Muhammed'in evlilikleri

Muhammed'in farklı kaynaklarda geçen değişik isimlere göre 9 ile 19 arasında kadınla evlendiği düşünülmektedir. İranlı araştırmacı Ali Daşti ise Muhammed'in evlendiği 23 kadının listesini vermiştir.[1] Evlilik olarak kaydedilen kadınların arasında cariye ve savaş esirlerinden hediye edilen isimler de bulunmaktadır. Bunlar evlilik olarak kaydedilse bile İslam kültüründe cariyelerin statüsü ayrıdır ve bu kadınlarla cinsel beraberlik için nikâh işlemi yapılmaz.

Muhammed'in hayatı geleneksel olarak Hicret öncesi (Mekke, 570-622) ve Hicret sonrası (Medine, 622-632) olmak üzere ikiye ayrılır. Muhammed evliliklerinden 2'si hariç tümünü Hicret sonrası döneminde gerçekleştirmiştir.

Medine döneminde Muhammed'in her bir eşi için Mescid-i Nebevinin duvarlarına bitişik odalar yapılmıştır. Muhammed öldüğü zaman geride 9 adet dul bırakmış ve bu kadınlar müminlerin anneleri sayıldığı için ömürleri boyunca diğer erkeklerle evlenmemişlerdir.

Hucurat suresinde bahsedilen ve sureye adını veren, Muhammed ve eşleri için yapılan odaların günümüzdeki şekli

Evliliklerinin ana amaçları

Arap kültüründe evlilikler kabile ihtiyaçlarına göre planlanır, kabile içinde ve diğer kabileler arasında ittifaklar oluşturma amacıyla yapılırdı.[2] Watt'a göre Muhammed'in bütün evlilikleri arkadaşlık ilişkilerini güçlendirme politikasına hizmet ediyordu ve Arap gelenekleri üzerine kurulmuştu.[3] Esposito Muhammed'in bazı evliliklerinin dul kadınlara yeni bir yaşam şansı vermeyi amaçladığını ifade eder.[4][5] Francis Edwards Peters'a göre Muhammed'in evlilikleri hakkında genellemeler yapmak zordur; onlardan bazıları politik, bazıları acıma, bazıları savaşta eşi ölen hanımların sokakta ve yaşam olarak zorluk çekmemeleri işleri ile alakalıydı.[6] Muhittin Akgül Muhammed'in eğitim-öğretim, sosyal, dini-teşrii (şeriat ya da yasa koyma) ve siyasi sebeplerle evlilikler yaptığını ifade eder.[7] Turan Dursun'a göre ise evliliklerinin mal, statü, cinsel arzular gibi çeşitli amaçları bulunmaktaydı.[8]

Evlilikleri

Hatice bint Hüveylid

Mekke'nin ticaretle uğraşan en varlıklı ailelerinden birine mensup olan Hatice Muhammed'e önce iş daha sonra da evlenme teklif etti.[9][10][11] Evlendiklerinde Muhammed'in 25, Hatice'nin ise 40 yaşlarında olduğu ifade edilir.[12][13] Hatice ölünceye kadar başka eş almadı.[14][15] Muhammed'in Hatice'den, 2 oğlan ve 4 kız olmak üzere 6 çocuğu olmuştur.[16][17][18] Hatice vefat ettikten 2,5 yıl sonra, 53 yaşından sonra Polijinik evlilikler yapmıştır.[19]

Sevde bint Zem'a

Hatice'nin ölümünden sonra, Havla bint Hakim'in ev işlerine yardımcı olur tavsiyesiyle evlendiği dul ve yaşlı bir kadındı. Muhammed ile evlendiğinde 55 yaşlarındaydı.[13]

Aişe bint Ebû Bekir

Sevde bint-i Zem’a ile evliliğinden kısa bir süre sonra da Aişe bint Ebu Bekir ile sözlenmiştir.[20][21] Aişe ile sözlendikten 3 yıl sonra yani hicretten sonra evlenmiştir.[22][23] Aişe'nin Muhammed'le evlendiği sırada yaşı erken dönem hadis kaynaklarında 9,[24][25] sonradan yazılan hadis kaynaklarında[26] ve savunmacı çalışma yapan kaynaklarda 17-18[27][28] veya 20[29] olarak geçer. Erken dönem rivayetlerinde ayrıca Muhammed'in evinde Aişe'nin oyuncaklarıyla oynadığı ayrıntıları da nakledilenler arasındadır.[30]

Süleyman Ateş, Aişe'nin yaşı ile ilgili rivayetlerin Aişe’nin hayatını yazan tarihçilerin verdiği bilgilerle uyuşmadığını "Tarihçilerin ve bibliyografların tespitine göre Ayşe, Peygamberimizin kızı Fatıma'dan beş yaş küçüktür. Fatıma Peygamberlikten 5 yıl önce doğmuştur. Demek ki Ayşe, Peygamberliğin başlangıç yılında doğmuştur. Muhammed Peygamber olduktan itibaren 13 yıl Mekke'de kaldı. Peygamber hicret ettiği zaman Ayşe 13 yaşında olmalıdır. Peygamber Medine'ye göçtükten iki yıl sonra Ayşe ile evlendiğine göre (el-İsâbe: 4/359) demek ki evlendiği zaman Ayşe en az 15 yaşında idi. Ayrıca Ayşe, Peygamber'le nişanlanmadan önce Cübeyr ibn Mut‘im’e nişanlı veya sözlü idi. Bu da onun, Peygamber, kendisini istemeden önce evlenecek yaşta olduğunu göstermez mi? Bu yaş da her hâlde dokuz yaş değildir. Demek ki Peygamber istediği zaman Ayşe, en azından evlenecek çağ olan 15 yaşlarında idi. Bu yaş da Arabistan gibi sıcak ülkelerde tam evlenme çağıdır. Bizde de eskiden kız çocukları erken evlendirilirdi. "14'üne gelince kızı ya ere veya yere vermeli" cümlesi bir ata sözü gibi söylenir. Zaten evlenecek çağda olmayan birisini Peygamber’e önermezlerdi. Çünkü Ayşe'yi direkt olarak Peygamber istememiş, halası onu Peygamber'e önermiş, o da uygun görmüştü. Bir başka rivayete göre Ayşe Peygamberimizin kızı Fatma ile yaşıttır. Fatma’nın doğumunda babası 35 yaşında idi. Bu durumda Ayşe evlendiğinde 20 yaşlarındadır." sözleriyle ifade etmektedir.[29]

Türkiye Diyanet Vakfı tarafından çıkarılan İslam Ansiklopedisi'nde 614 yılında doğduğu ve 624 senesinde evlendiği ve on dört, on sekiz yaşlarında evlendiğini söyleyen çağdaş araştırmacıların kaynaklarının sağlam olmadığı yazar.[31]

Aişe, Muhammed'in önceden evlilik yapmamış tek eşidir.[22][32]

Zeyneb bint Cahş

Evlatlığı olan Zeyd'in ayrıldığı hanımı ve halasının kızıdır, 35 yaşında peygamberle evlenmiştir.[32][33][34]

Savaş dullarıyla yapılan evlilikler

Hicret'ten sonra Muhammed, savaşlarda ölen Müslümanların dulları ile evlilikler yapmıştır. Bu durumda olan kadınlar:[13]

Hafsa bint Ömer

Hafsa bint Ömer bin Hattab, Uhud'da ölen Huneys b.Huzafe'nin dulu ve Ömer bin Hattab'ın kızıdır, 21 yaşında peygamberle evlenmiştir.[33][35]

Hind bint Ebu Ümeyye

[19][36] Uhud'da ölen Abdullah bin Abdilesed'in duludur.[37] 44 yaşında peygamberle evlenmiştir.[38]

Reyhâne bint Zeyd

Benî Kureyza Gazvesi’nde esir düşmüş, sonradan Müslüman olmuştur. İslam Peygamberi Muhammed ile evliliği Müslümanlığı kabul etmesinden sonradır.[39] 44 yaşında peygamberle evlenmiştir.[38]

Zeyneb bint Huzeyme

Bedir'de ölen Ubeyde b. el-Haris'in duludur.[40] 60 yaşında iken peygamberle evlenmiştir.[36]

Cüveyriye bint Haris

Mustalik oğullarının reisi el-Haris’in kızıdır.[19][36][41] 20 yaşında iken müslümanlara esir düşmüş peygamber kendisiyle evlenmesi şartıyla fidyesini ödeyeceğini bildirince [42] kendisi bunu kabul etmiş ve 20 yaşında peygamberle evlenmiştir.[43]

Safiyye bint Huyey

Medine Yahudilerinden Nadiroğulları kabilesi reisi Huyey bin Ahtab’ın kızıdır.[44][45] 18 yaşında iken Ahzab savaşından sonra müslümanlara esir düşmüş [36] peygamberle bir konuşmasından[46] sonra peygamberin teklifiyle 18 yaşında evlenmiştir.[36]

Remle bint Ebî Süfyân

Kureyş lideri Ebu Süfyan'ın kızıdır.[47] 30 küsur yaşlarında peygamberle evlenmiştir.[48]

Mâriye el-Kıbtiyye

Mısır Mukavkısı'nın hediyesi olarak gelmiş[49]) ve Medine’de İslam Peygamberinin tebliği üzerine İslamı kabul etmiş müslüman ve[36] daha sonra Peygamber ile nikâhlanıp, evlenmiş bir yıl sonra da Muhammed'in erkek çocuklarından İbrahim'i dünyaya getirmiştir.[19][36][50] Mısırda kız kardeşi ile beraber hediye cariye olarak geldiği için yaşı tam olarak bilinmemektedir.[51]

Maymunah bint al-Harith Âmir b. Sa’sa’a kabilesindendir.[52] Tahminen 20 ila 30 yaşları arasında peygamberle evlenmiştir.[53]

Evliliklerinin zaman çizelgesi

Aile hayatı

Muhammed ve ailesi Medine'deki Mescid-i Nebeviye bitişik küçük odalarda yaşadı. Bunların her birinin genişliği 1,70 metre, uzunluğu 2.30 metre ve tavan yüksekliği ortalama bir adam ayakta durabileceği kadardı. Kapı olarak battaniye gibi bir perde kullanılırdı.[54] Enes bin Malik'in rivayetine göre, "Peygamber her gündüz ve gece boyunca, bütün eşlerini ziyaret ederdi ve mescide bitişik oda sayısı on bir idi." (Buhari,1,5,268)

Müslümanlar, Muhammed'in eşlerini bir saygı ifadesi olarak "Mü'minlerin anneleri" sıfatıyla ifade ederler. Bunun sebebi Ahzab Suresi'nin 6. ayetinde geçen "Peygamber, müminlere kendi nefislerinden önce gelir. Onun hanımları da onların analarıdır."[55] ifadesidir. Muhammed'in eşleri "Mü'minlerin Anneleri" gibi özel bir statüye sahip olsa da, Muhammed, onların hiçbirine bu statüyü kullanarak özel muameleye tabi tutulmalarına izin vermedi.[56]

Tartışmalı konular

Muhammed'in evlilikleri ile ilgili bilgilerin bir bölümü Kur'an'a dayanır. Bunun dışında Hadis, siyer ve tefsir gibi kaynaklardan derlenen bilgiler, bu evliliklerle ilgili bilgi kaynaklarını oluşturmaktadır. Bazı araştırmacılar bu kaynaklarda verilen bir takım bilgilerin doğruluk derecesini sorgulanabilir nitelikte bulmaktadırlar.[57][58]

Muhammed'in kesin sayısı bilinmeyen, çok sayıda evlilik, esire veya cariye edindiği değişik kaynaklarda bulunur. Buna göre Muhammed 9,[59] 11,[60] 11 ya da 13,[61] 12,[13][62][63] 13,[60] 12 evlilik ve iki cariye[64] 15,[61] 19,[65] 16 evlilik ve 6 cariye,[66] 10 evlilik, 10-15 cariye,[67] kadın ile evlilik yapmıştır.

Ayrıca bakınız

• Muta nikâhı
• Ehli Beyt
• İslam ve kadın

Kaynakça

1. Yoel Natan Moon-O-theism s983
2. Amira Sonbol, Rise of Islam: 6th to 9th century, Encyclopedia of Women and Islamic Cultures
3. Watt (1956), ss. 287
4. Esposito (1998), ss. 16–8.
5. John Esposito. Islam: The Straight Path. Oxford University Press. ss. 17-18.
6. F. E. Peters (2003), ss. 84
7. "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
8. "Arşivlenmiş kopya". 5 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
9. "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
10. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
11. "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
12. İbnü'l-Esîr, el-Kâmil 2/39
13. 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20130921053758/http://web.firat.edu.tr/msoysaldi/efendimizinevlilikleri.pdf |tarih=21 Eylül 2013 |tarih=21 Eylül 2013 }} Prof.Dr. Mehmet Soysaldı, Peygamber Efendimizin Evliliklerinin Sebep ve Hikmetleri
14. Bullough (1998), ss. 119
15. Reeves (2003), ss. 46
16. İbn Hişam, es-Siretü’n-Nebeviyye, I, 190.
17. İbn Hişam, age., I, 190; İbn Sa’d, Tabakat, I, 133
18. Peygamber Efendimizin Evliliklerinin Sebep ve Hikmetleri.
19. İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed, et-Tabakatü’l-Kübrâ, Beyrut 1985, VIII, 216-220.
20. D. A. Spellberg, Politics, Gender, and the Islamic Past: the Legacy of A'isha bint Abi Bakr, Columbia University Press, 1994, ss. 40
21. Watt, Aisha, Encyclopedia of Islam
22. Karen Armstrong, Muhammad: A Biography of the Prophet, Harper San Francisco, 1992, ss. 145.
23. Tabari, Volume 9, Page 131; Tabari, Volume 7, ss. 7
24. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/260641
25. [hadis.ihya.org/buhari/konu/955.html Sahîh-i Buhârî]
26. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/260641
27. Mehmet Azimli, İslâmi araştırmalar, c.16, sayı 1/2003, Dicle Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi
28. http://www.yeniumit.com.tr/konular/detay/aise-validemiz-in-evlilik-yasi#.UeNB_tKG5Ko 22 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20130722131712/http://www.yeniumit.com.tr/konular/detay/aise-validemiz-in-evlilik-yasi#.UeNB_tKG5Ko |tarih=22 Temmuz 2013 |tarih=22 Temmuz 2013 }} Dr.Reşat Haylamaz "Aişe Validemizin evlilik yaşı" (Akademik izâhat)
29. http://www.suleyman-ates.com/index.php?option=com_content&view=article&id=564%3Ahz-ayenin-evlenme-yayla-ilgili-rivayetler-tarihi-bilgilere-terstir&catid=46%3Aubat-2013&Itemid=97 21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20130921053644/http://www.suleyman-ates.com/index.php?option=com_content&view=article&id=564%3Ahz-ayenin-evlenme-yayla-ilgili-rivayetler-tarihi-bilgilere-terstir&catid=46%3Aubat-2013&Itemid=97 |tarih=21 Eylül 2013 }} Aîşenin evlilik yaşı, Prof Dr Süleyman Ateş
30. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/260641
31. TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 2,  sayfa: 201
32. Momen (1985), ss. 9
33. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2013.
34. Watt (1974), ss. 156-159
35. Nomani (1970), ss. 360
36. http://web.firat.edu.tr/msoysaldi/efendimizinevlilikleri.pdf Prof.Dr.Mehmet SOYSALDI
37. Umm Salamah. Courtesy of ISL Software. University of Southern California.
38. Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı, Salih SURUÇ, 370. baskı, s.487
39. http://www.islamkent.org/threads/37323-Her-g%C3%BCn-10-dk-ay%C4%B1r%C4%B1n!-(Hz-Muhammed-(sav)-in-hayat%C4%B1)/page5 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20130928023737/http://www.islamkent.org/threads/37323-Her-g%C3%BCn-10-dk-ay%C4%B1r%C4%B1n!-(Hz-Muhammed-(sav)-in-hayat%C4%B1)/page5 |tarih=28 Eylül 2013 }} Doç Dr Casim AVCI Hz.Muhammed (sav)'in hayatı
40. Watt(1956), pg.393
41. Rodinson, ss. 196.
42. Salih SURUÇ, Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı, 370. baskı, s.508
43. "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
44. Nomani(1970) ss. 424.
45. Watt (1964) ss. 195
46. "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017.
47. Umm Habibah: Ramlah Bin Abi Sufyan 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20110927133302/http://www.islamonline.com/news/newsfull.php?newid=933 |tarih=27 Eylül 2011 }}. IslamOnline.
48. Landau-Tasseron/Tabari, p. 180.
49. A. Guillaume (1955), ss. 653
50. İbn Sa’d, age., VIII, 212, 213.
51. Kâinatın Efendisi Peygamberimizin Hayatı, Salih SURUÇ,370. Baskı,s.609
52. Al-Shati, Bint (1 Aralık 2006). The wives of the Prophet. Matti Moosa (trans.), D. Nicholas Ranson. Gorgias Press LLC. s. 52. ISBN 978-1-59333-398-0.
53. Guillaume/Ishaq p. 531. Tabari vol. 39 p. 186.
54. Numani, ss. 259-60
55. Aleem, Shamim (2007). "12. Mothers of Believers". Prophet Muhammad(s) and His Family. AuthorHouse. s. 85. ISBN 978-1-4343-2357-6.
56. Ramadan (2007), ss. 168-9
57. "Arşivlenmiş kopya". 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
58. "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2013.
59. "Arşivlenmiş kopya". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
60. "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
61. "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2013.
62. "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
63. "Arşivlenmiş kopya". 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
64. "Arşivlenmiş kopya". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
65. "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
66. "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.
67. "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2013.