Marmaray Tüneli
Marmaray Tüneli, Türkiye'nin İstanbul şehrinde, İstanbul Boğazı'nın altında yer alan demiryolu tünelidir. Avrupa yakasındaki Kazlıçeşme ile Anadolu yakasındaki Ayrılıkçeşme'yi birbirine bağlar. Dünyanın en derin batırma tüp tünelidir. 29 Ekim 2013 tarihinde Marmaray banliyö tren hattı ile birlikte hizmete girmiştir.
 | |
| Tünellerden birinin 2012'de çekilen görüntüsü. | |
| Bilgiler | |
|---|---|
| Konum | İstanbul, Türkiye |
| koordinatlar | Kazlıçeşme: 40°59′31″K 28°55′25″D Ayrılıkçeşme: 41°00′03″K 29°01′49″D |
| Durum | İşletmede |
| Başlangıç | Kazlıçeşme, Zeytinburnu (Avrupa) |
| Son | Ayrılıkçeşme, Kadıköy (Asya) |
| Durak sayısı | 3 (Yenikapı, Sirkeci, Üsküdar) |
| İşletme | |
| Temel atma | 2004 |
| Açılış | 29 Ekim 2013 |
| Sahibi | TCDD |
| İşleten | TCDD Taşımacılık Marmaray |
| Trafik | Yüksek Hızlı Tren Anahat Treni Banliyö Treni Yük Treni |
| Teknik | |
| Uzunluk | 13,5 km (8,4 mi) |
| Şerit | 1+1 |
Tarihçe
İstanbul Boğazı'nın altından geçecek bir demiryolu tüneli düşüncesi ilk kez 1860'lı yıllarda Sultan Abdülmecid tarafından dile getirildi. Proje ilk olarak II. Abdülhamid döneminde tasarlanmıştır. Abdülhamid zamanında 1902'de Amerikalı mühendisler Tünel-i Bahri'nin beratını aldılar. Proje, Salacak-Sarayburnu arasında, denizin altına dikilen 16 sütunun üzerinden geçen bir tüneli kapsıyordu. 1980'li yıllarda Boğaziçi Köprüsü'nün trafiğe yetmemesi üzerine yeni bir köprü ya da bir denizaltı tünelinin yapılması gündeme gelmiştir.[1][2]
1985-1987 arasında ilk yer araştırmaları başladı. 1987 yılında ilk geniş kapsamlı fizibilite etüdüyle projenin ana hatları belirlendi. Güncellemelerle proje aşaması 1998 yılında biten Marmaray'ın inşasına 2004 yılında başlandı. 2004 yılındaki çalışmalarda 460 metre derinlikte elde edilen bulgular çalışmalar açısından risk taşımaktaydı. Tünel zemininin 4 metre yukarısında bu riskler artmaktadır. Bu riskten dolayı zemin sağlamlaştırılmıştır.
2005 yılında, Boğaz geçişinin Avrupa tarafından karaya çıktığı yerde bulunan, Bizans İmparatorluğu dönemine ait arkeolojik kalıntılar ve Üsküdar, Sirkeci ve Yenikapı bölgelerindeki yapılan arkeolojik çalışmaların etkisiyle projenin "BC1 Raylı Tüp Tünel geçişi ve istasyonlar" etabı planlanandan yaklaşık 4 yıl geç tamamlanmıştır.[3] Kazılar sonucu 4. yüzyıl döneminde şehrin en büyük limanı olan Theodosius Limanı gün yüzüne çıkmıştır.[4][5]
Tünelde test sürüşleri 6 Ağustos 2013'te başladı ve tünel 29 Ekim'de hizmete girdi.[6]
7 Kasım 2019'da Çin'den gelen ve Avrupa'ya giden bir yük treni Marmaray Tüneli'nden geçti ve tüneli kullanan ilk yük treni oldu.[7]
Özellikler
Eminönü ve Üsküdar arasında batırılmış ve dünyanın en derin batırma tüpü olan tünelin toplam uzunluğu 1.387 metredir. 8 adet 135 metre, 2 adet 110 metre ve 1 adet 98,5 metrelik tüplerin ağırlıkları 12 ile 18 bin ton arasında değişir. Bu tüpler iki bölümden oluşur. 30 santimetre kalınlığında bir çeşit conta vasıtasıyla emişle birbirine bağlanmaktadır. Batırma tünelin yüksekliği 8,75 metre, genişliği ise 15,5 metredir.
Tüpleri üretmek için Tuzla'da iki tane gemi havuzu bulunduruldu. Ağızları kapalı biçimde çelikten üretildilet. Her bir tüp için yaklaşık olarak bin ton çelik çubuk kullanıldı. Bu tünellerde yüz metrede bir acil çıkış kapısı bulunur. Sistemin yangın güvenliği tünel içerisine ve istasyon binalarına inşa edildi.
Tüpleri yerleştirmek için deniz kumu kaldırıldı. Tüpler 10 tane su tankının yardımıyla yerleştirildi. Tanklara su ilavesi yapılarak yön kontrolü yapıldı. Üzeri 4 metre taş bloklar ve kum ile kaplandı. Bu işlem sayesinde tüpler gemi batıklarından korunmuş hale getirildi.
| Toplam kazılan hacim | 1 milyon m³ |
| Toplam uzunluk | 2*9.766 m |
| Betonlama: | 265.500 m³ |
| Geçici betonlama | 8.500 m³ |
| Güçlendirme | 22.000 ton |
| Geçici güçlendirme | 7.000 ton |
| Kalıp: | 380.000 m² |
| Su izolasyonu | 400.000 m² |
| Su tesisatı | 70.000 m |
Tünelin inşaatında Ayrılıkçeşme-Üsküdar, Sirkeci-Yenikapı ve Yenikapı-Yedikule arasında farklı TBM'ler kullanılmıştır. Projede toplamda 5 TBM (1 tane EPB tipi (Yakın yüz kalkanlı ve zemin basıncı dengeleyicili), 4 tane çimentolayan TBM) kullanılmıştır. Tarihi yarımadada doğabilecek riskler sebebiyle Yedikule-Yenikapı (2*2480 m) arasında EBP tipi TBM kullanılmıştır. Çimentolayan TBM'ler Ayrılıkçeşme-Üsküdar (2*4210 m) ve Yenikapı-Sirkeci (2*3072) arasında kullanılmıştır.
Sirkeci istasyonu (1500m), geçiş tüneli (350m), tüneller arası yaya geçidi (600m), Sumps (120m) Avusturya Yeni Tünel Açma Yöntemi (NATM) kullanılarak delinmiştir. Yerin altında 3 istasyon bulunmaktadır. Yenikapı ve Üsküdar istayonları Aç & Kapa Yönetimi ile yapılmıştır. Bu yöntemle 994 metre işlem yapılmıştır.
Kaynakça
- Hasan Eren, (Ed.) (1983). "Türkiye". Türk Ansiklopedisi. XXXII. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı. s. 340.
- http://www.hurriyet.com.tr/gundem/17667771.asp
- Tunnel links continents, uncovers ancient history 13 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN
- Smith, Julian. "The Big Dig" Wired Magazine. Sept. 2007 10 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi: pages 154-61.
- http://www.hurriyet.com.tr/gundem/17129258.asp
- "Marmaray tüneli resmen açıldı". bbc.com/turkce. 17 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2017.
- Hatipoğlu, Mustafa; Gökmen, Emrah (7 Kasım 2019). "Marmaray'dan tarihi geçiş". Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 8 Kasım 2019.