Batman (il)

Batman, Türkiye Cumhuriyeti'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan bir ildir.

Batman
İl
İlin Türkiye'deki konumu
Ülke	Türkiye
Coğrafi bölge	Güneydoğu Anadolu
İdare
• Vali	Hulusi Şahin [1]
Yüzölçümü
• Toplam	4,654 km² (1.796 mil²)
Nüfus
• Toplam	557.593
• Kır	124.173
• Şehir	433.420
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu	488
İl plaka kodu	72
Resmî site www.batman.gov.tr http://www.batman.bel.tr/

İl Nüfusu: 608.659'dur. Bu nüfusun %83,68'i şehirlerde yaşamaktadır (2020). İlin yüzölçümü 4.477 km²'dir. İlde km²'ye 136 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 706'dır.) İl merkezinin denizden yüksekliği: 570 m.'dir.

2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 136 mahalle ve ayrıca 283 köyü vardır.

Dicle'nin aktığı topraklarda zengin tarihi geçmişi koruyan Batman ve antik kenti Hasankeyf; üç bini aşkın mağarası, orta çağdan kalma tarihi köprüsü, eski çarşısı, camii minareleri ve tarihsel anıtlarıyla bir doğa harikasıdır. Dünyaca ünlü sanat tarihçi Tahsin Acet Batmanlıdır. 1990 yılına kadar çok hızlı bir gelişme yaşayan Batman, 16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Beşiri, Kozluk ve Sason ilçeleri Siirt'ten, Hasankeyf ve Gercüş ilçeleri Mardin'den alınıp Merkez'e bağlanarak Türkiye'nin 72. ili olma unvanına kavuşmuştur.

Tarihçe

Batman tarihi itibarıyla yeni bir şehir olmasına karşın yerleşim alanında kurulan şehirlerin tarihi Sümerlere kadar uzanır. İluh Tepesi'nin bulunduğu alanda bir Sümer şehir yerleşiminin bulunduğu, ancak bataklık bir arazi üzerine kurulu olduğundan şehrin zaman içerisinde yeraltına göçtüğü düşünülmektedir. Ayrıca İluh Tepesi olarak adlandırılan Arazi, araştırmalar sonucunda doğal olmadığı ve yapay bir tepe olduğu kanıtlanmıştır. Batman'ın adını "batmak" teriminden bu nedenle almış olabileceği düşünülmektedir. 1940 yılında Batman civarında petrol bulunmuştur.

Coğrafya

İklim

Batman'ın iklim özellikleri Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde oluşundan dolayı genel anlamda Uzak Akdeniz İklimi kapsamındadır. Yıllık ortalama yağış miktarı 750–1000 mm civarındadır. Kışlar bazen sert ve soğuk geçmektedir. 1 Ocak 2007 tarihinde termometreler -24 dereceyi göstermiştir. İlkbahar aylarında Beşiri ve Batman ovalarında bol otluk olup İç Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nden mevsimlik Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvan besiciliği göçü almaktadır. Ölçülen en yüksek sıcaklık 48.8 derece ile 10 Temmuz 1962'de kayda geçmiştir.

Yazlar sıcak geçmektedir. Yaz aylarında bazen şiddetli yağışlarda görülmektedir.

Dağlar

• Sason Dağları (Aydınlık Dağları) — 2500 m
• Mereto — 2967 m
• Kuşaklı Dağı — 1947 m
• Avcı Dağı — 2121 m
• Meydanok Tepesi — 2042 m
• Kortepe — 2082 m
• Raman Dağı — 1288 m

Akarsular ve göller

• Batman Çayı
• Dicle Nehri
• Garzan Çayı[2]
• Kırkat Göleti[3]
• Kozluk Ceffan Göleti[3]

Göletler

• Gercüş - Kırkat Göleti (sulama)
• Kozluk Ceffan Göleti (elektrik)
• Batman-Güvercin Göleti (sulama)
• Batman Baraj Gölü (sulama, elektrik)

Ekonomi

Doğu şehirlerinin birçoğunda olduğu gibi Batman'da da ekonomi genel olarak tarım ve hayvancılık üzerine bulunmaktadır. Son yıllarda Organize Sanayi Bölgesi'nde yaşanan genişleme ile birlikte yüzlerce yeni tekstil işletmesinin açıldığı şehirde, Batman Ticaret ve Sanayi Odası (BATSO) verilerine göre 9 bin kişi tekstil atölyelerinde çalışmaktadır. Yine BATSO verilerine göre, şehirdeki Organize Sanayi Bölgesi'nde 55 işletme bulunuyor.[4]

Türkiye'nin ilk petrol çıkarılan şehri olan Batman'da Batman Rafinerisi bulunmakta ve burada da 400'ü aşkın kişi çalışmaktadır.

TÜİK verilerine göre, yüzde 30,9 ile Türkiye'de işsizliğin en yüksek olduğu bölgede yer alan şehirler Mardin, Batman, Şırnak, Siirt'tir.[5]

Yönetim

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[6][7]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Batman Valisi, Hulusi Şahin'dir. 7 Kasım 2018’de İstanbul-Esenler Kaymakamı iken bu göreve atanmıştır.[8] Hulusi Şahin 23 Mart 2020 tarihinden itibarende, terör soruşturması kapsamında İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınan Mehmet Demir'in yerine Batman Belediyesi Başkan Vekili olarak da atanmıştır.[9]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Batman İl Genel Meclisi üye sayısı, 11'i AK Parti ve 11'i HDP olmak üzere 22’dir.[10]

2018 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Batman'ın  Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki üyelerinin siyasi partilere dağılımı: 1 AKP ve 4 HDP'dir.[11]

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2020 verileri[12])

Batman ili nüfusu: 608.659'dur. Bu nüfusun %83,68'i şehirlerde yaşamaktadır (2019 sonu).

İlin yüzölçümü 4.477 km²'dir. İlde  km²'ye 136 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 706’dır.)

İlde yıllık nüfus % 1,60 oranında artmıştır.  Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Merkez ilçe (% 3,10), Sason (-% 6,07)

04 Şubat 2020 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 İlçe, 11 belediye, bu belediyelerde 136 mahalle ve ayrıca 283 köy vardır.

2019 yılı sonunda Batman ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[13]
İlçe	Nüfus 2018	Nüfus 2019	Nüfus Artışı %	Belediye Sayısı	Mahalle Sayısı	Köy Sayısı	Köy Nüfusu	Şehir nüfusu	Şehirde oturan %	Alanı  km^2[14]	km^2'ye düşen kişi
Beşiri	30.445	29.667	-2,56	2	9	53	16.874	12.793	43,12	809	37
Gercüş	20.484	19.892	-2,89	2	6	58	11.474	8.418	42,32	914	22
Hasankeyf	6.724	6.859	2,01	1	6	21	3.335	3.524	51,38	293	23
Kozluk	61.437	60.375	-1,73	2	30	69	31.020	29.355	48,62	1.101	55
Merkez ilçe	447.106	460.955	3,10	2	49	32	20.875	440.080	95,47	653	706
Sason	32.907	30.911	-6,07	2	36	50	15.759	15.152	49,02	706	44
BATMAN	599103	608.659	1,60	11	136	283	99.337	509.322	83,68	4.477	136

İlin yıllara göre nüfusları

Batman il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1990	344.669	52		%56     193.621 151.048     %44
2000[15]	456.734	45	%33	%67     304.166 152.568     %33
2007[16]	472.487	42	%3	%72     342.452 130.035     %28
2008[17]	485.616	40	%3	%72     349.045 136.571     %28
2009[18]	497.998	40	%3	%73     362.154 135.844     %27
2010[19]	510.200	40	%2	%73     373.388 136.812     %27
2011[20]	524.499	40	%3	%74     388.523 135.976     %26
2012[21]	534.205	39	%2	%75     399.042 135.163     %25
2013[22]	547.581	39	%3	%77     420.833 126.748     %23
2014[23]	557.593	38	%2	%78     433.420 124.173     %22
2015[24]	566.633	38	%2	%78     444.209 122.424     %22

Konum

Konum Bilgileri
İlçe	Kuruluş Yılı[25]	Alanı km²	Rakım mt.	Merkeze Uzaklık km[26]	Ulaşan Yollar[26]
Batman Merkez		653	570		-02, -10
Beşiri	Cumh.önce	809	751	17	-02
Gercüş	1926	914	955	62	-11, 72-27, 72-29
Hasankeyf	1990	293	513	39	-11
Kozluk	1938	1.101	874	59	E E90 / -10=>72-03
Sason	Cumh.önce	706	908	65	-10=>72-04
BATMAN	1990	4.477

Yemek kültürü

Batman ve yöresinde genellikle Güneydoğuya has bütün yemekler bulunmakta ve tüketilmektedir. Kebap ve sulu yemekler tüketim fazla olan yemeklerdir. Güveç (tirşik), mehîr, imam bayıldı (buxenûç), içli köfte (kutilk), sac böreği (şamborek), yeşil mercimek çorbası (hebenîsk), kuru dolma (dolmê hışk), mirtoxî, gebol, avşork yörenin kendine has yemekleridir. Merkezde ünlü ciğerci, büryancı ve kavurmacılar bulunmaktadır. Tatlı olarak kadayıf, baklava gibi tatlılar tüketilmektedir. Hamur işleri olarak lahmacun tüketimi fazladır. Yöreye has yemeklerin sayısı oldukça fazladır.

Ulaşım

Batman'a Türkiye'nin her bölgesinden ulaşım mümkündür. Bölgenin birçok yerel otobüs firması ilk kalkış olarak Batman merkezi seçmekte bundan dolayı birçok firmayla ulaşım mümkündür. Batman Merkez ulaşımda bölgesine açılan bir noktadır. Havalimanı sayesinde hem batı illerine olan sefer artmış hem de fiyatlar azalmış durumda, hava yolu direkt bağlantı ile İstanbul, Ankara, İzmir ve yaz aylarında Antalya'ya ulaşım mevcuttur. Demiryolları bakımından meşhur Kurtalan Ekspresi'nin Kurtalan'dan önceki son durağıdır.

Spor

2018-2019 Sezonu sonunda, Futbol takımı Batman Petrolspor A.Ş., 3.Ligdedir. Hentbol erkekler süper liginde 1955 Batman Bld. GSK, 4.olmuştur. Futbol kadınlar 3.lig takımı 1955 Batman Bld.spor 2.lige çıkmıştır. Yine Batman Gençlikspor bölgesel ligden 2.lige çıkmıştır. BAL ve Kadın futbol 3.liginde birer takım yer almıştır. Bölgesel liglere katılan takım sayısı 4'dür. Batman BESYO, voleybol erkekler 2.liginde küme düşmüştür.

Ziraat Türkiye Kupası'nda 1955 Batman Bld.spor, ilk turda elenirken, Batman Petrolspor 4.turda Kasımpaşa'ya elenmiştir. Erkekler Türkiye Kupası (erkekler)'nda 1955 Batman Bld.GSK, yarı finalde Selka Eskişehir'e yenilerek Kupa 3.sü olmuştur.

Batman'ın önemli spor tesisleri: Yeni Batman Stadyumu (15.715), 19 Mayıs Kapalı Spor Salonu (2.000), Batman Atletizm Pisti (750)

Ayrıca bakınız

• Batman ilindeki yerleşim yerleri listesi

Kaynakça

1. "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018.
2. "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
3. Batman İli Resmi İnternet Sitesi http://www.batman.gov.tr/genel-bilgiler 25 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
4. "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020.
5. "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020.
6. "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
7. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
8. "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
9. "Arşivlenmiş kopya". 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
10. "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
11. "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
12. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 3 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
13. "Arşivlenmiş kopya". 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
14. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
15. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
16. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
17. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
18. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
19. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
20. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
21. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
22. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
23. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
24. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
25. İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
26. Karayolları Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

• Batman Valiliği24 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Batman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü17 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.