Memet Fuat
Memet Fuat (Mehmet Fuat Bengü), (16 Şubat 1926, Erenköy, İstanbul - 19 Aralık 2002, İstanbul), Türk eleştirmen, yazar, yayıncı ve eğitimci.
| Memet Fuat | |
|---|---|
| Doğum |
Memet Fuat Bengü 16 Şubat 1926 Erenköy, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm |
19 Aralık 2002 (76 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Meslek | |
| Dil | Türkçe |
| Vatandaşlık | Türk |
| Eğitim | İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi |
| Dönem | Cumhuriyet Dönemi |
| Tür | |
| Önemli ödülleri |
Ataç Eleştiri Armağanı 1959 TDK Deneme-Eleştiri Ödülü 1961 Düşünceye Saygı Sedat Semavi Ödülü 1992 Çağdaşımız Makyavel Kültür ve Sanat Büyük Ödülü – T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı 1995 Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü Altın Madalyası 1996 Yılın Kitabı – Yaşasın Edebiyat 1995 Gölgede Kalan Yıllar Yılın Telif Kitabı – Dünya Kitap 2000 Nazım Hikmet |
| Evlilikler | İzgen Öksüzcü |
| Çocuklar | Kenan Bengü |
| Akrabalar |
Nâzım Hikmet (Üvey baba) Pirayende Altınoğlu (Anne) Vedat Örfi Bengü (Baba) |
| Resmî site | |
|
| |
Memet Fuat, edebiyat eleştirisi yazıları ile tanınan bir edebiyat adamı olmakla beraber, voleybola katkıları ile tanınan bir spor adamıdır. 1960'ta De Yayınevi’ni kurdu. Yeni Dergi adlı edebiyat dergisini çıkardı. Altınyurt Voleybol Takımında antrenörlük yaptı ve amatör takımın deplasmanlı lige yükselmesini sağladı. Nâzım Hikmet’in hayatı ve eserleri hakkında eserler verdi. Nazım Hikmet'in üvey oğludur; ünlü şairin şiirlerinde “oğlum memet” diye seslenerek dünyaya tanıttığı kişidir[1].
Yaşamı
16 Şubat 1926’da İstanbul’da, dedesi Mehmet Ali Paşa’nın Erenköy’deki köşkünde dünyaya geldi.[2] Babası sanat eleştirmeni Vedat Örfi (Bengü), annesi Piraye Hanım’dır. O doğmadan önce yurt dışına giden babasını ilk kez beş yaşında iken gördü.[2] Annesinin ünlü ozan Nazım Hikmet ile birlikteliği sırasında onlarla birlikte yaşadı. 1932’de anne ve babasının boşanmasının ardından annesi, Nazım Hikmet ile 1935 yılında evlendi. 1938’de üvey babası Nazım’ın tutuklanıp 15 yıl hapis cezasına mahkûm edilmesinden sonra yaşamını dedesi Mehmet Ali Paşa’nın köşkünde sürdürdü.
Erenköy 38. İlkokulu'nda, Kadıköy 1. Orta'da, Robert Koleji'nde ve Haydarpaşa Lisesi'nde okudu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne 1946’da kaydoldu.
Nâzım Hikmet'in etkisi ile yöneldiği edebiyat alanında "Memet Fuat" adıyla tanınmaya başladı. 1946’da ilk kitabını Tuna Baltacıoğlu ile birlikte yayımladı. Aşk ve Sümüklü böcek adlı kitabın ilk yarısında Baltacıoğlu’nun, ikinci yarısında Memet Fuat’ın öyküleri yer alıyordu.
1950'de Tuna Baltacıoğlu ve Oktay Verevler ile birlikte Memleketimizde ve Dünyada Kitaplar adlı bir dergi çıkardı. 1951 yılında ikinci kitabı Yaşadığımız yayımlandı. Aynı yıl, üniversiteyi tamamlamasından önce dedesi Mehmet Ali Paşa’yı kaybetti ve aile, maddi sıkıntı içine düştü.[2] Yeditepe Dergisi’nde yayınladığı denemeler ile adını duyurmaya başladı. Üniversiteyi bitirince İstanbul’daki okullarda yardımcı öğretmen olarak çalıştı. Nazım Hikmet ile ilişkisi nedeniyle Millî Eğitim Bakanlığı’nda çalışmayı sürdüremeyince özel İngilizce dersleri verdi ve kitap çevirileri yaptı. John Steinbeck, Erskine Caldwell, Jack London’dan öyküler, Walt Whitman’dan şiirler, Varlık Yayınları’na Edgar Allan Poe’dan, Katherine Mansfield’den öyküler çevirdi.
Gençliğinde yaşadığı akciğer rahatsızlığı sebebiyle askerliğe başladığı Yedek Subay Okulu'ndan çürük raporuyla çıkarıldı. Çocukluğundan beri tanıştığı ve Piraye'nin de akrabası olan İzgen Öksüzcü ile Edebiyat Fakültesi'ndeki arkadaşlıkları evlilikle noktalandı. Bu evlilikten 25 Temmuz 1961'de oğulları Kenan doğdu.
1959'da dergilerde çıkan eleştiri yazıları sayesinde "Ataç Eleştiri Armağanı"nı kazandı. O sırada eniştesi Metin Yasavul ile "De Yayınevi"ni kurdu. Yayınevinin ilk kitabı olarak 1960'ta Düşünceye Saygı’yı yayımladı ve bu eser, 1961 Türk Dil Kurumu Deneme-Eleştiri Ödülü’nü kazandı. Yayınevi, 1960 - 1980 yılları arasında, 20 yılda birçok kitap yayımladı. Yeni Dergi'yi çıkardı.
1980 - 1983 yılları arasında Yazko edebiyat dergisi’ni yönetti. 1981'de Adam Yayınları'nın yerli yayınlar editörü oldu. Nazım Hikmet’in, Orhan Veli’nin yapıtlarının yeniden basılmasına öncülük etti. 1985’te yayımlanmaya başlayan “Adam Sanat” dergisinin Genel Yayın Yönetmenliği görevini 1999’a kadar sürdürdü. 1992’de "Çağdaşımız Makyavel" adlı kitabıyla Sedat Simavi Ödülü’nü Gülten Akın’la paylaştı.
1990'larda, önce 1990 yılında bir ameliyatta kız kardeşi İzgen'i, arkasından da 1995 yılında annesi Piraye'yi yitirdi. 1995'te kendisi de solunum yetmezliğinden yoğun bakıma alındı. Yoğun bakım sonrasında öldüğü güne kadar evinde çalışmaya devam etti. Bu sırada yazdığı ve derlediği birçok eseri yayımlandı. 1995’te Kültür Bakanlığı'nca “Kültür ve Sanat Büyük Ödülü” verildi. 1996’da bunu “Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü Altın Madalyası” izledi. 1997’de “Yaşasın Edebiyat” dergisinin yaptığı soruşturmada “Gölgede Kalan Yıllar” adlı yapıtı “Yılın Kitabı” seçildi. 1999'da ikinci kez girdiği yoğun bakımdan çıkar çıkmaz tutmaya başladığı güncesi, ölümünden sonra “Ölünceye Kadar” adıyla iki cilt olarak yayımlandı. 19 Aralık 2002'de akciğer yetmezliğinden yaşamını kaybetti. Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.[1]
Memet Fuat Ödülleri
Ana madde: Memet Fuat Ödülleri Adına, 2004 yılından beri Eleştiri/ İnceleme, Deneme ve Yayıncılık Ödülleri; 2008’den beri ise “Genç Şiir Ödülü” verilmektedir.
Kitapları
Anlatı
- Aşk ve Sümüklüböcek (1946, öyküler, Tuna Baltacıoğlu ile)
- Yaşadığımız (1951, yeni yazımı, Adam, 1998, roman)
- Bir Ayrılışın Öyküsü (Adam, 1998, öyküler)
- Sana Deliler Gibi (Adam, 2002, kısa roman)
- Adlin (Adam, 2003)
Anı
- Gölgede Kalan Yıllar (Adam, 1997)
- Tribünden Palavra Anılar (Adam, 1999)
- Yazarlığın Eteklerinde (Literatür, 2002)
Deneme
- Düşünceye Saygı (De, 1960, genişletilmiş basım, Yapı Kredi, 1994)
- Çağını Görebilmek (Adam, 1982)
- Unutulmuş Yazılar (Broy, 1986; Yapı Kredi, 1997)
- Çağdaşımız Makyavel (Adam, 1992)
- Eleştiri Sorumluluğu (Yapı Kredi, 1994)
- İki Yönlü Yozlaşma (Yapı Kredi, 1995)
- Konuşan Toplum (İyi Şeyler, 1996)
- Dağlarda Yüreğim (Adam, 1996)
- Özgünlük Avı (Yapı Kredi, 1996)
- Sömürüsüz Bir Dünya (Adam, 1998)
- Çoğunluğun Gücü (Adam, 1998)
- Duyumsanmayan Karanlık (Yapı Kredi, 1998)
- Biçemden Biçeme (Yapı Kredi, 1999)
- Yaşlı Bir Şaire Mektuplar (Adam, 1999)
- Aykırılıklar (Adam, 2000)
Yaşam öyküsü
- Nâzım Hikmet (Adam, 2000)
Çeşitli
- Tartışmalar (Adam, 2001)
- Aydınlar Sözlüğü (Adam, 2001)
- Konuşmalar (T.İ.B. Kültür Yayınları, 2002)
- İncelemeler (Adam, 2002)
- Nasrettin Hoca Fıkraları (T.İ.B. Kültür Yayınları, 2002)
- Kitap Eleştirileri (Adam, 2002)
Yaşamı, sanatı, yapıtları dizisi
- Yunus Emre (De, 1976; YKY, 1999)
- Şinasi (De, 1977; YKY, 1999)
- Pir Sultan (De, 1977; YKY, 1999)
- Karacaoğlan (De, 1977; YKY, 1999)
- Ahmet Haşim (De, 1977; (YKY, 1999)
- Tevfik Fikret (De, 1979; YKY, 1999)
- Namık Kemal (Yapı Kredi, 1999)
- Köroğlu (Yapı Kredi, 2001)
- Dadaloğlu (Yapı Kredi, 2002)
Antoloji
- Memet Fuat'ın Seçtikleri-Türk Edebiyatı (yıllıklar, De, 1963'ten 1972'ye 10 cilt)
- İlkokul Çocukları İçin Şiirler (De, 1968; Adam, 1999)
- Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi I - II (Adam, 1985; genişletilmiş basımı Adam, 1999)
- Dünya Yazınından Çeviri Şiirler (Adam, 1992)
- Dünya Yazınından Seçilmiş Kısa Oyunlar I - II (Adam, 1993)
- Dünya Yazınından Seçilmiş Kısa Öyküler (Adam, 1993)
- Türk Yazınından Seçilmiş Çocuklar İçin Şiirler (Adam, 1993)
- Türk Yazınından Seçilmiş Denemeler (Adam, 1993)
- Türk Yazınından Seçilmiş Eleştiri Yazıları (Adam, 1993)
Seçme Şiirler
- Nâzım Hikmet (Adam, 1997)
- Orhan Veli (Adam, 1997)
- Oktay Rifat (Adam, 1997)
- Cahit Külebi (Adam, 1997)
- Edip Cansever (Adam, 1997)
- Sabri Altınel (Adam, 1997)
- Cahit Irgat (Adam, 1998)
- Melih Cevdet Anday (Adam, 2000)
- Can Yücel (Adam, 2000)
Tiyatro
- Tiyatro Tarihi (Varlık, 1961; MSM Yayınları, 2000)
- Her Yer Tiyatrodur (Yapı Kredi, 1997)
Spor
- Voleybol (Adam, 1983, Mehmet Bengü adıyla)
Albüm
- Nâzım Hikmet - Portreler (Yapı Kredi, 2001)
İnceleme
- A'dan Z'ye Nâzım Hikmet - Portreler (Yapı Kredi, 2002)
Günce
- Ölünceye Kadar I, II (Adam, 2003)
Mektup derlemeleri
- Nâzım ile Piraye (De, 1975; Adam, 1998)
- Cezaevinden Memet Fuat'a Mektuplar (De, 1968; Adam, 1998)
- Piraye'ye Mektuplar (Adam, 1998)
Şiir
- Seçme Şiirler (Walt Whitman, "Çimen Yaprakları" adıyla 1954; Yön Yayıncılık, 1992)
- Çimen Yaprakları (Walt Whitman, Adam Yayınları, 2003)
Roman
- Alın Yazısı (Erskine Caldwell, Varlık, 1954; Adam, 1994)
Öykü
- Kuyudaki Zenci (Erskine Caldwell, Yeditepe, 1953; Adam, 1994)
- Ateş Yakmak (Jack London, Yeditepe, 1953; Adam, 1992)
- Ölü Albayın Kızları (Katherine Mansfield, Varlık, 1953; Adam, 1991)
- Kasımpatları (John Steinbeck, Yeditepe, 1953; Adam, 1992)
- Gece Ağacı (Truman Capote, Varlık, 1954; Adam, 1989)
- Denizin Değiştirdiği (Ernest Hemingway, Yeditepe, 1954; De, 1985; Adam, 1992)
- Morgue Sokağı Cinayeti (Edgar Allan Poe, Varlık, 1954; Adam, 2000)
- Yoksul İnsanlar (William Saroyan, Varlık, 1961; Adam, 1990)
Kısa Oyun
- Don Cristobita ile Dona Rosita'nın Acıklı Güldürüsü (Federico Garcia Lorca, De, 1960)
- Kulaktan Kulağa (Lady Augusta Gregory, De, 1961)
- Çağrılmadan Gelen (Maurice Maeterlinck, De, 1961)
- İstiridye ile İnci (William Saroyan, De, 1961)
- Trenton ile Camden'e Mutlu Yolculuk (Thornton Wilder, De, 1961)
- Zavallı Aubrey (George Kelly, De, 1964)
Ödülleri
- 1959 Ataç Eleştiri Armağanı
- 1961 yılında Düşünceye Saygı adlı kitabı ile Türk Dil Kurumu Deneme-Eleştiri Ödülü
- 1992 yılında Çağdaşımız Makyavel adlı kitapla Sedat Semavi Ödülü
- 1995 Kültür Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
- 1996 yılında Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülü Altın Madalyası
- 1997 yılında Gölgede Kalan Yıllar Romanı Yaşasın Edebiyat Dergisi'nin yaptığı soruşturmada yılın kitabı seçildi.
- 2000 Nazım Hikmet adlı eser Dünya Kitap Eki'nin oluşturduğu yargıcılar kurulunca Yılın Telif Kitabı olarak değerlendirildi.
Dış bağlantılar
Kaynakça
- "Memet Fuat toprağa verildi, Hürriyet Gazetesi, 20.12.2002". 17 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2011.
- "Memetfuat.com sitesi, Yaşam Öyküsü, Erişim tarihi:27.06.2011". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2011.