Hayri Çizel
Hasan Hayrettin Çizel (d. 1891, Dimetoka – ö. 13 Ekim 1950, İstanbul), Türk ressam.
| Hayri Çizel | |
|---|---|
 | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum |
1891 Dimetoka |
| Ölüm |
1950 (58-59 yaşlarında) İstanbul |
| Uyruk | Türk |
| Alanı | Manzara ve dış mekan resimleri |
| Katıldığı akımlar | İzlenimcilik |
| Etkilendikleri | Hasan Rıza, 1914 Kuşağı |
| Ünlü yapıtları | İzmir'e Doğru, Kurtulan Hatay, Edirne Hacılar Ezanı Yolu |
Yaşamı
1891 yılında Edirne Sancağı'nın Dimetoka Kazası'nda doğdu ve ilkokulu burada bitirdi. Edirne Lisesi'nde ressam Hasan Rıza'nın öğrencisi oldu. Ondan etkilenerek savaş sahnesi resimleri yaptı. Edirne'de öğrenimini tamamladıktan sonra Sanayi-i Nefise Mektebi'nde (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) Ömer Adil, Valery ve Alman Sanatçı Hern Warnia'nın yanında eğitim gördü. Sanayi-i Nefise Mektebi'ni 1914'te birincilikle bitirdi. Kısa bir yedek subay eğitiminden sonra Çanakkale Savaşı’na gönderildi. Askerlik görevinden sonra devlet tarafından Münih'e gönderilen Çizel, bir süre ressam Hans Hofmann'ın atölyesinde çalıştı.Yurda döndükten sonra Erenköy ve İstanbul kız liseleri, Kuleli ve Halıcıoğlu askeri liseleri ile Davutpaşa orta okulunda resim öğretmenliği yaptı. Son yıllarında çalıştığı İstanbul Erkek Lisesi'ndeki görevi sırasında 13 Ekim 1950'de yaşama veda etti.[1]
Sanatı
Resimlerinde izlenen çizgi ve kompozisyon sağlamlığı, renk zenginliği Sanayi-i Nefise Mektebi'nde gördüğü eğitim üzerine temellenir. Gelibolu Yarımadası'ndaki savaşlara yedek subay olarak katılan Çizel, fırsat buldukça savaş alanlarından çizilmiş kroki ve sulu boyalarla bir albüm oluşturdu. 1915 yılında hazırlanan bu albümde savaşın geçtiği yerleri, köyleri, çadırlarla erlerin konuşlandırılmasını yerinde yaptığı gözlemlerle saptadı. Bir savaş günlüğü niteliğindeki bu resimlerde Hayri Çizel, sağlam bir desen ve doğal renklerle, yaşanmış gözlemlerini görsel bir etkinlik ve belge düzeyine ulaştırmıştır.
Hayri Çizel, diğer resimlerinde 1914 Kuşağının yalın form ve izlenimcilikten etkilenmiş renk / ışık anlayışına kişisel gözlem ayrımlarıyla katılmaktadır. Özellikle peyzajlarında arınmış, ışıklı renk değerleriyle açık hava ressamlığının yaşanmış doğa tutkusu ağırlığını korur.[1]
İstanbul hayranı Çizel, Türk izlenimci kuşağının önde gelen isimlerindendir. Edirne, İstanbul, Bursa ve Ankara'da yaptığı tablolar dışında portre, peyzaj, iç mekan ve ölü doğa çalışmaları da bulunmaktadır.[2]
Yapıtları
Sanatçının Askeri Müze koleksiyonundaki 1930 yapımı "İzmir'e Doğru" adlı düzenlemesinde Kurtuluş Savaşı'nın simgesel bir yorumu görülür. Fatih'in İstanbul'a yürüyüşüne ilişkin "Koman Arslanlarım" ve "Şahlanan Azm" adlı iki figür düzenlemesi ile "Kurtulan Hatay" adlı kompozisyonu da Çizel'in ulusal konulara yatkınlığı ve savaş resmindeki ustalığını belgeler.[1]
"Anadolu Hisarı", "Kanlıca", "Hisar'dan Bebek'e Bakış", "Kıyıda Kömür Kayığı", "Göksu'da Dört Kardeşler Deresi", "Eyüp Yolu", "Ortaköy Camisi", "Beyaz Köşk", "Kurbağalıdere", "Kızıltoprak Yolu", "Moda Plajı" gibi İstanbul'un çeşitli semtlerinden yaptığı peyzajlarda kuşağının ortak resim anlayışında seçkin bir renk beğenisiyle bütünleşir. Cumhuriyet öncesi dönemin günlük yaşantısına ilişkin cami avluları, şadırvanlar, surlar gibi tarihsel yapılarda yer alan eski giyimli insanlar ve satıcılar Hayri Çizel'in görsel tanıklığı ile ortaya çıkmıştır.
"Bursa'da Ulucami", "Kızıltoprak Yolu", "Rumelihisarı", "Ankara Kalesi" dolaylarındaki yarım yüzyıl öncesinin mimarlık özelliklerini saptayan eski evler, kuytu, dar ve tenha sokaklar, köprülü, minareli, ağaçlıklı görünümlerde Hayri Çizel'in yakın geçmişin yaşam çevrelerine ve yapısal değerlerine bağlılığı vurgulanır.[1]
Sanatçının "Edirne Hacılar Ezanı Yolu" adlı yapıtı Edirne Belediyesi'nde bulunmaktadır.[3][4]
Kaynakça
- Köksal, Ahmet, Hayri Çizel, Yapı ve Kredi Yayınları 1995 İstanbul
- Terzi, Naci, Hayri Çizel, Yapı ve Kredi Yayınları 1995 İstanbul
- "Edirne'nin gözü bu müzayededeydi". 26 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2018.
- "Edirne Hacılar Ezanı Yolu' İsimli Yağlı Boya Resim Edirne'ye Kazandırıldı". 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2018.