Nükleer silahlanmanın kronolojisi

Nükleer silahlanmanın kronolojisi 20. yüzyıl, teknolojik ilerleme ve başarı bakımından aynı zamanda uygarlaşmış milletlerin birbirlerine sarf ettikleri şiddet içerici suçlamalar bakımından dikkate değerdir. Birkaç saat içerisinde, hatta bir anda bile insanoğlunun tümünü yok edebilecek nükleer silahların icadı ve nükleer enerjinin gelişmesi, medeniyet ve tehdit kavramlarını hiçbir yerde birbirine bu kadar yaklaşmamıştı.

1930'lar

Aralık 1938 : Fermi, Nükleer Bölünme (atom çekirdeğinin parçalanması)

Enrico Fermi, doğal güçleri kullanarak, nükleer güç üretimindeki katkılarından dolayı Fizik Nobel ödülünü kazanıyor. Fermi ilk defa Atomu parçalara ayıran fizikçi oldu. Ondan sonraki araştırmaları, nükleer enerji üretimi için öncülük oldu.

Aynı zamanda 1938 yılında, Alman fizikçiler Lise Meither ve Otto Frisch uranyum atomunu parçalara ayırmayı başardılar. Ünlü bilim adamları bu süreci "nükleer bölünme (atom çekirdeğinin parçalanması)" olarak adlandırdılar.

Ağustos 1939 : Einstein'ın mektubu

Ünlü fizikçi Albert Einstein ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'e bir mektup göndererek, Alman araştırmacılarının atom bombası üzerinde çalıştıkları uyarısını yapar. Uyarıdan sonra Roosevelt, askeri içeriğini yani etkisini hesaba katmak ve göz önünde bulundurmak için özel komisyon kurdurur..

1940'lar

Aralık 1941 : Pearl Harbor

Japonya'nın Pearl Harbor saldırısından sonra, ABD II. Dünya Savaşına girer.

1942
J. Robert Oppenheimer

Eylül 1942 : Manhattan Projesi

Almanlardan önce atomik silah üretmek amaçlı, Manhattan projesi kurulur.[1]

16 Temmuz 1945 : Üçlü Deneme
"Trinity"'deki nükleer patlama, atom çağının çanlarını çalar

ABD New Mexico yakınlarında Alamogordo'da ilk atom aracını patlatır.

Ağustos 1945 : Hiroşima / Nagasaki

ABD üç günlük bir ara ile Japon şehirleri olan Hiroşima ve Nagasaki'ye atom bombalarını atar. Hesaplamalara göre,110.000 kişi meydana gelen şiddetli patlamadan ve oluşan esintiden sonra hemen ölürler. Radyasyon zehirlenmesinden aylar ve yıllar sonra da on binlerce insan hayatını kaybeder. Atom bombasının atılmasından birkaç gün sonra Japonya teslim olur böylelikle II. Dünya Savaşı sona ermiş olur.

Temmuz 1946 : Crossroad Harekâtı (Bikini Atölü)
Baker denemesi, su sütununun sağ tarafındaki siyah kısımında USS Arkansas (BB-33)

ABD Pasifik kıyılarındaki Bikini Atolü'nde Crossroad Harekâtı adı altında 1 Temmuz'da Able ve 25 Temmuz'da Baker atomik silah denemeleri yapıldı. Denemeden dört gün sonra Paris Moda Gösteriminde kadın mayosu defilesi düzenlenir.

Ağustos 1949 : Sovyet Bombası

Amerika'nın nükleer tekelini bitiren Sovyetler Birliği, ilk atom bombası denemesini gerçekleştirir.

1950'ler

Haziran 1950 : Kore Savaşı

Sovyetler Birliği destekli Kuzey Kore'nin Güney Kore'yi istilası ile Kore Savaşı başlar.

1952
1952: "Mike", ilk hidrojen bombasının denemesi

Kasım 1952 : H Bombası

Amerika Birleşik Devletleri ilk hidrojen bombasının denemesini gerçekleştirir. ABD ilk hidrojen bombasını 1 Kasım 1952'de Büyük Okyanus'taki Enewetak Mercan Adaları'nda patlatır.[2] "Ivy Mike" kod adlı projenin başında Macar kökenli Amerikan nükleer fizikçi Edward Teller vardı. Bomba, 160 km genişliğinde ve 40 km yüksekliğinde bir mantar bulutu oluşturarak civar adalardaki tüm canlıları öldürdü.[3]

Ocak 1954 : Büyük Misilleme

ABD Devlet Bakanı John Foster Dulles ABD'nin Komünist meydan okumasına karşılık vermesinin gerektiğini bildirir. Bu çıkışı da " büyük misilleme " olarak adlandırır. Olası bir Büyük Sovyet saldırısının büyük nükleer sorumluluğu meydana çıkaracağını açıklar.

Mart 1954

1 Mart 1954'te ABD, Bikini Atolü'nde Castle Bravo denemesiyle başka bir hidrojen bombasını patlatır.[4]

Mart 1955

SSCB, 1,6 megaton gücündeki ilk "gerçek" hidrojen bombasını 22 Kasım 1955'te patlatır.[5]

Eylül 1957 : Yer altı denemeleri

ABD, Las Vegas çölü yanında ilk yeraltı nükleer denemesini gerçekleştirir.

Ekim 1957 : Sputnik

Sovyetler Birliği dünyanın ilk uzay aracı olan Sputnik'i uzaya fırlattırır. Aynı anda Britanya da bulunan Windscale nükleer reaktörde yangın çıkar ve akabinde radyasyon sızıntısı başlar.

1960'lar

Eylül 1961 : Nükleer saldırılardan korunmak için sığınaklar yapılır

Life Magazine adlı dergide yayınlanan bir mektupta Başkan Kennedy Amerikan halkına sığınaklar yapmalarını önerir.

Ekim 1961 : Sovyet Çar Bombası

Sovyetler Birliği o güne dek insanoğlunun gördüğü en büyük nükleer araç denemesini patlatır. 57 megaton tnt gücünde olan bomba II. Dünya Savaşı sırasında kullanılan tüm patlayıcılardan daha fazla bir patlama gücüne sahiptir.[5]

Ekim 1961 : Küba Çıkarması Krizi

Sovyetler Birliği Küba'ya nükleer çıkartmalar yapar. Çıkartmaların fark edilmesinden sonra ABD nükleer başlıkların çıkarılması beyanından bahseder. İki hafta süresince Dünya nükleer savaşın eşiğine gelir. Daha sonra Moskova nükleer füzeleri çekme kararı alır.

Ekim 1962

14 Ekim 1962'de bir Amerikan casus uçağı Küba'daki inşaatı devam eden nükleer füze rampalarını tespit etti.[6]

Ağustos 1963 : Deneme Yasaklama Antlaşması

ABD, Britanya ve Sovyetler Birliği atmosferde, sualtında ve karada yasaklanan Sınırlandırılmış Nükleer Deneme Antlaşmasını imzalarlar. 1963 yılından bu yana 100 ülkeden fazla ülke de bu antlaşmaya imza atmıştır.

Ekim 1964 : Çin'in Bomba Sınavı

Çin ilk nükleer bombasını patlatır.

Ocak 1966 : Yön Değişimi

ABD B-52 tipi bomba uçağı taşıdığı üç hidrojen bombası ile birlikte İspanya körfezinde yere çakılır. Bombalardan biri Akdeniz'e düşer, bombalardan şans eseri hiçbiri patlamaz fakat radyasyon İspanya toprakları üzerine dağılır bunun sonucunda da Amerikalı askeri yetkililer ve askerler tarafından büyük oranda temizleme çalışmaları yürütülür. Bu olay ABD tarafından itiraf edilen tek olaydır. Ve yön değişimi olarak adlandırılır.

Temmuz 1968 : Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması (NPT)

Büyük Britanya, ABD ve Sovyetler Birliği, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması'nı imzalarlar. Antlaşmada bulundurdukları nükleer güçleri başka devletlere nakletmeme ve başka devletlere nükleer program gelişiminde yardım sağlamama şartını getirirler. Antlaşma 1970 yılında yürürlüğe girer ve 1986 yılında ise 186 ülkeden fazla ülkenin imzası atılır.

Ekim 1969 : SALT

SALT (Strategic Arms Limitation Treaty) Stratejik Silahların Sınırlandırılması Antlaşması, görüşmelerinin ilki Finlandiya'nın başkenti Helsinki'de düzenlendi. Bu görüşmelerin nihayetinde 1972 Mayıs'ında SALT I Antlaşması imzalandı.

1970'ler

Mayıs 1974 : Hindistan'ın Bomba Denemesi

Hindistan ilk 10-15 tonluk nükleer bombası olan bombayı Rajastan çölü altında patlatır.

Ekim 1974 : Nükleer Silah Kısıtlaması

ABD ve Sovyetler Birliği, Vladivostok görüşmelerinde, nükleer silah cephanelerinin sınırlandırılmalarında mutabakata varırlar. Her iki taraf da anlaşmada 2.400'den fazla stratejik füzelerinin (örn: saldırı füzeleri ve bombalar) ve 1.300 den fazla savaş başlığının bulundurulmaması yönünde anlaşırlar.

Mart 1979 : Üç Mil Adaları

Harrisburg, Pensilvanya yakınlığında bulunan üç mil adalarında yer alan nükleer fabrikada, kısmi nükleer çekirdek erimesi fark edilir. Söylenenlere göre minimum seviyede radyoaktif maddeler sızmaktadır.

Mart 1979 : Yıldız Savaşları

ABD Başkanı Ronald Reagan genelde yıldız Savaşları olarak da bilinen stratejik savunma üstünlüğünü açıklar. Uzaydan gelebilecek olan saldırılara karşı, uydu yardımı ile savaş başlıkları hedefini uzayda imha etme sistemi.

1980'ler

Ağustos 1985 : Deneme Moratoryumu

Sovyetler Birliği nükleer deneme moratoryumunu açıklar.

Nisan 1986 : Çernobil Faciası

Sovyetler Birliği devletlerinden biri olan Ukrayna'da bulunan Çernobil nükleer reaktöründe yangın oluşur ve radyoaktif sızıntı meydana gelir. Bu olayda Avrupa'nın birçok bölgesi ciddi anlamda hasar görür.

Aralık 1987 : Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması

Sovyetler Birliği Cumhurbaşkanı Mikhael Gorbachov ve ABD Başkanı Reagan tarafından Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Antlaşması imzalanır, anlaşma aynı zamanda Moskova ve Washington arasında gerçekleştirilen ilk askeri mutabakatı teşkil eder.

1990'lar

Temmuz 1991 : START

1982 yılında başlayan Stratejik Silahların Azaltılması Görüşmeleri Antlaşması, ABD ve Sovyetler Birliği devlet başkanları tarafından 1991 yılında imzalanır. İleriye dönük nükleer silahların azaltılmasını öngörmektedir. Eski Sovyetler birliği devletlerinden olan, Belarus, Kazakistan ve Ukrayna'da antlaşmanın prensiplerine katılarak bir yıl sonra imza atarlar.

1992 : Kuzey Kore

Nükleer genişleme programı yürüttüğünden şüphe duyulan Kuzey Kore,1993 yılında Nükleer Silahları sınırlandırma antlaşması görüşmelerinden çekildiklerini duyururlar, fakat daha sonra söylediklerinden vazgeçen Kuzey Kore yetkilileri görüşmelere tekrar katılma kararı alırlar ve ABD'yle görüşmelere otururlar.

1994 ABD çerçeve antlaşması altında nükleer silah geliştirme programından vazgeçen Kuzey Kore, ABD, Japonya ve Güney Kore'den yardım sözü alır. Bu arada uluslararası Piyongyang için, eski Sovyet Santralinin yerine geçmesi için toplum iki adet nükleer hidrosantral inşa etme kararına varır.

Mayıs 1995 : Çin'in denemeleri

Çin iki yeraltı denemesinin ilki olan denemesini gerçekleştirir.

Ağustos 1995 : ABD Deneme Yasağı

ABD nükleer silah denemelerine tamamıyla son verdiğini açıklar

Eylül 1995 : Fransız Denemesi

Uluslararası protesto ve tepkilere rağmen, Fransa Güney Pasifik'te nükleer silah denemelerini sürdürür.

Eylül 1996 : Kapsamlı Deneme Yasağı Antlaşması

Birleşmiş Milletler, laboratuvar denemeleri dışındaki nükleer deneme patlamalarını yasaklayan Kapsamlı Deneme Yasağı Antlaşması'nı onaylar. Hindistan kusurlu olarak Antlaşmayı reddeder. Pakistan da Hindistan imzalamadıkça antlaşmayı imzalamayacağını beyan eder.

Mayıs 1998 : Hindistan / Pakistan Denemeleri

Hindistan beş adet yeraltı nükleer denemesi gerçekleştirir. Birkaç gün sonra Pakistan yönetimi de kendine has nükleer dizini ile birkaç gün sonra Hindistan denemelerine kendi denemeleriyle cevap verir.

2000'ler

Ekim 2002 : Kuzey Kore

Kuzey Kore, Ekim 2002'de Amerika'yla mutabakatını gölgeleyecek biçimde, Amerika'yı şüpheye düşürerek gizli nükleer silah programının varlığını açığa vurdu. Kıdemli ABD yetkilisi de yaptığı açıklamada, Kuzey Kore itirafını ancak en son iki silahının yapımında kullandığı uranyum esaslı program ve yeterince plütonyum'un varlığıyla yüzleştirildikten sonra açıklamak zorunda kaldığını söyledi.

Kasım 2004 : Rusya

Rusya devlet başkanı Putin kimsenin yapmadığı ve yapamayacağı bir bomba yaptıklarını iddia etti. Oksijen bombası olduğundan şüphe ediliyor.

2010'lar

Nisan 2010

8 Nisan 2010'da Amerikan Başkanı Barack Obama ve Rusya Başkanı Dmitry Medvedev stratejik nükleer füzelerin ve yerleşik savaş başlıklarının sayısını %50 azaltan bir antlaşma imzalar[7] ABD Senatosu, Aralık 2010'da anlaşmayı üç çeyrek çoğunluk ile onaylar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Key Issues: Nuclear Weapons: History: Pre Cold War: Manhattan Project". nuclearfiles.org. 30 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
  2. "The Mike Test". 25 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
  3. "The Soviet Atomic Bomb". 25 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
  4. "The Bravo Test". 26 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
  5. "The Soviet Response". 26 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
  6. "Cuban Missile Crisis". 15 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. (İngilizce)
  7. "What's the arms race? A short history". 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.