Kozluk

Kozluk (Kürtçe: Hezo), Batman ilinin en büyük ilçesidir.

Kozluk
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Ülke	Türkiye
İl	Batman
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Eyyüp Güngör
• Belediye başkanı	Ayhan Eren (AK Parti)[1]
Yüzölçümü
• Toplam	1.168 km² (450 mil²)
Rakım	868 m (2.847 ft)
Nüfus  (2018)
• Toplam	61,437
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu	488
İl plaka kodu	72
Resmî site Kozluk Kaymakamlığı Kozluk Belediyesi

Yüksek dağların etrafında kurulmuş tarihi bir ilçedir. Evliya Çelebi'nin yazdığına göre Kozluk halkı eğitimli, hoşgörülü ve cesur bir halkın torunlardır.

Tarihçe

Tarihi bir yerleşim birimi olan Kozluk'un eski adı Hazo'dur. Kozluk ilçesindeki Hallan Çemi Höyüğü kazılarında MÖ 8000-8600 yıllarına ait arkeolojik kalıntılar bulunmuş ve bu arkeolojik kalıntılar Diyarbakır arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Bulunduğu bölgeyle birlikte MÖ 3000 dolaylarında Hurri egemenliğine girdi. Sonrasında bölgede sırasıyla; Asurlular, Medler, MÖ 6. yüzyıl ortalarından itibaren Persler, MÖ 332 yılından itibaren Makedon Krallığı, Seleukoslar ve Partlar'ın hakimiyeti görüldü. Partlar'ın yıkılmasından sonra Sasani hakimiyetine giren bölge, uzun yıllar Romalılar ile Sasaniler'in egemenlik mücadelesine sahne oldu. MS 7. yüzyıl başlarında Halife Ömer döneminde İslam Devleti topraklarına katıldı. Sonrasında Emeviler ve Abbasiler dönemi görülen bölge Bizans ile sıklıkla el değiştirmiştir.

1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında bölgede Türk hakimiyeti görülmeye başladı. Savaşta gösterdiği başarılardan dolayı bölge Dilmaçoğlu Mehmet Bey'e ikta olarak verildi. Buradaki beylik, Artuklular ve sonrasında da Eyyubiler egemenliğinde bölgede etkinliğini uzun yıllar sürdürdü. 13. yüzyıl başlarında Moğol akınlarına uğrayan ve tahrip edilen bölge, Kösedağ Muharebesi sonrasında kesin Moğol hakimiyetine girmiş ve bir müddet İlhanlılar tarafından yönetilmiştir.

İlhanlılar'ın yıkılışından sonra bölgede Eyyûbîler, Artuklular ve Karakoyunlular arasında mücadele görülmüştür. Son olarak Karakoyunlular'ın hakimiyetindeki yerleşim ve kalesi 15. yüzyıl başlarında Akkoyunlular tarafından ele geçirildi. Daha sonra yerel beylerin hakimiyetinde kalan yerleşim, 1514 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. 19. yüzyılda Bitlis Vilayeti'nin Muş sancağına bağlı olan yerleşim olarak görülmektedir.

Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Muş ilinin, daha sonra Sason ilçesinin bir nahiyesi oldu. 1938 yılında yerleşim "Kozluk" adını alarak Siirt'in bir ilçesi oldu. 16 Mayıs 1990'da Batman'ın il olmasıyla Siirt'ten ayrılarak bu yeni ile bağlandı. 1990'ların ortasına kadar Kozluk güçlü aşiretlerin etki alanı içerisinde kalmış; bu tarihten sonra ise aşiret yapısı hızlı bir şekilde çözülmeye başlamıştır.

İlçenin en eski yerleşim birimlerinden biri olan Kale mahallesinde ve civarında İbrahimbey camii, Hıdırbey camii ve Kozluk kalesi gibi geçmişi günümüze taşıyan tarihi yapıtlar bulunmaktadır. Hazo kalesiyle ilgili ilk bilgiler Karakoyunlular dönemine aittir. Ancak burada ilk kalenin Asurlular döneminde inşa edilmiş olduğu, Karakoyunlular ve sonrası dönemlerde de kalenin yenilendiği ve onarımlar gördüğü tahmin edilmektedir.

Coğrafya

Yerleşim, Batman il merkezine 58 km uzaklıktadır. Yerleşimden, E99 Diyarbakır-Bitlis karayolu geçmektedir. Bu yol sayesinde Kozluk, Türkiye-İran karayolunun geçtiği güzergahta bulunur. Yerleşim civar illerden Diyarbakır'a 133 km, Siirt'e 63 km, Bitlis'e 82 km uzaklıktadır. Stratejik konumu dolayısıyla ilçe halkı 1990'lara kadar çarşı olarak adlandırılan dağ yamacında yerleşimini sürdürmüştü. Bu tarihten sonra ise hem artan nüfus hem de toprak dolayısıyla Üçyol olarak adlandırılan ova dölgesine yerleşmeye başlanmıştır. İlçede bulunan Ayngebire (Tosunpınar) bölgesi hem ağaçlık hem de yer altı su kaynağı dolayısıyla yazın iyi bir tatil bölgesidir. Ayrıca ilçede bulunan Halilen köyünde de Sarılık hastalığına iyi geldiği söylenen ve sürekli akan bir su bulunmaktadır. İlçenin kuzeyinden Pisyar çayı akmakta batısında ise güneydoğusunda ise yörenin en büyük dağlarından biri olan Mereto dağı bulunmaktadır.

Kozluk ilçesi, 1 belde ve 69 köyden oluşmaktadır.

Kozluk'ta halı hazırda iki tuğla fabrikası, iki halı saha, tam teşekküllü bir hastane, bir konferans salonu, bir aile çay bahçesi ve iki yatılı okul bulunmaktadır. Kozluk'a bağlı Ase denen köyün civarında ise bir baraj inşa edilmektedir. Bu baraj biterse ovadaki köylerde sulu tarım yapılacağından ilçenin ekonomisinin oldukça güçleneceği öngörülmektedir. Kozluk dağ ile ovanın kesiştiği bir noktadadır. Kozluk'a bağlı köylerin yarısı ovalı diğer yarısı ise Dağlı dediğimiz kişilerden oluşmaktadır.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1990	64.427	22.499	41.928
2000[2]	74.635	27.109	47.526
2007[3]	60.888	21.651	39.237
2008[4]	62.114	21.380	40.734
2009[5]	62.570	21.866	40.704
2010[6]	62.095	21.685	40.410
2011[7]	61.587	21.824	39.763
2012[8]	61.552	22.535	39.017
2013[9]	61.129	22.840	38.289
2014[10]	61.001	23.379	37.622
2015[11]	60.691	23.669	37.022
2016[12]	60.691	24.131	36.560

Kaynakça

1. "8 belediye başkanı AK Parti'ye geçti". Gazete Duvar. 13 Ağustos 2020. 18 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.
2. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
3. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
4. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
5. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
6. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
7. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
8. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
9. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
10. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
11. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
12. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.

Dış bağlantılar

• Kozluk Kaymakamlığı
• Kozluk Belediyesi