Türk Hava Yolları'nın 6491 sefer sayılı uçuşu

Türk Hava Yolları'nın 6491 sefer sayılı uçuşu, Türk Hava Yolları adına ACT Airlines tarafından işletilen ve 16 Ocak 2017 günü Hong Kong'dan İstanbul'a gitmesi planlanan bir kargo uçağının Kırgızistan'daki duraklama noktasına inmeye çalışırken yerleşim bölgesine düşmesiyle sonuçlanan uluslararası bir kargo uçuşudur. Uçağın 4 kişilik mürettebatı ve havalimanının yaklaşık 2 kilometre (1,2 mi) batısındaki Daça-Su yerleşim yerinde bulunan 17'si çocuk 35 yerel sakin olmak üzere toplam 39 kişi kaza sonucunda öldü, 36 yerel sakin de çeşitli şiddetli yaralanmalar geçirdi. Resmî açıklamalara göre uçağın kargo bölmesinde 85.618 kilogram tüketim malı vardı.

Türk Hava Yolları'nın 6491 sefer sayılı uçuşu
Özet
Tarih 16 Ocak 2017
Olay türü Kaza
Bölge Manas Uluslararası Havalimanı, Bişkek, Kırgızistan
Koordinatlar 43°03′26″K 74°26′14″D
Toplam ölü sayısı 39
Hava taşıtı

Kazadan beş gün önce çekilen TC-MCL
Kalkış Hong Kong Uluslararası Havalimanı, Hong Kong
Duraklama Manas Uluslararası Havalimanı, Bişkek, Kırgızistan
Destinasyon İstanbul Atatürk Havalimanı, İstanbul, Türkiye
Mürettebat 4
Ölü sayısı 4
Kurtulanlar 0
Hava taşıtı modeli Boeing 747-412F
İşletmeci Türk Hava Yolları adına ACT Airlines
Uçuş numarası TK6491
Kuyruk numarası TC-MCL
Zemin kayıpları
Zemin ölümleri 35
Zemin yaralanmaları 36[1]

İnişe geçen uçak, Manas Uluslararası Havalimanı'ndaki 26 numaralı pistin tüm uzunluğu boyunca uçtu ve pistin son ucunun 900 metre ötesinde yere değdi. Kazanın ardından 17 Ocak 2017 Salı günü Kırgızistan'da 1 günlük ulusal yas ilan edildi. Kırgızistan Hükûmeti ve ACT Airlines uçağın yakıt ikmali ve mürettebat değişikliği için Bişkek'e inişe geçtiğini açıklasa da Kırgızistan muhalefeti uçağın kargo enkazında Rusça ve Kırgızca etiket basılı ürünler bulunduğu, ACT Airlines'ın uçakta Hong Kong'dan İstanbul'a direkt gidecek yakıt olduğunu açıklamasından dolayı kargoların Bişkek'te indirileceğini ve havalimanında kaçakçılık veya yolsuzluk yapılıyor olabileceğini söyledi.

Kazanın ardından Devletler Arası Havacılık Komitesi yaptığı araştırma sonucunda uçağın herhangi bir arızasının olmadığını veya hava trafik kontrolörlerinin bir hata yapmadığını, uçağın pilotaj hatası nedeniyle yanlış süzülüş hattını yakalamasıyla kaza yaptığı açıklandı.

Uçak

13 Ocak 2003'te üretilen ve TC-MCL kuyruk numaralı Boeing 747-412F (üretici seri numarası 32897[2]), Türk Hava Yolları adına ACT Airlines (günümüzde MyCARGO Airlines) tarafından işletiliyordu. 4 adet Pratt & Whitney PW4056 turbofan motoruyla donatılmıştı. Kaza anında 46.820 uçuş saati ve 8.308 inişi vardı.[1][3]

Uçağın ilk uçuşu 13 Ocak 2003'te N5022E kuyruk numarasıyla Boeing tarafından gerçekleştirildi. 27 Şubat 2003 tarihinde Singapore Airlines Cargo'ya teslim edildi ve 9V-SFL kuyruk numarasını aldı. 5 Aralık 2015'te uçak MyCargo Airlines'a teslim edildi. 1 Ocak 2016'dan itibaren Qatar Airways Cargo için işletilmeye, 11 Ocak 2017'de ise Türk Hava Yolları için işletilmeye başlandı. Son C türü bakım kontrolü 6 Kasım 2015'te tamamlandı.[3][4]

2 Aralık 2011'de Singapore Airlines Cargo tarafından işletildiği sıralarda uçak bir kaza yaptı. Singapur Changi Havalimanı'na indikten sonra pistten taksi yoluna dönerken çim araziye çıktı. İniş takımları, fren sistemlerinin bir kısmı ve 3 numaralı motorun fan kanatları zarar gördü. Singapur Hava Kazası Araştırma Bürosunu yaptığı araştırma sonucunda, uçağın taksi yoluna dönmesi için yeterince yavaşlamadığı anlaşıldı.[5][6]

Mürettebat

Kargo uçuşu olması nedeniyle uçakta sadece 4 mürettebat bulunuyordu.[1] Bunlar; kaptan pilot İbrahim Gürcan Dirancı, yardımcı pilot Kazım Öndül, yükleme uzmanı Melih Aslan ve uçuş mühendisi İhsan Koca idi.[7] Kaza sonucunda mürettebattan kurtulan olmamıştır.[1][8]

Kaptan pilot İbrahim Gürcan Dirancı kazanın gerçekleştiği gün 59 yaşındaydı. Pilotluk eğitimini 30 Ağustos 1981'de Hava Harp Okulunda tamamlayan Dirancı'nın 820 saati Boeing 747'de olmak üzere toplam 10.808 uçuş saati vardı. Kazadan önceki son bir ay içerisindeki uçuş saati 39 saat 36 dakikaydı.[1] Yardımcı pilot Kazım Öndül ise kazanın gerçekleştiği gün 59 yaşındaydı. Pilotluk eğitimini 30 Ağustos 1980'de Hava Harp Okulunda tamamlayan Öndül'ün 1.758 saati Boeing 747'de olmak üzere toplam 5.894 uçuş saati vardı. Kazadan önceki son bir ay içerisindeki uçuş saati 32 saat 33 dakikaydı.[1]

1 Mart 2010'da kaptan pilot İbrahim Gürcan Dirancı'nın komuta ettiği ACT Havayolları Airbus A300 TC-AC kargo uçuşunda Bagram Havalimanı'na inişte uçağın sol ana iniş takımı açıldığında yerine kilitlenmedi. İniş sırasında sol ana iniş takımı kırıldı, uçak 03 pistinden sapmaya başladı ve pistten çıktı. Ölen veya yaralanan olmadı. Uçak 4 gün içinde hurdaya ayrıldı.[1][9]

Uçuş ve kaza

15 Ocak 2017'yi 16 Ocak'a bağlayan gece, Boeing 747-412F TC-MCL uçağının mürettebatı, kargo yükünü taşımak için Hong Kong Uluslararası Havalimanı'ndan Manas Havalimanı (Bişkek) üzerinden İstanbul'daki Atatürk Havalimanı'na 6491 sefer sayılı uçuşu gerçekleştiriyordu. 85.618 kilo yük uçağa Hong Kong'da yüklenmişti. Kırgızistan makamlarının ve IAC'nin açıklamalarına göre Manas Havalimanı ise mürettebat değişikliği ve yakıt ikmali için transit havalimanı olarak planlanmıştı.[1][10]

Kargo yükü tam olarak açıklanmasa da IAC'nin raporunda tüketim malı olarak belirtildi.[1] Devlet Ulusal Güvenlik Komitesi ise uçakta ev aletleri, cep telefonu aksesuarları bulunduğunu açıkladı.[11] Ayrıca kazanın ardından yerliler telefon ve su ısıtıcısı gibi elektronik cihazlar buldu.[12][13]

Mürettebatın 12-15 Ocak 2017 tarihleri arasında Hong Kong'daki bir otelde 69 saatlik dinlenme süresi vardı. Hong Kong Havalimanı'ndan kalkış, planlanan saatten 2 saat 2 dakika gecikmeyle 15 Ocak 2017 saat 19.12'de gerçekleştirildi. Kalkış, tırmanış ve uçuş sırasında uçak sistemleri stabil bir şekilde çalışıyordu.[1]

16 Ocak 2017 günü saat 00.41'de, uçak KAMUD referans noktası üzerinden 34.100 fit (10.400 m) uçuş seviyesinde Bişkek ATC Bölge Kontrol Merkezinin kontrol sahasına girdi (Çin'de belirlenmiş ayrılma sistemine göre). Saat 00.51'de mürettebat iniş için 22.000 fit (6.700 m) irtifaya alçalma izni istedi. Saat 00.59'da, mürettebat Manas Havalimanı için hava durumu bilgilerini aldı: "Pist görüş mesafesi; pist eşiğinde 400 m, pist orta noktasında ve pist sonunda 300 m, dikey görüş mesafesi 130 ft". Saat 01.01'de mürettebat açıkça belirtilen şu verileri aldı: pistin ortasında pist görüş mesafesi 300 m, dikey görüş mesafesi 150 ft.[1]

01.03'te mürettebat alçalma talep etti, kontrolör 18.000 fit (5.500 m) irtifanın altına inilmeyecek şekilde alçalmaya izin verdi. 01.10'da kontrolör hava durumunu bildirdi: "rüzgâr sakin, görüş mesafesi 50 m, pist görüş mesafesi 300 m, dondurucu sis mevcut, dikey görüş mesafesi 160 ft" ve mürettebatın yaklaşıma devam edip etmeyeceğini sordu. Mürettebat yaklaşıma devam edeceklerini bildirdi.[1]

Mürettebat, standart yaklaşma çizelgesine uygun olarak 26 numaralı piste yaklaşma gerçekleştirdi. 01.11'de kontrolör mürettebatı bilgilendirdi: "…geçiş seviyesi altı sıfır ve ILS, 26 numaralı piste yaklaşım için hazır." 01.15'te mürettebat kontrol kulesiyle iletişime geçti. Kule kontrolörü 26 numaralı pisti inmeleri için boşalttı ve hava durumunu bildirdi.[1]

Uçak, 26 numaralı pistin eşiğine planlanan irtifadan çok daha yüksek bir irtifada yaklaştı. İnmeye devam eden uçak, pistin tüm uzunluğu boyunca uçtu ve pistin en uzak ucundan yaklaşık 900 m mesafede yere değdi. 20 m hareket ettikten sonra uçak, havalimanının dış beton bariyerine ve pistin ilerisindeki Daça-Su adlı yerleşim yerinde bulunan binalarına çarptı. Uçak sağa 90°'den daha büyük bir açıyla döndü, uçağın gövdesi parçalandı ve kokpit gövdeden ayrıldı. Yere ilk dokunduğu noktadan yaklaşık 440 m mesafede, uçağın kokpiti tuğla bir eve çarptı. Uçağın hareketi, kokpitin ayrıldığı yerden yaklaşık 60 m uzakta tamamen durdu. Uçağın kuyruk bölümü ve bazı parçalar uçağın yere ilk dokunduğu noktadan yaklaşık 470 m uzakta bulundu. Uçak tamamen parçalandı ve uçağın önemli bir kısmı yangın yüzünden hasar gördü.[1]

01.17'de kule kontrolörü uçağın pozisyonunu istedi ancak mürettebattan cevap alamadı.[1]

Enkaz alanı
Kuş bakışı enkaz alanı

Kaza, Manas Havalimanı'nın 26 numaralı pistinin sonunda meydana geldi.[1] Havalimanının yakınındaki yüzey düzdür ve yerleşim alanı vardır. Bölgenin bazı bölümleri ağaçlarla kaplıdır.[14]

Kaza sırasında uçak 255° başta iniyordu. Kaza alanı yaklaşık 550 m uzunluğunda ve 40–60 m genişliğinde olup alanda uçak enkazının yanı sıra hasarlı veya yıkılmış evler bulunmaktaydı.[15][16] Daça-Su köyündeki kaza yerinde toplam 19 ev yıkıldı ve 7 ev hasar gördü.[15][16] Köyde toplam 427 hane bulunuyordu ve 1.434 kişi yaşıyordu.[17]

Kazadan altı ay sonra enkaz alanı

Kazadan sonra araştırmacıların pistte yaptığı muayene sırasında, pist yüzeyinde uçakla alakalı bir iz ya da parça bulunamadı. Uçağın inişi, pistin sonundan yaklaşık 900 m uzaklıkta gerçekleşmişti. Uçağın civardaki nesnelere verdiği hasardan uçağın iniş sırasında yavaşça alçaldığı anlaşılıyordu.[1]

17 Ocak 2017'de Kırgızistan basını ACT Airlines'ın web sitesinde yaptığı bir basın açıklamasından ötürü mağdurlara tüm maddi ve maddi olmayan kayıplar için tazminat ödemeyi amaçladığını bildirdi.[18] Ekim 2017'de tüm etkilenen kişilere ve yakınlarına (135 kişi) ACT Airlines tarafından tazminat ödendiği açıklandı ancak tazminatın miktarı açıklanmadı.[19]

Kazanın ardından

Başbakan Yardımcısı Muhammedkalıy Abılgaziyev kaza günü sabahın sonlarına doğru olay yerinde 1000'den fazla kurtarma görevlisinin bulunduğunu bildirdi.[20] Sağlık Bakanı Talantbek Batyraliyev yerel saatle 23.46'ya kadar yaklaşık 56 doktor ve psikolog ile 14 ambulans ekibinin olay yerine gönderildiğini bildirdi.[21]

Görgü tanıkları bazı acil müdahale ekiplerinin ve yerlilerin uçağın kargo bölmesinde bulunan elektronik cihazları aldığını gördü.[13] Bazı kişiler enkazı yağmaladıkları gerekçesiyle tutuklandı.[12][22]

Bağımsız Devletler Topluluğu,[23] Rusya devlet başkanı,[24] Türkiye başbakanı,[25] İran Dış İşleri Bakanı,[26] ABD başkanı[27], Beyaz Rusya devlet başkanı[28] ve Papa Franciscus[29] başsağlığı diledi. Cumhurbaşkanı Atambayev 17 Ocak Salı günü Kırgızistan'da ulusal yas ilan etti.[30][31] Ayrıca Çin'e yapacağı ziyareti iptal ederek Bişkek'e geri döndü.[32] Kırgızistan otoriteleri mürettebatın inişi durdurup pas geçmek yerine inmek için kararlı bir girişimde bulunduklarını belirttiler.[33]

Kazanın ardından birçok basın kuruluşu, kazayı yapan uçağın ACT Airlines'a ait olmasına rağmen haberlerinde bir Türk Hava Yolları uçağının kaza yaptığını belirtti. Türk Hava Yolları, uçağın ve mürettebatın onlara ait olmadığını ve kaza yapan uçağın ve mürettebatın ACT Airlines'a ait olduğunu söyleyen bir basın açıklaması yaptı.[34] Yine de uçuş Türk Hava Yolları uçuş numarası altında gerçekleştirilmişti.[35]

37 kişi Kırgızistan Sağlık Bakanlığına ait sağlık kuruluşlarına getirildi, başarılı bir tedaviden sonra 36 tanesi taburcu edildi, bir kişi hastanede öldü. Hastanede ölen kişinin 29 yaşında olduğu ve tüm müdahalelere rağmen başarılı olamadıkları açıklandı.[8] 18 Ocak 2017'de Kırgızistan'daki Türkiye Büyükelçiliği temsilcisi, tanımlamak ve daha sonra Türkiye'ye geri götürmek için Cumhuriyet Adli Tıp Uzmanlık Merkezinden uçak mürettebatının cesetlerini aldı. 24 Ocak 2017'de, mürettebatın dördüncü üyesinin kimliğini belirlemek üzere Türkiye'den bir DNA inceleme uzmanı Cumhuriyet Adli Tıp Uzmanlık Merkezine geldi.[1]

Anıt

13 Ocak 2018'de, kazadan yaklaşık bir yıl sonra kazanın gerçekleştiği Daça-Su yerleşim yerine ölenlerin anısına törenle bir anıt açıldı.[36] Açılışı Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkan Birinci Yardımcısı Muhammedkalıy Abılgaziyev yaptı. Abılgaziyev yaptığı konuşmada ölen yerlilerin ailelerine ACT Airlines tarafından tazminat ödendiğini açıkladı.[37][38] Anıtın üstünde ölen 39 kişinin adı ve kaza yapan uçağın bir tasviri vardır.[39]

Bişkek'e geliş sebebi

Acil Durum Bakanı Kubatbek Boronov; kazadan 2 gün sonra, 19 Ocak 2017'de uçağın taşıdığı kargonun Kırgızistan'a ait olmadığını ve İstanbul'da boşaltılmasının planlandığını ve tüm kargoların yandığını açıkladı. Ayrıca Kırgızistan Hükûmeti, uçağın yakıt ikmali yapmak için Bişkek'e geldiğini açıkladı.[40] ACT Airlines, yaptığı bir basın açıklamasında uçağın Hong Kong'dan İstanbul'a aktarmasız uçmak için yeterli yakıtı olduğunu açıkladı.[13] Aynı gün ACT Airlines genel müdür yardımcısı Hamza Tiglay, yakıt ikmali ve mürettebat değişikliği için Bişkek'e inildiğini söyledi.[13]

Muhalefetteki Ata Meken Sosyalist Partisi milletvekili Ömürbek Tekebayev kargo enkazında Rusça ve Kırgızca etiket basılı ürünler bulunduğunu ve bu ürünlerin açıkça Kırgızistan pazarına yönelik olduğunu söyledi.[13] Ayrıca katıldığı bir parlamento toplantısında bir Türkiye şirketinden mektup aldığını; uçakta Bişkek'e gelmeden direkt olarak İstanbul'a gitmesine yetecek yakıtın bulunduğunu ve uçağın, kargoların Bişkek'te boşaltılması için geldiğini ve hükûmetin doğruları sakladığını söyledi.[41][42][43] Havalimanı gümrüğünün kargodan haberi olmadığı için bazı haberler kargonun kaçak olabileceğini yazdı.[10][43] 27 Ocak'ta nakliye firması Global Link Logistics, Hong Kong'dan gelen bir ACT Airlines uçağının Manas Havalimanı'na varmasını beklediğini açıkladı.[13] Tekebayev bunun ardından havalimanında kaçakçılık veya yolsuzluk yapılıyor olabileceğini söyledi.[13] Kırgızistan Meclisi, kargonun sahibini ve planlanan varış yerini netleştirmek için 11 üyeli bir komisyon kurdu.[13]

Devlet Ulusal Güvenlik Komitesi ise kargonun 1.902 kilogramlık bir kısmının JTI Kazakhstan LLC siparişi üzerine gerçekten Kırgızistan'a getirileceğini, ancak kaza günü Kırgızistan'da boşaltılmayacağını açıkladı. Komitenin açıklamasına göre uçak, Japonya'dan Türkiye'ye kargo taşıyordu. Uçağın Bişkek'te yakıt ikmali yapması gerekiyordu ve ardından tüm malların boşaltılması için Türkiye'ye gidecekti. Kırgızistan'a getirilecek kargo ise 1902 kg ağırlığında elektronik çakmaktı ve 19 Ocak'ta başka bir uçuşla Bişkek'e gönderilecekti. Geri kalan malların tamamının ise İstanbul'dan diğer ülkelere teslim edilmesi planlanıyordu.[10][11] Kırgızistan Hava Seyrüsefer Devlet Teşkilatının verilerine göre kazadan önceki 2016-2017 yılları arasında 49 kez Hong Kong-Bişkek-İstanbul uçuşu gerçekleştirildi.[11]

26 Şubat 2017'de Tekebayev yolsuzluk eylemleri yapmakla suçlandığı için tutuklandı, 1 Mart 2017'de avukatları aracılığıyla uçaktaki kargonun sahibinin Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev olabileceğini söyledi.[44]

Araştırma
Uçağın kaza yaptığı yerin Manas Havalimanı'na göre konumu (kırmızı kare)

Kazanın nedeni başta belli değildi. Kırgızistan Acil Durumlar Bakanı Kubatbek Boronov, kaza anında Manas'ta sis olduğunu, ancak hava koşullarının kritik olmadığını belirtti. 16 Ocak günü öğleden sonra, iki uçuş kaydedicisinden biri bulundu;[45] diğeri ise daha sonra, enkazı kaldırma sürecinde bulundu.[46] Kazada hem uçuş veri kaydedicisi hem de kokpit ses kaydedicisi hasar gördü, ancak araştırmacılar yine de her iki kayıt cihazından da verileri alabildiler.[46] Türkiye Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü yetkilileri, ACT Airlines'ın Kurtköy'deki merkezine geldi ve incelemek üzerine kaza yapan uçağın ve mürettebatın dosyalarına el koydu.[47]

Başbakan Yardımcısı Abılgaziyev, aynı hava koşullarına rağmen on bir uçağın güvenli bir şekilde indiğini belirterek kazanın nedeninin pilotaj hatası olabileceğini ileri sürdü. Uçağın iki kez inmeye çalıştığını ve bir aşamada pist ışıklarına zarar verdiğini de ekledi.[21] Bu açıklama, uçağın ilk iniş denemesinde düştüğünü söyleyen başka bir resmî açıklama ile çelişiyordu.[33]

Kırgızistan'ın Sivil Havacılık ve Hava Sahası Kullanımı Çok Taraflı Anlaşması katılımcısı olması sebebiyle kazanın araştırmasını Devletler Arası Havacılık Komitesi (IAC) yaptı.[48][49] Türkiye Ulaştırma Bakanlığı, Kırgızistan otoritelerine yardım etmek üzere kaza soruşturma kurulundan Bişkek'e iki uzman gönderdiğini söyledi.[20] Ayrıca bir Boeing teknik ekibi, talep üzerine Amerika Birleşik Devletleri'nin kaza soruşturma kurumu olan Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulunun yönetimi altında kaza sahasına gitti.[50]

Ayrıca Kırgızistan Hükûmeti, Başbakan Sooronbay Ceenbekov'un emriyle kazanın nedenlerini incelemek için bir hükûmet komisyonu oluşturuldu. Komisyonun başkanı olarak başbakan yardımcısı Abılgaziyev atandı.[51][52]

IAC'nin kazadan iki ay sonra yayımladığı ön raporunda uçakta herhangi bir arıza bulunamadığına yer verildi.[16] Ancak raporda uçağın yanlış bir süzülüş hattını yakaladığı açıklandı.[16] Ayrıca ACT Airlines temsilcileri mürettebatın bu rota boyunca ilk defa uçuş yapmadığını ve mürettebatın bu rotada uçuş deneyimi olduğunu bildirdi.[48]

4 Mart 2020'de IAC'nin yayımladığı nihai final raporunda kazanın ana nedeni, gece vakti ILS ile inişe geçilmesi sırasında mürettebatın uçağın süzülüş yoluna göre uçak pozisyonu üzerindeki kontrolünün eksik olması ve belirlenen iniş şemasından önemli sapmalar varken zamanında pas geçmek için önlemler almamasıdır.[1] Ayrıca rapora göre ATC kontrolörlerinin talimatları ve eylemleri, belirlenen operasyonel prosedürler ve çizelgelerle uyumluydu.[1]

Büyük olasılıkla kazaya yardımcı olan faktörler raporda şöyle belirtilmiştir:[1]

  • Mürettebatın Manas Havalananı'na inmek için yaklaşma çizelgeleri ile ilgili yetersiz uçuş öncesi brifingi,
  • Mürettebatın uçak irtifasının belirlenen grafikte gerekenden daha yüksek olduğunun farkında olmasına rağmen mürettebatın uçağın irtifasını azaltmak için etkili önlemlerinin olmaması ve yerleşik yaklaşım çizelgesi referans noktasına gelmesi,
  • Kule kontrolörlerinin görev talimatlarında, uçak pozisyon sapmalarını takip etmelerinin bulunmaması. Bunun için gerekli teknik ekipman mevcuttu,
  • Mürettebat üyelerinin karmaşık yaklaşım koşullarından kaynaklanan aşırı psiko-duygusal stresi (gece uçuşu, CAT II inişi, uzun süreli uçuş) ve uzun bir süre boyunca süzülüş hattından sapmalarını ortadan kaldıramamaları.[1]

Galeri

Kaynakça
  1. "Interstate Aviation Committee Air Accident Investigation Commission Final Report on Results of the Air Accident Investigation of Boeing 747-412F TC-MCL" (PDF) (İngilizce). Devletler Arası Havacılık Komitesi. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
  2. "MyCargo Airlines TC-MCL (Boeing 747 - MSN 32897) (Ex 9V-SFL)". Airfleets Aviation. 16 Ocak 2017. 9 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2017.
  3. Kaza açıklaması için Havacılık Güvenlik Ağı'nda kaza açıklaması. 21 Haziran 2020 tarihinde alındı. (İngilizce) "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
  4. "Turkish cargo Boeing 747 crashes near Bishkek". Russian Aviation Insider. 16 Ocak 2017. 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2017.
  5. "SIA Cargo B747F 9V-SFL Veering off runway - FR 2013-03-18" (PDF), Singapur Hava Kazası Araştırma Bürosu (İngilizce), 18 Mart 2013, 27 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 4 Kasım 2020
  6. Ranter, Harro. "Incident Boeing 747-412F 9V-SFL, 02 Dec 2011". Havacılık Güvenlik Ağı. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2020.
  7. "Kırgızistan'da Türk kargo uçağı düştü! Ölü ve yaralılar var..." Milliyet. 16 Ocak 2017. 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
  8. "Kırgızistan'daki uçak kazasında ölenlerin sayısı 39'a yükseldi". TRT. 22 Ocak 2017. 25 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  9. Kaza açıklaması için Havacılık Güvenlik Ağı'nda kaza açıklaması. 12 Ağustos 2020 tarihinde alındı. (İngilizce)
  10. "Трагедия в Дача-СУ. Вопросы без ответов, которые беспокоят кыргызстанцев" (Rusça). Stan Radar. 19 Nisan 2019. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  11. "ГКНБ: В разбившемся Boeing-747 все-таки был груз для Кыргызстана". Kaktus (Rusça). 27 Ocak 2017. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  12. "Следствие по делу « Дача-Суу» – новая атака на Алмазбека Атамбаева?". ELGEZIT (Rusça). 19 Nisan 2019. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  13. "Suspicions Of Smuggling Swirl Around Airline Tragedy In Kyrgyzstan". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  14. "OpenStreetMap". OpenStreetMap. 28 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  15. "Belarus' First Deputy Foreign Minister signs Book of Condolences at Kyrgyzstan's embassy". Belarus Telgraf Ajansı. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
  16. "Interstate Aviation Committee Air Accident Investigation Commission Preliminary Report on Results of the Air Accident Investigation of Boeing 747-412F TC-MCL" (PDF) (İngilizce). Devletler Arası Havacılık Komitesi. 13 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  17. "История села Дачи СУ, где рухнул грузовой Боинг". KBCITY.kg (Rusça). 22 Ocak 2017. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2020.
  18. Li, Natalya (17 Ocak 2017). "АСТ Airlines выплатит компенсации всем пострадавшим в крушении Боинга" [ACT Airlines, Boeing kazasının tüm kurbanlarına tazminat ödeyecek] (Rusça). Veserni Bişkek. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
  19. "Жители Дача-СУ получили компенсации. Сумму правительство не озвучивает". Kaktus (Rusça). 10 Ekim 2017. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  20. "Turkish cargo jet crash kills at least 37 in Kyrgyzstan village". The Daily Telegraph. 16 Ocak 2017. 16 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2017.
  21. "Kyrgyzstan Cargo Plane Crash: Turkish Airplane Crash Kills Dozens Near Bishkek". International Business Times. 16 Ocak 2017. 17 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2017.
  22. "С места авиакатастрофы под Бишкеком мародер унес чайники и мобильные телефоны – СМИ". Gordon. 17 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  23. ""Разделяем боль и горе". Лидеры СНГ соболезнуют Кыргызстану - СМИ" ["Acıyı ve ıstırabı paylaşıyoruz": BDT liderleri Kırgızistan'a başsağlığı diliyor]. Mir 24 (Rusça). 16 Ocak 2017. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
  24. "Putin offers condolences to Kyrgyzstan's president over Bishkek plane crash". TASS. 16 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  25. "Эрдоган соболезнует Атамбаеву в связи с авиакатастрофой - СМИ" [Erdoğan, hava felaketiyle ilgili olarak Atambaev'e başsağlığı diledi]. Vestnik Kavkaza (Rusça). 16 Ocak 2017. 23 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
  26. "Iran Offers Condolences to Kyrgyzstan over Plane Crash - Society/Culture news". Tesnim Haber Ajansı (İngilizce). 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  27. "Obama condoles Turkish plane crash deaths". AKIpress Haber Ajansı. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  28. "Lukashenko expresses condolences to Kyrgyzstan over plane crash victims". Belta (İngilizce). 16 Ocak 2017. 17 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  29. "Pope's Telegram of Condolences for Victims of Plane Crash in Kyrgyzstan | Pope Francis Daily" (İngilizce). 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  30. Tolga Özbek (16 Ocak 2017). "Türk kargo uçağı evlerin üzerine düştü... Çok sayıda ölü var". Hürriyet. 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  31. "Türk kargo uçağı Kırgızistan'da düştü". BirGün. 16 Ocak 2017. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  32. "Kırgızistan: Türk kargo uçağı pilot hatası nedeniyle düştü". Sputnik Türkiye. 16 Ocak 2017. 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  33. "Разбившийся Боинг-747 не кружил в полосе ожидания, экипаж сразу решил совершить посадку, - замглавы "Кыргызаэронавигации"" [Kırgızistan Havacılık Dairesi Başkan Yardımcısı: Düşen Boeing 747, Pisti Pas Geçemedi, Mürettebat Hemen İnmeye Karar Verdi] (Rusça). AKIpress Haber Ajansı. 17 Ocak 2017. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
  34. @TurkishAirlines (2017-01-16). "Regarding the ACT Airlines accident in Kyrgyzstan:" (Tweet) – Twitter vasıtasıyla.
  35. "Бишкекте кулаган учак кимге таандык? | TRT Кыргызча". TRT (Kırgızca). 20 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2020.
  36. "Ceenbekov, Kırgızistan'daki uçak kazasında yakınlarını kaybeden çocuklarla buluştu". Bağımsız Havacılar. 16 Ocak 2020. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
  37. "Kırgızistan'da MyCargo uçağı kazası kurbanları için anıt". Kırım Haber Ajansı. 16 Ocak 2018. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
  38. "Kırgızistan'da Boeing-747 uçak kazası kazazadelerine anıt açıldı". Kabar. 14 Ocak 2018. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.
  39. "Фамилии всех 39 погибших вписаны в каменную плиту" (Rusça). Sputnik. 13 Ocak 2018. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2020.
  40. уналгысы, Автор: Айданбек Акмат уулу Азаттык (23 Ocak 2017). "Неделя: Бедствие, принесенное авиакатастрофой, Трамп заступил на пост... » Экономика » Gezitter.org - Чтобы понимали..." gezitter.org (Rusça). 25 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  41. PODOLSKAYA, Darya (19 Ocak 2017). "ACT Airlines: Разбившийся «Боинг-747» садился в Бишкеке, чтобы оставить груз". 24.kg (Rusça). 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  42. "Аэропорт в Киргизии ответил на сообщения о контрабанде на упавшем Boeing". RBC (Rusça). 19 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  43. "Текебаев: Груз разбившегося «Боинга» предназначался КР, в дозаправке нужды не было". Radio Azattyk (Rusça). 26 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  44. "Kyrgyzstan: Jailed Opposition Leader Sees Crash Link to Arrest | Eurasianet". eurasianet (İngilizce). 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
  45. "Turkish cargo jet crash kills at least 37 in Kyrgyzstan village". The Daily Telegraph. 16 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2017.
  46. "Crashed 747's flight recorders badly damaged". Flightglobal. 21 Ocak 2017. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2017.
  47. "Türk kargo uçağı binaların üzerine düştü: 37 ölü". Cumhuriyet. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  48. "Kırgızistan'da Türk kargo uçağının pilot hatası nedeniyle düştüğü kesinleşti". Sputnik Türkiye. 3 Mart 2020. 3 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020.
  49. "Boeing 747-412F TC-MCL 16.01.2017". Devletler Arası Havacılık Komitesi. 16 Ocak 2017. 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2020.
  50. "News Releases/Statements". Boeing Mediaroom. 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017.
  51. "Создана правительственная комиссия по изучению причин авиакатастрофы". Sputnik Kırgızistan (Rusça). 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
  52. KABAR, KNIA. "Создана правительственная комиссия для изучения причины авиакатастрофы вблизи аэропорта «Манас» :: Информационное Агентство Кабар". Kabar. 3 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.