Fetali Han Hoyski

Fetali Han Hoyski (Azerice: Fətəli-xan İsgəndər oğlu Xoyski; 7 Aralık 1875 - 19 Haziran 1920), avukat, Rus İmparatorluğu Devlet Meclisi üyesi, ve daha sonra 1918'de kurulan bağımsız Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı.

Fetali Han Hoyski
Azerbaycan Başbakanı
Görev süresi
28 Mayıs 1918 - 14 Nisan 1919
Yerine geldiği Yeni makam
Yerine gelen Nesib Bey Yusufbeyli
Azerbaycan Dışişleri Bakanı
Görev süresi
24 Aralık 1919 - 1 Nisan 1920
Yerine geldiği Memmed Yusuf Caferov
Yerine gelen Makam kaldırıldı
Görev süresi
26 Aralık 1918 - 14 Mart 1919
Yerine geldiği Alimerdan Topçubaşov
Yerine gelen Memmed Yusuf Caferov
Azerbaycan Savunma Bakanı
Görev süresi
18 Kasım 1918 - 25 Aralık 1918
Yerine geldiği Yeni makam
Yerine gelen Samet bey Mehmandarov
Kişisel bilgiler
Doğum 7 Aralık 1875
Şeki, Rus İmparatorluğu (şimdi Azerbaycan)
Ölüm 19 Haziran 1920 (44 yaşında)
Tiflis, Gürcistan
Partisi Müsavat Partisi
Bitirdiği okul Moskova Devlet Üniversitesi
Dini Şia İslam
İmzası

Gençliği

Fetali Han, 7 Aralık 1875 tarihinde Şeki'de, Rus Ordusunun albayı olan İsgender Hoyski'nin ailesinde doğdu.[1][2] Aile kökeni Hoy kentinden geldiği için, soyadları Rusça Hoylu anlamında Hoyski soyadını benimsemiştir. Büyük dedesi Cafer Qoli, Hoy Hanı İranlı Fath-Ali Şah tarafından yenildi ve 20.000 ordusu Eçmiyazin'e çekildi. 1804-1813 Rus-Fars savaşında Cafer Qoli Han Rus İmparatorluğu'nun yanında yer aldığı için Çar I. Aleksandr tarafından Şeki kağanlığına han olarak atandı ve rütbesi teğmen albaylığa yükseltilmiştir. Fatali Khan, 1901 yılında mezun olduğu Moskova Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde okudu. Mezun olduktan sonra Khoyski Gence, Sohum, Batum, Kutaisi'de avukat olarak çalıştı. Yekaterinodar ilçe mahkemesinin savcı yardımcılığına atandıktan sonra sosyo-politik faaliyetlere katılmaya başladı.

Siyasi kariyeri

Rus imparatorluğu
Fatali Han Hoyski(solda oturmuş), II. Devlet Duması bir grup milletvekili ile. 1907

Hoyski, Yelizavetpol Guberniyası'ndan Rus İmparatorluğu'nun İkinci Dumasına milletvekili seçildi. 2 Şubat 1907'de Duma'dan önce bir konuşma yaparken, Azerbaycan ve Kafkaslardaki Rus sömürgecilik politikalarını eleştirdi. Resmi olarak Anayasa Demokrat Partisi'ne (Kadetler olarak bilinir) kayıtlı olmasına rağmen, Duma'daki Müslüman kesime de katıldı.[2] 27 Mart'ta Rusya'daki 1917 Şubat devriminden kısa bir süre sonra Hoyski, Müslüman Ulusal Konseyleri (ÇUŞ) Geçici Yürütme Komitesi'ne üye oldu. 26-31 Ekim 1917'deki ilk Musavat zirvesi sırasında Hoyski, Azerbaycan için özerklik lehine konuştu. Aralık 1917'de yeni oluşturulan Transkafkasya Sejm üyesi seçildi ve daha sonra bağımsız bir Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti Adalet Bakanı olarak atandı.

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
Hoyski'nin inisiyatifinde yayınlanan ADR pullarından biri

28 Mayıs 1918'de cumhuriyet dağıldı ve bağımsız bir Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ilan edildi. Cumhuriyet dünyasında ilk defa işlev gören ve Müslüman dünyaya dayanan ilk devletti. Fatali Han cumhuriyetin ilk kabinesini kurmakla görevlendirildi. Başbakan Hoyski, 30 Mayıs 1918'de bağımsız bir Azerbaycan cumhuriyetinin ilan edilmesi konusunda dünyanın ana siyasi merkezlerine radyogram göndermekten onur duyuyordu.[3] Hükümet Gence şehrinde geçici ikametgahına taşındığında hükûmet ciddi zorluklarla karşılaştı. Azerbaycan devleti ateş altında kaldı.17 Haziran'da Fatali Han, Ulusal Konseyin kapalı oturumunda hükûmetin istifasını ilan etti, ancak hükûmeti yeniden oluşturmak üzere görevlendirildi. Başbakanlık görevine ek olarak, ikinci hükûmette adalet bakanlığı görevini yürüttü.[3] Hoyski, Bakanlar Kurulu Başkanı ve İçişleri Bakanı olarak görev yaptı.17 Haziran 1918'de Nasib Yusufbeyli liderliğindeki Hoyski tarafından ikinci hükûmet kuruldu. Türk hükûmeti ile ittifak kurmada, Merkezi Hazar Diktatörlüğünü Bakü'de yenilgiye uğramasında ve diğer ülkelerle diplomatik ilişkiler kurmada önemli bir rol oynadı. Hoyski bu görevde Azerbaycan devletini korudu. Ayrıca Paris Barış Konferansı'nda Azerbaycan'ın bağımsızlığını tanıyarak Azerbaycan'ın bağımsızlığını savundu.[3] Azerbaycan Devlet Üniversitesi'ni kurduğu için de kredilendirildi. Hoyski tarafından kurulan üçüncü hükûmet döneminde, Ulusal Konsey Başkanı ve Azerbaycan Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Görev süresi boyunca Yelizavetpol Guberniyası adlarını kaldırmayı ve Gence'nin tarihi adını tekrar vermeyi ve Karyagino ilçesini Cebrayıl eyaletine yeniden adlandırmayı, çok partili bir sistem kurmayı, Azerbaycan posta pullarını ve Azerbaycan para birimi Manat'ı kurmayı, okulları kurmayı ve Azerice eğitim veren kolejler açmak adına çabalamıştır. Mart 1919'da üçüncü hükûmet dağıldı. Ocak 1920'de, Müttefik Kuvvetler de facto Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Müttefik Güçler Konseyi'ni tanıdığında[4] Sovyet Dışişleri Komiseri Georgy Chicherin tekrar tekrar Hoyski'ye Anton Denikin ve Beyaz hareketiyle yüzleşmesi için yeni bir cephe açmasını istedi. Fatali Han'ın ADR'nin Rusya'nın iç işlerine karışmayacağını söyleyerek olumsuz yanıtlar verdiği. Son dördüncü yazışmasında Chicherin, Khoyski'yi Azerbaycan'ın 11. Kızıl Ordusu'nun işgali hakkında bilgilendirdi. Hoyski, 28 Nisan 1920'de Bolşevik Kızıl Ordu'nun Bakü'yi işgal etmesinden önce ailesini Tiflis'e taşıdı.

Suikast

19 Haziran 1920'de Tiflis'te Nemesis Operasyonu çerçevesinde Ermeni saldırganlar Aram Yerganyan ve Misak Kirkoryan tarafından[5] gerçekleştirilen silahlı saldırıda öldürüldü.[5][6][7] Cenaze töreni Tiflis'te İran konsolosluğu tarafından düzenlenmiştir.[8][9]

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça
  1. ХРОНОС — всемирная история в интернете. Хойский Фатали Хан Искендер оглы
  2. "Fuad Akhundov, "Fatali Khoyski - Prime Minister (1875-1920), Azerbaijan International, vol. 6.1, Spring 1998". 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
  3. Ahmadova, Firdovsiyya (2017). "Founders of the Republic: Fatali Khan Khoyski"(PDF). irs-az.com/new/pdf/201508/1440762901408949551.pdf. Archived from the original (PDF) on 2017-07-14.
  4. Fuad Akhundov (Spring 1998). "Alimardan Topchubashev - Minister of Foreign Affairs (1862-1934)". Azerbaijan International. p. 31. Retrieved 2010-07-09.
  5. Motta, Giuseppe (2013). Less than Nations: Central-Eastern European Minorities after WWI, Volume 2. Cambridge Scholars Publishing. p. 18. ISBN 9781443854290
  6. Nemesis Operasyonu (Rusça), Ermeni Kalma Sanatı: armenianarthall.com
  7. Newton, Michael (2014). Famous Assassinations in World History: An Encyclopedia. ABC-CLIO. pp. 269–270. ISBN 9781610692861
  8. "Storm over the Caucas: A glance at the Iranian regional relations with the republics of Azerbiajan, Armenia and Georgia in the first period of independence 1917-1921" ( In Persian), Kaveh Bayat, The center for documents and diplomatic history, Tehran 2001, First ed., ISBN 964-361-065-9, p. 410
  9. "Storm over the Caucas: A glance at the Iranian regional relations with the republics of Azerbaijan, Armenia and Georgia in the first period of independence 1917-1921" ( In Persian), Kaveh Bayat, The center for documents and diplomatic history, Tehran 2001, First ed., ISBN 964-361-065-9 s. 410
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.