- Carpenter, Edward (1956) The Protestant Bishop. Being the Life of Henry Compton, 1632–1713. Bishop of London, Londra:Longmans, Green and Co (İngilizce)
- Gregg, Edward (2001) Queen Anne. Yale University Press 17 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Jardine, Lisa (2008), Going Dutch: How England Plundered Holland's Glory. Harper. ISBN 978-0-00-719734-7. (İngilizce)
- Jones, J. R. (1988), The Revolution of 1688 in England. Londra:Weidenfeld and Nicolson
- Macaulay, Thomas Babington, (1889) The History of England from the Accession of James the Second. 2 Cilt Londra:Longmans 17 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Miller, John. (2000) James II (3. ed.), Londra: ISBN 0-300-08728-4 (İngilizce)
- Turner, Francis C. (1948), James II, Londra:Eyre and Spottiswoode. (İngilizce)
- Waller, Maureen, (2002) Ungrateful Daughters: The Stuart Princesses who Stole Their Father's Crown, Londra:Hodder ve Stoughton, ISBN 0-312-30711-X.
- Western, J. R. (1972).Monarchy and Revolution. The English State in the 1680s Londra: Blandford Press. (İngilizce)
|  | |||||||||