Karamazov Kardeşler

Karamazov Kardeşler (Rusça: Братья Карамазовы, Bratya Karamazovı), Rus yazar Dostoyevski'nin romanıdır. Dostoyevski'nin hayatının zirve romanı olarak bilinir. Romanın büyük bir bölümü Staraya Russa'da yazılmıştır. Dostoyevski, oldukça ağır bir dili olan roman için iki yıla yakın zaman harcamış ve 1880 yılının Kasım ayında bitirmiştir. Kitabın yayımlanmasından yaklaşık dört ay sonra yine bu kitap için hazırladığı büyük çaplı bir proje olan Büyük Bir Günahkar'ın Anıları ile uğraşırken ölmüştür.

Karamazov Kardeşler

Братья Карамазовы Bratya Karamazovy
İlk Rusça baskısının birinci sayfası
Yazar	Fyodor Dostoyevski
Ülke	Rusya
Dil	Rusça
Tür	Psikolojik roman
Yayım	Kasım 1880
Yayımcı	Rus Habercisi (Rusya)

Romanı hazırlayan altyapı

Dostoyevski'nin bu romanı yazmasında birkaç deneyiminin etkili olduğu düşünülür: Romanın kahramanının adının Alyoşa olması, kitabı yazmaya başlamadan önce ölen üç yaşındaki oğlu Alyoşa'ya bağlanır. Sibirya'daki sürgünü sırasında tanıştığı bir mahkûmun babasını öldürmüş olması da romanın konusunu etkileyecektir. Daha sonra psikoanalizi hazırlayan Freud'un çalışmalarına da kaynaklık edecek Dostoyevski'nin baba katilliği veya genel anlamda babalık konusu üzerinde durmasının bir diğer nedeni de kendi babasının, fakirlerin tedavi olduğu bir hastanede çalışan sarhoş, ilgisiz ve köylüler tarafından öldürülen bir cerrah olmasıdır.

Yapı

Romanın yazıldığı dönemde birçok eleştirmen tarafından düzensiz ve karışık bulunan tarafı 19. yüzyılda hiç de popüler olmayan birtakım tekniklerin kullanılmış olmasıdır. Anlatıcı pek de alışık olunmayan (daha sonra modernizmle birlikte kullanılmaya başlayan) bir teknikle aslında her şeyi bilmesine rağmen yine de olay hakkında sadece ipuçları vermekle yetinmekte merak unsurunu bozmamaktadır. İlahi ve olayın akışını bozan bir anlatım şekli gibi görünse de bir süre sonra bu ilahi ses, diğer karakterlerin sesleri içinde kaybolmaktadır.

Ana karakterler

• Fyodor Pavloviç Karamazov: Karamazov ailesinin 55 yaşındaki, kadın düşkünü, asalak babası. Adelaida İvanovna Misuova ile yaptığı evliliğinden olan çocuğu Dimitri henüz üç yaşındayken Adelaida'nın evden kaçması, sonra da tifo veya açlık nedeniyle ölmesi üzerine Sofia İvanovna ile evlenen Fyodor Pavloviç'in, yüksek olasılıkla, bir gece evine gelen meczup bir kadından, Pavel adında gayrimeşru bir oğlu daha vardır. Gruşenka adındaki bir kadına âşık olmuştur.
• Dimitri Fyodoroviç Karamazov (namıdiğer Mitya, Mitka, Minenka, Mitri): Ailenin 28 yaşındaki en büyük oğlu. Üç yaşındayken annesinin evi terk etmesi üzerine önce evin uşağı Grigori, sonra annesinin kuzeni Pyotr tarafından yetiştirilmiş, askerî okula gidip Kafkasya'da savaşmıştır. Babası gibi şehvet düşkünü olan Dimitri yıllarca hiçbir pay alamadığı annesinin mirasından kendisine düşen payın bir kısmını nakden, gerçek değerinin altında parça parça almıştır ve borcunun kapandığına dair imza vermesine rağmen mirasın gerçek değerini göz önünde bulundurarak babasından daha fazlasını istemektedir. Üvey kardeşi Alyoşa ile sıkı bağları vardır. Katerina İvanovna ile nişanlı ve babası gibi Gruşenka'ya aşıktır.
• İvan Fyodoroviç Karamazov (namıdiğer Vanya, Vanka, Vaneçka): Fyodor Pavloviç'in Sofia İvanovna adlı ikinci karısından doğan 24 yaşındaki ikinci oğlu. Yedi yaşındayken annesini kaybedince kardeşi Aleksey ile birlikte, annelerini büyüten kadının yanına götürülür. İyi bir eğitim alan İvan nihilist düşünceleri olan ve aileden kopuk yaşayan bir gençtir. Romanda tanrıtanımazlığın üzerinden tartışıldığı İvan'ın da tıpkı Dimitri gibi babasına karşı beslediği düşmanca duyguları vardır.
• Aleksey Fyodoroviç Karamazov (namıdiğer Alyoşa, Alyoşka, Alyoşenka, Alyoşeçka): Romanda genelde Alyoşa olarak geçer. Fyodor Pavloviç'in yine ikinci karısından doğan 20 yaşındaki en küçük oğlu. Dört yaşındayken annesini kaybedince kardeşi İvan ile birlikte, annelerini büyüten kadının yanına götürülür. Belki de Dostoyevski'nin üç yaşındayken ölen oğlunun adını taşıması bakımından romanın sonunda ortaya çıkacak olan savcının deyimiyle en hayırlı evlattır. Kentteki manastırda kalan Alyoşa, nihilist bir şüpheciliği temsil eden ağabeyi İvan'ın aksine Hristiyanlığı ve inancı sembolize eder.
• Pavel Smerdyakov: Meczup Lizaveta'nın Fyodor Pavloviç ile ilişkisinden doğduğu düşünülen gayrimeşru çocuk. Resmen kaydedilmese de, vaftiz edilirken baba adının Fyodor olduğu belirtilir. Fyodor Karamazov tarafından evdeki hizmetçi çifte emanet edilen ve büyüyünce evde aşçılık yapmaya başlayan Pavel, sara hastasıdır. İvan'ı örnek almaktadır. Her ne kadar Fyodor'a her fırsatta dalkavukluk etse de aslında ona karşı öfke beslemektedir.
• Agrafena Aleksandrovna Svetlova (namıdiğer Gruşenka, Gruşa, Gruşka): Kentte birçok erkeğin ilgisini çeken genç kadın. Hem Dimitri'nin hem de Fyodor Pavloviç'in beraber olmak istediği kadındır.
• Katerina İvanovna Verhovtzeva (namıdiğer Katya, Katka, Katenka): Dimitri'nin eski nişanlısı. Babasının yaptığı yolsuzluğu saklamak için kendilerine yardım eden ve ordunun kasasından daha sonra ödenmek üzere alınan birkaç bin rubleyi temin eden Dimitri ile bu yaptığının kefareti olarak nişanlanmış, fakat Dimitri'nin Gruşenka'ya aşık olması üzerine nişanlılıkları son bulmuştur.
• Staretz Zosima: Alyoşa'nın manastırdaki hocası. Becerileri nedeniyle halk tarafından sevilir, diğer rahiplerde ise hem ilham hem kıskançlık uyandırır. Toprak sahibi bir aileden gelen ve gençliğinde askerlik yapmış olan, 65 yaşındaki bu adam, Alyoşa'nın görüşlerini önemli ölçüde etkilemektedir.
• Pyotr Aleksandroviç Miusov: Fyodor Pavloviç'in ilk karısı Adelaida'nın kuzeni. Bir dönem Dimitri'nin vasiliğini üstlenmiştir.
• Grigori Vasilyeviç Kutuzov: Fyodor Pavloviç’in evindeki ihtiyar uşak. Sert fakat namuslu bir adamdır. Hareketlerin tasvip etmese de görev bilinciyle sadık olduğu Fyodor Payloviç’in ilk karısı Adelaida’dan nefret etmiş, ikinci karısı Sofya’ya ise sahip çıkmıştır. Adelaida evden kaçında Dimitri’ye sahip çıkmıştır.
• Marfa İgnatyevna Kutuzova: Grigori Vasilyeviç Kutuzov’un karısı ve Fyodor Pavloviç’in uşaklarından biri. Grigori’den olan tek çocuğu iki hafta yaşamış, çiftin başka çocukları olmamıştır. 1861 yılında kölelik kalktıktan sonra Grigori’ye Moskova’ya taşınıp ticarete başlamayı teklif etmişse de kabul ettirememiştir.
• Lizaveta: Sokak sokak dolaşan, konuşmayı bilmeyen ve akli dengesi yerinde olmayan, ama kent halkı tarafından şefkat gören, meczup bir genç kadın. Kendisine "kokmuş" anlamına gelen "Smerdyaşçaya" lakabı takılmıştır. Bir gün Fyodor Pavloviç'in mülkündeki hamamda bir çocuk doğurmuş ve sabaha karşı ölmüştür.
• Katerina Ospovna Hohlakova: Kentteki zengin ve güzel bir kadın. 30 yaşından küçük olan bu kadın, beş yıl önce kocasını kaybetmiş ve kızı Liza'yı tek başına büyütmüştür.
• Liza Hohlakova: Katerina Ospovna'nın 14 yaşındaki kızı. Ailesinin Fransızca merakı nedeniyle adının Fransız versiyonu olan "Lise" adıyla çağrılır. Bacakları altı ay felç kaldıktan sonra iyileşmiş, sonrasında Alyoşa’yla nişanlanmıştır.
• Nikolay İvanoviç Snegiryov: İşlediği bir suç nedeniyle ordudan atılan yüzbaşı. Dimitri tarafından dövüldükten sonra Alyoşa’nın Katerina İvanovna’dan aldığı parayı getirdiği kişidir. Arina Petrovna adındaki karısı, Varvara ve Nina adlı kızları ve İlyuşa adındaki oğluyla fakir bir hayat sürmektedir.
• İlya Nikolayeviç Snegiryov (namıdiğer İlyuşa): Kentteki bir çocuk. Eski asker olan babası, akıl sağlığı yerinde olmayan annesi ve kambur ablasıyla fakirlik içinde yaşayan, okuldaki çocukların keyif için sataştığı, duygusal bir çocuktur. Dokuz yaşındayken vereme yakalanır.

Özet

Karamazov aile ağacı

Birinci Bölüm

• Birinci Kitap - Bir Ailenin Hikâyesi: Skotoprigonyevsk kentinde toprak ve mülk sahibi Fyodor Karamazov ve ailesi hakkında bilgi verilen giriş bölümünde Dimitri tam hakkını alamadığı annesinin mirasından payını almak için kente gelmiştir. İvan da hem eğitimini tamamladığı için hem de Dimitri'nin eski nişanlısı Katerina'ya kur yapmak için kenttedir. Alyoşa ise bir süre önce kendini Staretz'e adadığı manastırda kalmaktadır.
• İkinci Kitap - Yersiz Bir Toplantı: Birçok kişi şifa bulmak için manastıra gelip Staretz Zosima'yı ziyaret etmektedir. Ziyaretçilerden biri olan Katerina Hohlakova, kötürüm kızı Liza iyileştiği için teşekkür etmeye gelmiştir; Liza bu esnada gördüğü Alyoşa'dan hoşlanmaya başlar. Karamazov ailesi Staretz Zosima'yı görmek ve özellikle de Fyodor ile Dimitri arasındaki para sorununu çözmek için manastıra gelir. Toplantıda Dimitri ve babası kavga ederek büyük bir rezalete yol açarlar ve manastırdan ayrılırlar. Staretz Zosima, Alyoşa'ya manastırdan ayrılmasını tavsiye ederken; Alyoşa'nın manastırdaki arkadaşı Rakitin, Staretz Zosima'nın Karamazov ailesinde bir cinayet işleneceğini tahmin ettiği için toplantıda saygılı davrandığını söyler.

Karamazov Kardeşler'in 3. bölümünden bir paragraf

• Üçüncü Kitap - Şehvet Düşkünleri: Bu bölümde öncelikle Grigori ve karısı Marfa’nın hikâyesi ile Lizaveta’nın Pavel’i doğurması anlatılır. Daha sonra; manastırdan ayrılan ve kendisini çağıran Katerina İvanovna'yı görmeye giden Alyoşa, yolda Dimitri'ye rastlar. Dimitri, Alyoşa’ya Gruşenka’yla tanışmasını ve sonrasında Katerina İvanovna’yla nişan atmasını anlatır. Bir yarbayın kızı olan Katerina, başta Dimitri'nin flört girişimlerini görmezden gelmiştir. Ancak yarbayın borç verdiği parayı geri alamaması üzerine Dimitri, ihtiyaç duyulan parayı verebileceğini, bunun için Katerina'nın kendisini ziyaret etmesi gerektiğini söylemiştir. Odasına gelen Katerina'ya yalnızca parayı veren Dimitri, böylelikle Katerina'nın sevgisini kazanmıştır. Çok geçmeden yarbayın ve iki akrabasının ölmesi üzerine kendisine büyük bir miras kalan Katerina, Dimitri'ye borcunu ödemiş ve evlenme teklif etmiştir. Teklifi kabul eden ve Katerina'yla nişanlanan Dimitri, nişanlısından aldığı üç bin rubleyi Gruşenka için harcamıştır. Gruşenka'yla kaçmak isteyen ama öncesinde Katerina'dan aldığı borcu geri ödemek isteyen Dimitri, bu parayı babasından almasını Alyoşa'dan rica eder. Ancak Fyodor da Gruşenka'yı elde etmeye çalışmaktadır. Dimitri ve Fyodor, kavga ederler; Dimitri babasını darp ettikten sonra evden ayrılır. Alyoşa, Katerina'nın yanına gider; odada bulunan Gruşenka önce Dimitri'yi istemediğini ve eski sevgilisine döneceğini söyler; fakat Katerina'nın minnettar kaldığını görünce fikir değiştirir ve iki kadın kavga ederler. Alyoşa buradan da ayrıldıktan sonra manastıra gider ve Staretz Zosima'nın çok az ömrü kaldığını öğrenir. Alyoşa daha sonra yolda kendisine verilmiş olan mektubu açar: Liza aşkını itiraf etmekte ve Alyoşa'yla evlenmek istemektedir.

İkinci Bölüm

• Dördüncü Kitap - Acılar: Ölüm döşeğindeki Staretz Zosima, Alyoşa’ya manastırdan ayrılmasını ve ailesinin yanına dönmesini bir kez daha tavsiye eder. Fyodor, Alyoşa’ya uzun yıllar sefahat içinde yaşamak istediğini, kadınlara para ayırabilmek için kişisel yaşamında idareli davranmak zorunda olduğunu anlatır. Alyoşa yolda bir grup çocuğun dokuz yaşındaki diğer bir çocuğu hırpaladıklarını görür ve çocukla konuşmaya çalışır; ama çocuk ona taş atar ve parmağını ısırır, sonra da uzaklaşır. Katerina Hohlakova’nın yanına gidip yaralı parmağı için yardım isteyen Alyoşa, Liza ile karşılaşır; Liza yazdığı aşk mektubunun şaka amaçlı olduğunu söyler. Alyoşa’yla konuşan Katerina İvanovna, Gruşenka’yla evlense bile Dimitri’den ayrılmayacağını söyler; bunu duyan İvan, Moskova'ya gidip bir daha dönmeyeceğini söyleyerek ayrılır. Katerina İvanovna daha sonra Dimitri’nin Nikolay İvanoviç Snegiryov adında bir yüzbaşıyı dövdüğünü anlatır ve Alyoşa’ya para vererek yüzbaşıya götürmesini ister. Alyoşa yüzbaşının yanına gider; o gün parmağını ısıran çocuğun adının İlyuşa olduğunu ve yüzbaşının oğlu olduğunu öğrenir. Dimitri’nin yüzbaşıyı dövmesi nedeniyle İlyuşa’nın kendisine kızgın olduğunu anlayan Alyoşa, yüzbaşıya parayı teslim eder. Başta sevinen yüzbaşı, sonra fikir değiştirir ve parayı yere atar. Alyoşa parayı Katerina İvanovna’ya geri götürür.

Karamazov Kardeşler'in 5. bölümü için Dostoyevski'nin çalışma notları

• Beşinci Kitap - Pro et Contra (Lehte ve Aleyhte): Alyoşa, Snegiryov’la yaşadıklarını anlatmak için geri döner, ama Katerina İvanovna’nın hastalandığını ve istirahat ettiğini öğrenir. Onun yerine başından geçenleri Liza’ya anlatır. Alyoşa’nın şefkatinden etkilenen Liza, yazdığı mektubun şaka olmadığını söyler; Alyoşa da mektubu kalbine yakın tuttuğunu söyler ve iki genç evlenmeye karar verirler. Liza’nın annesi konuşulanları duyar ve kızının yaşının küçük olması nedeniyle bu evlilik planını onaylamadığını söyler. Alyoşa, Dimitri’yle konuşmak için Dimitri ve İvan’ın buluşacağı lokantaya gider; ama İvan’ı yalnız bulur. İvan, dine ve yaşama ilişkin kötümser düşüncelerini anlatır. İvan eve dönünce Smerdyakov’la konuşur; Gruşenka’nın Fyodor’u seçmesi halinde Dimitri’nin Fyodor’u öldürebileceğini söyleyen ve kendisinin ise her an sara nöbeti geçirebileceğini belirten Smerdyakov, İvan’ı şüphelendirir. Moskova'ya gidecekken babasının ısrarı üzerine Çermyaşnaya'ya uğramayı kabul eden İvan, son anda fikir değiştirip Moskova'ya gider. Smerdyakov sara nöbeti geçirip merdivenden düşer ve yaralanır. Grigori de beli tutulduğu için yataktan çıkamaz ve Fyodor savunmasız kalır.
• Altıncı Kitap - Rus Rahip: Staretz Zosima, Alyoşa'ya kendi hikâyesini anlatır. Liberal görüşleri benimseyerek annesini üzen ağabeyinin verem olduktan sonra son aylarında etrafındakilere çok iyi davrandığını, bunun da kendisinin hayata bakışına önemli etkiler yaptığını söyler. Buna rağmen gençliğin etkisiyle umursamaz bir hayat yaşayan Zosima, askerî okuldan mezun olduktan sonra, sevdiği ama evlenmek istemediği bir kızın başka bir adamla evlendiğini duymuş ve adamı düelloya davet etmiştir. Fakat düello öncesinde ağabeyinin öğütlediği hayata uygun yaşamadığını fark ederek rakibinden af dilemiş, ordudan ayrılmış ve manastıra kapanmıştır. Staretz Zosima, insanların birbirini sevmesi gerektiğine dair sözler söyledikten sonra vefat eder.

Üçüncü Bölüm

• Yedinci Kitap - Alyoşa: Staretz Zosima’nın naaşı defnedilmeden önce hazırlanırken, vefat haberini duyan halk manastıra gelmiş; bir mucize gerçekleşeceği beklentisiyle hasta olan yakınlarını da getirmiş ve ölünün başına toplanmıştır. Fakat Zosima’nın bedeninin hızla çürümeye ve kokmaya başlaması üzerine etraftakiler huzursuzlanır ve bu durumun Zosima’nın evliya olma ihtimalini ortadan kaldırdığını söylemeye başlar. Zosima’nın karşıtı olan rahiplerle destekçisi olan rahipler birbirlerine düşerler. Rakitin, Alyoşa’ya perhiz dönemi olmasına rağmen sosis yedirir ve vodka içirir, sonra da perişan durumda görmekten mutlu olduğu Alyoşa’yı Gruşenka’nın yanına gitmeye ikna eder. Gruşenka Alyoşa’yı baştan çıkarmaya çalışır, ama onun Staretz Zosima’nın ölümüne üzüldüğünü anlayınca yaptığına pişman olur ve Alyoşa’yı teselli etmeye çalışır. Gruşenka daha sonra; saf ve temiz gördüğü Alyoşa’yı çürütebilmek için onu baştan çıkarmaya çalıştığını, yardım etmesi için Rakitin’e rüşvet verdiğini, gençliğinde kendisini terk eden ve yakın zamanda ona geri dönmek isteyen bir yüzbaşının dikkatini dağıtmak için Dimitri’yle uğraştığını itiraf eder. Rakitin öfkelenirken, Alyoşa Gruşenka’yı affeder ve ikisi ağlamaya başlar. Gruşenka, kendisine dönmek isteyen yüzbaşıyla görüşüp ona veda etmeye karar verir. Rakitin öfkeyle evi terk eder. Manastıra dönen Alyoşa, insanlara sevgi ve şefkatle yaklaşmanın onların hayatında olumlu bir etki yapabileceğini anlamanın mutluluğunu yaşar.

Dostoyevski'nin el yazısı ve çizimi

• Sekizinci Kitap - Mitya: Dimitri, öncelikle Katerina’ya olan borcunu ödemeyi, sonra da Gruşenka’yla evlenmeyi planlamaktaır. İhtiyaç duyduğu parayı elde edebilmek için babasının arsasının bir kısmını satmayı düşünür ve Skotoprigonyevsk Belediye Başkanı ve tüccar Kuzma Kuzmiç Samsonov’a gider. Kendisi de Gruşenka’yla geçmişte ilişki yaşamış olan Samsonov Dimitri’ye soğuk davranır, fakat Dimitri’nin yalvarması sonucunda ona yardım etmeyi vadeder ve onu Lyagavıy adında bir adama yönlendirir. Esasında Samsonov, Lyagavıy’ın Dimitri’ye yardım edemeyeceğini bilmekte ve Dimitri’yi oyalamak istemektedir. Çok sarhoş olan Lyagavıy’dan beklediğini alamayan Dimitri, Katerina Hohlakova’ya başvurur, fakat Katerina alaycı biçimde reddeder. Çaresiz biçimde Gruşenka’nın evine giden Dimitri, kızı evde bulamayınca Fyodor’u görmeye gittiğini düşünerek öfkelenir, eline geçirdiği pirinç bir havan tokmağıyla Fyodor’un evine gider, ama Gruşenka’yı orada bulamaz. Smerdyakov’un Fyodor’un hayatından endişe etmesinden etkilenen Grigori, Dimitri’yi görünce çığlık atar; Dimitri de Grigori’nin başına havan tokmağıyla vurur ve kaçar. Gruşenka’nın evine giden ve hizmetçisini sorguya çeken Dimitri, kızın eski sevgilisinin yanına gittiğini öğrenir. Dimitri Trifon Borisoviç'in hanına gider ve Gruşenka’yı, eski sevgilisi Polonyalı subay Pane Musyaloviç, onun arkadaşı Pane Vrublevski ve Miusov’un yeğeni Kalganov ile birlikte otururken görür. Arkadaşça başlayan sohbet, Musyaloviç’in Rusya’yı aşağılamasıyla tartışmaya dönüşür ve Musyaloviç daha sonra Gruşenka’ya hakaret ettiğinde Dimitri onu bir odaya kapatır. Gördüklerinden etkilenen Gruşenka, Dimitri’ye âşık olduğunu anlar. Dimitri çok sevinir, ama içinde bulunduğu zor durumu açıklama ihtiyacı hisseder. O anda mekana gelen polisler, Fyodor’u öldürdüğü şüphesiyle Dimitri’yi gözaltına alırlar.
• Dokuzuncu Kitap - Ön Kovuşturma: Dimitri’nin tabancalarını rehin bırakarak borç para aldığı tefeci Piyotr İlyiç Perhotkin, Dimitri’nin yaptıklarını araştırmak için Gruşenka’nın kaldığı eve giderek hizmetçi Fenya’yla konuşur ve Dimitri’nin havan tokmağını ödünç aldığını öğrenir. Perhotkin daha sonra Katerina Hohlakova’ya gider ve ondan borç para aldığını söyleyen Dimitri’nin yalan söylediği ortaya çıkar. Perhotkin bunun üzerine emniyet müdürü Mihail Makaroviç Makarov’a gider ve Fyodor’un öldürüldüğünü öğrenir. Karamazovların evinde gürültüleri duyan Marfa İgnatyevna, önce kocası Grigori’yi yerde kanlar içinde bulmuş, daha sonra Fyodor’un öldürülmüş olduğunu görmüş ve komşuya haber vermiş; eve gelen yetkililer Fyodor’un kafatasının kırılmış ve parasının çalınmış olduğunu tespit etmiştir. Yetkililerden doktor Varvinski, Smerdyakov’un iki gün boyunca üst üste sara nöbetleri geçirmiş olmasına şaşırmıştır. - Babasını öldürme suçundan tutuklanan Dimitri hayret içindeyken, son anına kadar onun yanında olacağını söyleyen Gruşenka dahil herkes Dimitri’nin suçlu olduğuna inanmaktadır. Grigori’nin ölmediğini ve iyileştiğini duyunca rahatlayan Dimitri, bildiği her şeyi anlatır ve Fyodor’u öldürmediğini söyler. Ancak yetkililer bütün delillerin Dimitri’nin aleyhinde olduğunu düşünmektedir. Sorgu sırasında Fyodor’un kapısını açacağı şifreli tıklamayı yalnızca Gruşenka, Smerdyakov ve Dimitri’nin bildiği anlaşılsa da, Dimitri cinayeti Smerdyakov’un işlemiş olacağına hiç ihtimal vermez, ancak Fyodor’un para dolu zarfının boş olarak bulunduğunu duyunca dehşete düşer, zarfın yerini sadece Smerdyakov’un bildiğini ve cinayeti işleyenin Smerdyakov olduğunu söyler. Sorguya daha sonra devam edilmek üzere ara verilir, Dimitri tutuklanır ve hapishaneye götürülür.

Dördüncü Bölüm

• Onuncu Kitap - Çocuklar: Kısaca Kolya olarak bahsedilen Nikolay İvanov Krasotkin, 13 yaşında bir yetimdir. Onu yetiştiren dul annesi Anna Fyodorovna Krasotkina, oğlunun üzerine titreyen, derslerine yardım etmekle kalmayıp öğretmenleriyle ve sınıf arkadaşlarıyla bile iyi geçinen şefkatli bir kadındır. Okulda kendisinden büyük çocukların saygısını kazanmak isteyen Kolya bir gün tren rayına yatar ve tren ile zemin arasındaki boşlukta yatarak, ezilmeden kurtulur ve bunun sonucunda cesaretiyle diğerlerinin saygısını kazanır. Fakat annesinin dehşete düşmesi üzerine annesiyle olan ilişkisi giderek zayıflar. Kolya bir gün arkadaşı Smurov’dan İlyuşa’nın verem olduğunu öğrenir, daha sonra konuştuğu Alyoşa ise İlyuşa’nın muhtemelen öleceğini söyler. Bunun üzerine Kolya, kendisinden dört yaş küçük olan İlyuşa’yla olan ilişkisini Alyoşa’ya anlatır: Kolya, diğer çocukların kötü davrandığı İlyuşa’ya sahip çıkmış ve iki çocuk iyi arkadaş olmuştur. Ancak İlyuşa bir gün Smerdyakov’la tanışmış ve onun teşvikiyle Juçka adında bir köpeğe eziyet etmiştir. İlyuşa yaptığından hemen pişman olsa da Kolya bu harekete sinirlenmiş, İlyuşa’yı görmezden gelmeye başlayarak cezalandırmış, bir gün diğer çocuklar İlyuşa’ya sataşırken onu korumamış, bunun üzerine sinirlenen İlyuşa da Kolya’yı çakısıyla yaralamıştır. Bu nedenle İlyuşa’yı ziyaret eden diğer çocuklara katılmakta tereddüt eden Kolya, Alyoşa’yla konuştuktan sonra İlyuşa’nın ziyaretine gider. İki haftadır yataktan çıkamayan İlyuşa, Kolya’yı iki ay aradan sonra gördüğüne sevinir. Kolya, İlyuşa’nın Juçka’ya yaptığı eziyetin pişmanlığını hala duyduğunu fark edince, kendisiyle birlikte gelen köpeği Perezvon’un aslında Juçka olduğunu söyler ve İlyuşa’nın vicdanının rahatlamasını sağlar. Doktor geldiğinde dışarı çıkan Alyoşa ve Kolya hayat üzerine sohbet ederler; sosyalist olduğunu söyleyen Kolya, insanlardan duyduğu hayal kırıklığını anlatır ve mutsuz bir hayatı olduğunu söyler. Geldiği evin fakirliğinden iğrenen doktor, ayrılırken umursamaz tavsiyeler verince Kolya tarafından azarlanır. İlyuşa’nın babası Nikolay, oğlunun durumunun umutsuzluğunu anlayınca ağlamaya başlar. İlyuşa babasını teskin etmeye çalışırken Kolya geri döneceğini söyleyerek evden ayrılır ve o da ağlamaya başlar.

Dostoyevski'nin çizimleri

• On Birinci Kitap - İvan Fyodoroviç Kardeş: Dimitri’nin tutuklanmasının üzerinden birkaç ay geçmiştir. Alyoşa ilk duruşmadan bir gün önce Gruşenka’yı ziyaret eder. Dimitri’nin kıskançlıklarına anlam veremeyen Gruşenka, Dimitri’nin kendisine değil Katerina İvanovna’ya âşık olduğunu düşünerek üzülmektedir. Daha sonra Katerina Hohlakova’nın evine giden Alyoşa, Liza’nın son günlerde tuhaf ve saldırgan davranışlar sergilemeye başladığını öğrenir. Kendisinin ve başkalarının başına gelmesini arzuladığı kötülüklerden bahseden Liza, İvan’a yazdığı mektubu Alyoşa’ya verir, o gittikten sonra da kapıyı kendi eline çarparak parmağını kırar. Alyoşa cezaevine giderek Dimitri’yle görüşür, Dimitri pişmanlıklarını ve hayattan beklentilerini anlatır, ayrıca İvan’ın kendisini hapishaneden kaçırmak için plan yaptığını söyler. Sonrasında İvan’a giden Alyoşa, Katerina İvanovna’da Dimitri’yi mahkemede zor duruma düşürebilecek bir mektup bulunduğunu öğrenir. İvan, cinayet gününden bu yana hastanede olan Smerdyakov’u ziyaret eder; başta onun sara nöbeti geçirmiş gibi yaparak Fyodor’u öldürdüğünden şüphelense de, konuştukça katilin Dimitri olduğunu düşünmeye başlar. Ancak Smerdyakov’u ikinci ziyaretinde uşak tarafından alaycı biçimde tehdit edilince omzuna yumruk atar; sonrasındaki konuşmada İvan, katilin Smerdyakov olduğuna emin olur. Fakat Katerina İvanovna’ya gidip Dimitri’nin “babasını öldürebileceğini” söylediği mektubunu görünce kafası karışır. Üçüncü kez ziyarete gittiğinde ise Smerdyakov Fyodor’u öldürdüğünü itiraf eder, çaldığı parayı İvan’a verir ve İvan’la ahlakın ve tanrının yokluğu üzerine yaptıkları sohbetlerden cesaret alarak cinayeti işlediğini anlatır. Mahkemeye gidip gerçekleri anlatmasını isteyen İvan’ın teklifini reddeder ve o anlatsa bile her şeyi inkar edeceğini söyler. Dehşete düşen İvan eve döner ve kötüleşmekte olan sağlığının da etkisiyle gördüğü halüsinasyon neticesinde, Şeytan olduğu ima edilen bir sanrıyla konuşmaya başlar. Vicdani yükünü artıran bu konuşmadan sonra Alyoşa gelir, Smerdyakov’un intihar ettiğini söyler.
• On İkinci Kitap - Adli Hata: Hem kentte hem de ülkenin geri kalanında ilgi çeken duruşmaya pek çok kişi izleyici olarak katılır; kadınlar Dimitri’nin beraatini, erkekler ise hüküm giymesini ummaktadır. Dimitri’yi Rusya’nın ünlü avukatlarından Fetükoviç savunmaktadır. Duruşmada Dimitri cinayeti işlediği suçlamasını reddeder. Grigori, Rakitin, Snegiryov, Trifon Borisoviç, Herzenstube, Varvinski gibi kişilerden sonra Aleksey, Katerina İvanovna, Gruşenka ve İvan tanık olarak ifade verirler; savcı İppolit Kiriloviç ve avukat Fetükoviç’in sorularını yanıtlarlar. İvan, Fyodor’u kendisinin verdiği talimatla Smerdyakov’un öldürdüğünü söyler ve çalınan parayı gösterir, fakat bozulan sağlığı nedeniyle tutarlı cümleler kuramaması yüzünden ciddiye alınmaz. Katerina İvanovna histeri nöbeti geçirir, ifadesini değiştirir ve Dimitri’nin babasını öldürmekten bahsettiği mektubunu ortaya çıkarır. Gruşenka’nın Katerina’yı suçlamasıyla mahkeme salonunda karışıklık yaşanır ve görevliler sükuneti sağlar. Savcı Kiriloviç son sözlerinde Dimitri’nin Fyodor’u hangi sebeplerle öldürdüğünü, katilin Smerdyakov olmasının mümkün olmadığını ve İvan’ın gösterdiği paranın herhangi bir yerden gelmiş olabileceğini anlatır. Fetükoviç ise cinayeti Dimitri’nin işlediğinin kanıtlanamadığını ve çalındığı söylenen paranın gerçekten var olup olmadığının bile belirsiz olduğunu söyler. Jürinin karara varması için ara verilir; salondaki hemen herkes beraat kararı çıkmasını beklemektedir. Bir saatlik aranın ardından jüri üyeleri Dimitri’nin suçlu olduğuna kanaat getirdiklerini açıklayınca herkes şaşırır; karışıklık sırasında Dimitri ve Gruşenka ağlamaya başlar.
• Sonsöz: Dimitri, mahkeme kararının iki gün sonrasında ateşli bir sinir nöbetine tutulduğu için hastaneye yatırılır. Alyoşa, duruşmanın üzerinden beş gün geçtikten sonra Katerina İvanovna’yı ziyaret eder. İvan, odalardan birinde yüksek ateşle, bilinci kapalı halde yatmaktadır. Katerina, Dimitri’nin hapisten kaçırılması için İvan’ın hazırlamış olduğu planı Alyoşa’ya anlatır. Daha sonra Dimitri’nin suçlu bulunması nedeniyle vicdan azabı hissettiğini söyler. Alyoşa’nın, Dimitri’nin Katerina’yı görmek istediğini söylemesi üzerine Katerina başta yanaşmaz, ama sonra görüşmeyi kabul eder. Alyoşa, Dimitri’yi ziyaret eder ve Katerina’nın geleceğini söyler. Dimitri, hapisten kaçtıktan sonra Gruşenka ile birlikte Amerika’ya gitmeyi, yıllar sonra Amerika vatandaşı olarak Rusya’ya dönmeyi planladıklarını anlatır. Katerina beklenmedik bir şekilde odaya girer, Dimitri’nin ellerini tutar ve her ikisi de başkalarını sevseler de birbirlerini desteklemelerini istediğini söyler. O sırada Gruşenka da odaya gelir, Katerina’nın varlığından memnun olmadığını belirtir ve dışarı çıkar. Alyoşa ve Katerina da çıkarlar; Katerina, İlyuşa’nın cenazesine gitmeyeceğini fakat aileye maddi destek sağlamayı sürdüreceğini söyler. Alyoşa cenazeye tek başına gider, İlyuşa’nın ailesine ve arkadaşlarına katılır. Nikolay Snegiryov, oğlunun ölümünün acısıyla güçlükle başa çıkabilmektedir. İlyuşa gömüldükten sonra Alyoşa çocuklarla konuşur, cenaze gününde hissettikleri iyilik ve şefkati hayatlarının hiçbir döneminde unutmamalarını öğütler.

Çözümleme

Karamazov Kardeşler, genel olarak, dönemin moda akımlarından da hareketle tanrının varlığı, bu konudaki doğruların tartışılabilirliği hakkında bir açıklama niteliğindedir. İvan'ın 5. bölümde anlattığı Büyük Engizisyoncu hikâyesinin antitezini sonraki bölümde ölüm döşeğindeki Staretz Zosima verir. Diğer yandan Ateizmin felsefesinde (Camus'un Veba'sında) sıkça geçen dünyadaki tüm acımasızlıkların kaynağının yüce bir varlık olamayacağı düşüncesine burada İluşya'nın ölümüyle ortaya çıkan durumda cevap verilmeyişi ile okurun bu olayı kendi kişisel yargıları ile yorumlaması içindir. Bir görüşe göre Dostoyevski'nin buna cevabı acımasızlıkların olduğu dünyaya tanrının sevgi ve inançla gelen gücü de gönderdiğidir. Bir başka deyişle Dostoyevski'ye göre insan tüm zorlukların üstesinden tabiata ve insanlara sevgi duyarak ve sağlam bir inançla gelebilir. Bunun aksi mümkün değildir. Zira yaşadığı düşünce psikozları ile bunalımdan bunalıma giren ve aklını yitiren İvan, tanrıtanımazlığın deliliğe sürüklediği yolundaki en önemli örnektir. Bu örnekle Dostoyevski asla bir korkutmaca ile insanları tanrının dizine getirme yoluna gitmez. Onun tüm felsefesi sevgi ve naif bir bağlılık üzerine kuruludur.

Bunun yanında romanın üzerinde durduğu bir diğer konu babalık ve baba katilliğidir. Dostoyevski'nin kendi özel yaşamında ve vicdanında özellikle yer eden bu konu, romanda Fyodor Pavloviç ve onu öldüren oğulları üzerinden tartışmaya açılmıştır. Fyodor Pavloviç, sorumsuz ve şehvet düşkünü bir baba olarak babalığı hak edemeyecek kadar bayağı bir adamdır. Öte yandan onu öldüren oğul sadece Smeryakov olsa bile aslında bu cinayeti isteyen ve bir dürtü duyan Dimitri de, bu cinayetin haklı olacağını savunup Smerdyakov'a istemeden yol göstericilik yapan İvan da ve aslında hayırlı evlat imajı ile cinayetin işleneceğini tahmin edip bunu engellemeye kalkışmayan Alyoşa da suçludur.

Romanın etkileri

"Karamazov Kardeşler" Türkiye'de ilk kez 1940 yılında Hakkı Süha Gezgin'in çevirisiyle 4 cilt olarak Ahmet Halit Kitabevi tarafından yayımlandı. Ardından 1958'de Nihal Yalaza Taluy'un çevirisiyle "Devlet Kitapları Müdürlüğü" (M.E.B.) tarafından 4 cilt halinde tekrar (toplam 1270 sayfa) yayımlandı.

Karamazov Kardeşler, evrensel çapta uyandırdığı yankılarla birçok bilim adamını, düşünürü ve edebiyatçıyı etkilemiştir. Einstein, romanın yazın dünyasındaki en büyük başarılardan biri olduğunu söylerken, Sigmund Freud, kendisini doruk noktasına bu romanla çıkaran Dostoyevski'nin edebi anlamda Shakespeare'nin hemen yanıbaşında olduğunu belirtir. Sigmund Freud aynı zamanda baba katilliği üzerinde duran bu romanla Dostoyevki'nin yaşamı arasında bir ilişki kurmuştur. Dostoyevski'nin sara hastalığının babasının ölümüne dayandığını ifade eden Freud, bu konuyu Oidipus kompleksi ile bağdaştırarak, annesine duyduğu aşkla babasının ölümünü içten içe dileyen Dostoyevski'nin, köylüler tarafından öldürülen babasının cinayetinde kendi suçunun olduğunu düşünerek hiç sıyrılamadığı bir vicdan azabının içine girdiğini, bu vicdan azabınınsa yaşamı boyunca sürecek ve tüm romanlarına konu olacak olan sara hastalığını tetiklediğini öne sürer. Buna rağmen Dostoyevski'nin çocuklarında da var olan saranın psikolojik değil kalıtsal olduğunu öne süren psikiyatrlar ve nörologlar da az değildir.

Franz Kafka, her fırsatta bir kan bağları olduğunu ileri sürdüğü Dostoyevski'ye romanlarında etkisi açıkça görülen ve daha sonra Camus'ya, Sartre'a yol göstericilik edecek olan Egzistansiyalist imgeler nedeniyle hayrandır. Karamazov Kardeşler'de kardeşlerin babalarına duydukları nefreti romanlarında kullanan Kafka'nın bu konudan etkilendiği Hüküm adlı hikâyesinde belirgin olarak görülür.

Tolstoy, Karamazov Kardeşler hakkında En sevdiğim kitap der. James Joyce'a göre Tolstoy Dostoyevski'nin edebi kabiliyetine değil kalbine hayrandır. Ona göre delilik Dostoyevski'nin dehasının sırrıdır. Coşku ile birleşen bu deha insan üzerinde derin bir etki yaratabilir. Makul bir adamın yapabilecekleri, bu tür bir deha ile kıyaslanırsa oldukça sınırlıdır.

Orhan Pamuk'a göre Karamazov Kardeşler, baba korkusu, nefret, para hırsı, şehvet gibi duyguların kurgulanan olayın içinde muhteşem bir biçimde eritilebildiği ender romanlardandır. Bu yönden Karamazov Kardeşler ona göre en iyi romanlardan biri belki de en iyisidir.

Dünya edebiyatının kilometre taşlarından olan bu yazarların yanı sıra Kurt Vonnegut, David James Duncan, Dinaw Mengestu gibi birçok seçkin yazar da Karamazov Kardeşler'deki, derin etkisini bugün bile farklı dilleri okuyan milyonlarca okur üzerinde hissettiren duyguları ve ölümsüz karakterleri romanlarında kullanmıştır.

Sinema uyarlamaları

Dostoyevski'nin "Karamazov Kardeşler" romanı 1921'den başlayarak birkaç kez sinemaya ve televizyona uyarlandı. Romandan yapılan sinema ve televizyon uyarlamaları şunlardır:[1]

Yıl	Film	Ülke	Yönetmen	Notlar
1920	Die Brüder Karamasoff	Almanya	Carl Froelich	Siyah beyaz
1931	Der Mörder Dimitri Karamasoff	Almanya	Erich Engels, Fyodor Otsep	Siyah beyaz
1947	I fratelli Karamazoff	İtalya	Giacomo Gentilomo	Siyah beyaz
1959	The Brothers Karamazov]]	ABD	Richard Brooks	Renkli
1969	Bratya Karamazovı	Sovyetler Birliği	Kirill Lavrov	Renkli, 232 dakika
1976	O Julgamento	Brezilya	Edison Braga	TV dizisi. 178 bölüm (60'ar dakika)
2008	Karamazovi	Çek Cumhuriyeti, Polonya	Petr Zelenka	Renkli, 110 dakika
2009	Bratya Karamazovı	Rusya	Yuriy Moroz	8 bölümlük TV mini dizisi. 440 dakika
2010	Karadağlar	Türkiye	Oğuzhan Tercan	Show TV'de yayınlanan TV dizisi
2011	Sırat	Türkiye	Hatice Memiş	Star TV'de yayınlanan TV dizisi

Kaynakça

1. http://www.imdb.com/title/tt0051435/movieconnections

• "The Brothers Karamazov Study Guide". Grade Saver. 7 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.

Dış bağlantılar

• Rusça tam metin