The Last of Us

The Last of Us, Naughty Dog tarafından geliştirilen, aksiyon-macera ve hayatta kalma-korku türlerindeki, Sony Computer Entertainment tarafından yalnızca PlayStation 3 için yayımlanan video oyunudur. 10 Aralık 2011'deki Spike Video Oyunu Ödülleri sırasında duyurusu yapılan oyun; dünya çapında 14 Haziran 2013'te, Japonya'da 20 Haziran 2013'te satışa sunulmuştur.

The Last of Us
Oyunun Kuzey Amerika kapağı
Geliştirici	Naughty Dog
Yayımcı	Sony Computer Entertainment
Yönetmen	Bruce Straley Neil Druckmann
Yapımcı	Neil Druckmann
Tasarımcı	Jacob Minkoff
Programcılar	Travis Mcintosh Jason Gregory
Sanatçılar	Erick Pangilinan Nate Wells
Senarist	Neil Druckmann
Besteci	Gustavo Santaolalla
Seri	The Last of Us
Motor	Özgün motor Havok (animasyon, fizik ve hasar)[1]
Platformlar	PlayStation 3 PlayStation 4
Çıkış	PlayStation 3 DÇ: 14 Haziran 2013 PlayStation 4 KA: 29 Temmuz 2014 PAL: 30 Temmuz 2014 UK: 1 Ağustos 2014
Türler	Aksiyon-macera, hayatta kalma-korku
Mod	Tek oyunculu oyun Çok oyunculu oyun

Oyun; tüm dünyayı saran ve bulaşanları birkaç saat içerisinde insanlara saldıran yaratıklara dönüştüren salgın bir hastalığın başlamasından yirmi yıl sonrasını, 2033 yılını konu alır. Hastalık sebebiyle medeniyet büyük ölçüde mahvolmuş ve farklı gruplar hâlinde yaşamak zorunda kalan insanlar, hayatta kalabilmek için birbirleri ve hastalıklılara karşı mücadele etmek zorunda kalmıştır. Bu kıyamet sonrası ortamdaki Amerika Birleşik Devletleri'nde geçen oyun, orta yaşlardaki erkek karakter Joel'un (Troy Baker'ın seslendirmesi ve canlandırması ile), hastalığa karşı bağışıklığı olan genç kız Ellie'yi (Ashley Johnson'ın seslendirmesi ve canlandırması ile) Ateşböcekleri adlı ayrılıkçı bir gruba ulaştırması sırasında ikilinin başından geçenleri konu alır. Oyunun büyük bir kısmında Joel, oyuncular tarafından kontrol edilir ve karşılaşılan çeşitli zorlukların üstesinden gelmeye çalışır.

Oyunun geliştirilmesine 2009'da, Naughty Dog'un geliştirdiği bir önceki oyun olan Uncharted 2: Among Thieves'in yayımlanması sonrasında başlandı ve duyurusu Aralık 2011'de gerçekleştirildi. Özellikle karakterizasyon, alt metin, insanlık durumunun araştırılması ve kadın karakterlerin tasvirine yönelik olarak birçok yorumcudan övgü topladı. The Last of Us, ilk haftasında 1,3 milyonun üzerinde, on dört ay içinde 8 milyondan fazla satarak en çok satan PlayStation 3 oyunlarından biri haline geldi. Çeşitli oyun yayınları, eleştirmenler ve oyun ödül törenleri tarafından Yılın Oyunu ödülleri de dahil olmak üzere çeşitli ödüller kazandı. Oyunun piyasaya sürülmesinin ardından Naughty Dog, birkaç indirilebilir içerik yayımladı. Ellie ile en iyi arkadaşı Riley'nin yer aldığı The Last of Us: Left Behind, konusu ana hikâye öncesi ve sırasında geçen yeni bir tek oyunculu kısmı oyuna eklemişti. PlayStation 4 için düzenlenen ve The Last of Us Remastered adını taşıyan sürüm ise ilk olarak Temmuz 2014'te yayımlandı. Aralık 2016'da, devam oyunu The Last of Us Part II duyuruldu.

Oynanışı

Oyundaki saklanma ve siper alma dinamiklerinden bir görünüm

Üçüncü şahıs görünümü kullanan aksiyon-macera hayatta kalma-korku türündeki The Last of Us'ta oyuncular Joel'un kontrolünü sağlarken, Ellie -ilerleyen bölümlerdeki bir sürelik istisna ve Left Behind adlı indirilebilir içerik paketindeki kısımlar dışında- oyunun büyük bir kısmında yapay zekâ tarafından kontrol edilir.[2] Oyun boyunca salgın hastalıklı insanların yanı sıra hastalık bulaşmamış olduğu hâlde ikiliye düşman olan insanlara karşı mücadele verilmektedir.[3] Bu mücadelede çeşitli silahlar ve patlayıcılar gibi uzak mesafeli ekipmanlarla savaşmanın yanında yakın dövüş ve saklanma tekniklerini de içeren The Last of Us'ta, herhangi bir zamanda, herhangi bir nesnenin arkasına saklanarak düşmanlardan gizlenmek mümkündür.[4] Oyunun geliştiricileri tarafından "dinamik gizlilik" adı verilen özellik sayesinde oyuncunun düşmanlarla olan karşılaşmalarında birden fazla strateji ve teknik geliştirebilmesi ve düşmanların bunlara göre farklı tepkiler vermesi sağlanmıştır.[3] Oyunda mevcut olan "Güçlerin Dengesi" adlı yeni bir yapay zekâ sistemi sayesinde yapay zekâ tarafından kontrol edilen düşmanlar herhangi bir çatışma anında daha gerçekçi tepkiler vererek siper almakta, ihtiyaç duymaları durumunda yardım çağırmakta ve Joel'un mermisinin bitmesi, dikkatinin başka yöne kayması veya başkaları tarafından saldırıya uğraması gibi zayıf anlarında saldırıya geçmektedir.[5] Karakterin herhangi bir anda yere çömelerek geçtiği "dinleme modu" sayesinde çevredeki düşmanların yerleri, duvar gibi engellerin arkasında olsalar dahi çıkardıkları seslere göre tespit edilebilir.[3] Düşmanlarla mücadeleye ek olarak; suyun üstünde yüzen bir tahta yardımıyla yüzme bilmeyen Ellie'yi suyun üzerinden geçirmek, çevrede bulunan çöp kutuları veya merdivenleri kullanarak çeşitli yerlere çıkmak ve yüksek konumdaki iki ayrı yer arasında geçişi sağlamak için yine çevrede bulunan uzun tahta parçaları kullanmak gibi oyun boyunca karşılaşılan küçük çaplı platform engellerini de geçmek gerekmektedir.[3] Oynanabilir karakterlerin belli bir canı olduğu oyunda, fiziksel olarak alınan her darbe sonrasında bu can seviyesinde azalma meydana gelir. Üretilen sağlık paketlerini kullanarak veya çevrede bulunan bazı yemeklerin alınmasıyla sağlık seviyesi arttırılabilmektedir.[6]

Oyunda bulunan hastalıklılar kendi içerisinde dört gruba ayrılır. Hastalığın ilk aşamasında olan "koşucular", insansı duyularının çoğunu korumakta olup görsel veya işitsel olarak hastalığın bulaşmadığı birisinin varlığını sezdiğinde ona doğru koşarak saldırıya geçmektedirler.[7] İkinci aşamada olan "izciler", "koşucular"a ek olarak pusu kurma ve daha farklı stratejilerle saldırma özellikleri taşır.[8] Üçüncü aşamadaki "takırdayanlar" tamamen kör olup duyduğu seslere göre hareket eder. "Koşucular"a kıyasla daha yavaş hareket eden bu aşamadaki hastalıklılardan alınan tek ısırık, karakterin ölümüne sebep olmaktadır.[7] Hastalığın dördüncü ve son aşamasında olan "şişkinler" ise oldukça uzun bir süredir hastalığa maruz kaldığından büyük boyutludur ve hastalığı yapan mantar tüm vücudu kaplayarak zırh vazifesi görmektedir. Patladığında spor yayan ve yavaşça canı azaltan bombalar fırlatan bu gruptakiler de "takırdayanlar" gibi yakaladığı insanı tek hamlesiyle öldürmektedir.[9]

Joel ve Ellie, yolculukları sırasında karşılaştıkları düşmanları etkisiz hâle getirip yollarına devam etmelerine yardımcı olan ekipmanları her ikisinde de bulunan sırt çantasında taşır. Oyundaki uzak mesafeli silahlar, tek elle kullanılanlar ve çift elle kullanılanlar olmak üzere iki ana gruba ayrılır. İlk grupta 9 mm tabanca, altıpatlar, "Shorty" adlı tek elle kullanılabilen kesik uçlu av tüfeği ve "El Diablo" adlı altıpatlar benzeri dürbünlü tabanca; ikinci grupta ise av tüfeği, kurmalı tüfek, yay, makineli silah ve alev makinesi yer alır. Bu silahların tümü oyunun tamamında yer almaz ve bölümler geçildikçe, hikâyenin akışına göre bu silahlara sahip olunur. Yakın mesafe dövüşlerinde yumrukların yanı sıra çevrede bulunan tahta parçaları, beyzbol sopaları, metal borular, palalar ve baltalar kullanılabilir.[10] Yalnızca bir tane taşınabilen bu yakın dövüş silahlarının belli bir kullanım ömrü vardır ve her vuruşta bu ömür azalır.[10] Çevrede bulunan boş cam şişeler ve tuğlalar, düşmanın dikkatini başka yöne çekmek, direkt olarak düşmana atıp onu sersemletmek veya yakın dövüş sırasında daha fazla hasar vermek amacıyla kullanılabilmektedir.[11]

Sırt çantasından erişilen eşya dönüşüm sisteminden bir görünüm

Hazır olan silah ve ekipmanların yanında oyunda bulunan eşya dönüşüm sistemi sayesinde çevreden toplanan alkol, bant, bez, şeker, patlayıcı ve kırık kesici malzemeler kombine edilerek bazı ekipman ve silahlar üretmek mümkündür.[12] Toplanan malzemelerle molotof kokteyli, bıçak benzeri kesici alet, sağlık paketi, çivi bombası, sis bombası yapılabilmekte veya herhangi bir yakın dövüş silahı geliştirilerek -bir sefere özgü olmak üzere- düşmanı tek vuruşta öldürebilmek mümkündür. Bu silah ve ekipmanların üretimi oyun sırasında, karakterin sırt çantasını çıkarması ve yere çömelmesinin ardından gerçek zamanlı olarak gerçekleşir. Üretimin gerçek zamanlı olması sebebiyle yalnızca uygun durumlarda bu üretimler yapılır. Diğer yandan sırt çantasının belli bir kapasitesi olduğundan, toplanan malzeme ve üretilen ekipmanların da belli bir sınırı vardır.[12]

Oyun sırasında toplanan alet kutuları ve dişli biçiminde gözüken alet parçalarıyla birlikte, belli yerlerde karşılaşılan çalışma tezgâhlarında silahların şarjör kapasitesi, atış sıklığı, geri tepmenin düşürülmesi, menzil gibi bazı özelliklerinin geliştirilmesi ve her iki silah grubu için birer kılıf eklemesi yapmak mümkündür.[12] Toplanan eğitim kitapçıkları sayesinde üretilen ekipmanların daha etkili ve verimli çalışması sağlanır. Bunların yanında toplanan hap ve tıbbi bitkiler ise Joel'un can seviyesinin arttırılması, silah değiştirme hızının düşürülmesi gibi bireysel becerilerinin geliştirilmesini sağlar.[3]

Oyunda; düşmanlarla mücadele edilen zamanların dışında, oyuncuların çevreyi keşfettiği ve savaş dışında birtakım eylemlerde bulunduğu periyotlar da bulunur. Genel olarak bu bölümlerde karakterler arasında mevcut durumlarını tartıştıkları, çevre hakkında yorumda bulundukları veya birbirlerine şakalar yaptıkları konuşmalar gerçekleşir. Çevrenin keşfedilmesi sırasında, oyunun herhangi bir yerinde kullanılmayan not, poster, harita, mektup gibi objeler toplanarak içinde bulunulan mekân ve buranın eski yaşayanları hakkında bilgi edinilebilmektedir. Bunlara ek olarak, üzerinde sahiplerinin adının yazılı olduğu Ateşböcekleri künyeleri ile Savage Starlight isimli bir çizgi roman serisinin sayıları da toplanabilen nesneler arasındadır.[13]

Çok oyunculu mod

"Gruplar" başlıklı çevrimiçi çok oyunculu oyun kısmına girildiğinde oyunculara iki farklı seçenek sunulur. Oyunun tek oyunculu kısmındaki hikâyede geçen Avcılar ve Ateşböcekleri adlı gruplardan birini seçen oyuncular, o grubun bir üyesi konumuna gelir. Her bir oyuncuya kendilerine ait bir klan verilir. Amaç, maçlarda elde edilen erzaklarla 12 hafta boyunca görsel olarak mevcut olmayan, yalnızca metin bazlı bilgilerin verildiği klanı sağ tutmak ve geliştirmektir. Her maç bir gün sayılır ve 12 hafta içerisinde ölünecek olursa klanı baştan kurmak gerekmektedir. 12 haftanın sonunda hayatta kalındığı takdirde bu serüven sonlanmış olmakta ve iki grup arasında tekrar bir seçim yapılarak oyuna yeniden başlanabilmektedir. Tek oyunculu kısımda olduğu gibi çok oyunculu kısımda da çevreden toplanan malzemeleri, eşya dönüşüm sistemi sayesinde çeşitli ekipmanlara dönüştürmek mümkündür. Maçlar sırasında çevreden toplanan erzağın yanı sıra düşmanı öldürme, düşmanın öldürülmesine yardım etme, takım arkadaşlarını canlandırma ve eşya dönüşümü yapma sonrasında kazanılan puanlar da maç sonunda erzağa dönüşür. Maçta öldürülen bir düşmanın üzerindeki erzakları almak ve toplanan malzemelerin maç sonunda erzağa dönüşmesi de erzak elde etmenin diğer yollarıdır. Elde edilen erzağa göre klanın nüfusu pozitif veya negatif yönde değişiklik gösterir. Oyunda sürekli olarak rastgele bir olay gerçekleşmekte ve oyunculara verilen belli bir süre içerisinde belli görevleri yerine getirmek gerekmektedir. Maçlar sonrasında bu görevlerin tamamlanıp tamamlanmaması klana olumlu veya olumsuz yönde yansır.[14]

Çok oyunculu kısımda, aynı anda en fazla sekiz oyuncunun mücadele edebildiği "Erzak Baskını" ve "Sağ Kalanlar" olmak üzere iki mod bulunmaktadır. Her iki modda da amaç adam öldürmek ve erzak toplamayarak kendi klanını geliştirmektir. "Erzak Baskını" modunda her bir takımın toplam yirmi canı bulunmakta ve bu sayı tükendiğinde ölen oyuncular tekrar oyuna katılamamaktadır. "Sağ Kalanlar" modunda ise iki takımın da canı yoktur ve diğer takımı tamamen yok eden takım turu kazanır. Dört tur kazanan takım maçtan galip olarak ayrılmaktadır.[14]

Klanlardaki isimler oyun tarafından rastgele yaratılır. Buna ek olarak, oyunda Facebook bağlantısı kurulduğu takdirde klandaki insanların isim ve resimleri, Facebook hesabının arkadaş listesinden alınmaktadır. Diğer yandan oyuncuların kontrolündeki karakterlere başlık, miğfer, maske ve amblem eklemeleri yaparak bu karakterler kişiselleştirilebilmektedir.[14]

Konusu

Kurgu

Oyundaki "takırdayanlar" (üstte) ve "koşucular" tarafından gerçekleştirilen saldırılardan birer görünüm

Oyun; soluma veya sıvı aktarımı yoluyla aktarılan sporlar aracılığıyla yayılan ve Eylül 2013'te patlak vermesinin ardından tüm dünyayı etkileyen bulaşıcı bir hastalığın yayılmaya başlamasından yirmi yıl sonrasında, Amerika Birleşik Devletleri'nde geçer. Bu hastalık, bulaştığı kişinin beynini birkaç saat içerisinde etkilemekte ve onu, bir ısırığıyla karşısındakini öldürebilme kapasitesine sahip olan bir yaratığa dönüştürmektedir. Enfeksiyona uğramış olanlar ve hayatta kalan insanlar olmak üzere ikiye bölünen dünya nüfusu, iki grup arasındaki mücadele sebebiyle büyük bir azalma göstermiştir. Hastalık sebebiyle medeniyetin büyük bir kısmı mahvolmuş olduğundan hayatta kalan insanlar, askerler tarafından korunan karantina bölgelerinde veya bu alanların dışında farklı gruplar hâlinde yaşamlarını sürdürmektedir.

Özet

Joel, on iki yaşındaki kızı Sarah ile birlikte Teksas'ta yaşayan bir babadır. Doğum gününün ilk saatlerinde, cordyceps cinsi mantarın sebep olduğu ve bulaştığı kişileri birkaç saat içerisinde insan öldüren yaratıklara çeviren bir hastalık yayılmaya başlar. Joel, kardeşi Tommy ve kızı Sarah ile birlikte oluşan kaos ortamından kaçmaya çalışırken Sarah bir asker tarafından vurulur ve Joel'un kolları arasında ölür.

Aradan yirmi yıl geçmiş ve 2033 yılına gelinmiştir. Boston'daki karantina altına alınan bölgede yaşayan Joel,arkadaşı Tess ile birlikte kaçakçılık yapmaktadır. Sahip oldukları silahların çalınması üzerine ikili, yerel bir gangster olan Robert'ın peşine düşer. Tess tarafından öldürülmeden önce Robert, karantina bölgelerindeki yönetime karşı silahlı bir ayaklanma başlatan Ateşböcekleri adlı gruba silahları sattığını söyler. Bir müddet sonra Ateşböcekleri'nin lideri Marlene yaralı bir şekilde Joel ve Tess'in yanına gelir ancak onlara Ellie isimli genç bir kızı karantina bölgesi dışına çıkarmaları karşılığında silahları geri alabilecekleri önerisi ile gelir. Silahları almak için başka seçenekleri olmayan ikili, Joel'un itirazlarına rağmen bu teklifi kabul eder.

Karanlık çöktüğünde karantina bölgesinin dışına çıkmayı başardıktan sonra Joel ve Tess, Ellie'nin hastalıklılar tarafından ısırılmış olduğunu öğrenir. Normalde birkaç saat içerisinde dönüşümün başlaması gerekirken Ellie, üç hafta önce ısırıldığını ve hastalığa karşı olan bağışıklığının bir tedavi üretiminde kullanılabileceğini, kendisinin bu yüzden Ateşböcekleri'ne götürülmesi gerektiğini söyler. Ertesi günün sabahında grup buluşma noktasına varır; ancak burada Ateşböcekleri üyelerinin ölüleriyle karşılaşırlar. Ne yapacakları konusunda tartışırken Tess'in de hastalıklılar tarafından ısırıldığı ortaya çıkar. Buluşma noktasına askerlerin gelmeye başlamasıyla Tess Joel'a, Ellie'yi, Joel'un uzun süredir görmediği ve Ateşböcekleri'nin bir üyesi olan kardeşi Tommy'ye götürmesini tembihler ve zaman kazandırmak için mekâna giren askerlerle girdiği çatışmada öldürülür. Joel ile Ellie ise binayı sağ salim terk etmeyi başarırlar.

Bu noktadan sonra Joel'un amacı, kendisine bir iyilik borçlu olan eski bir arkadaşı olan Bill'e ulaşmak ve onda bulunan çalışır durumdaki arabayı alarak Tommy'nin yanına gitmektir. Massachusetts'teki Lincoln kasabasında yalnız yaşayan Bill'e ulaşan ikili, ondaki arabayı alarak yola koyulur. Ancak bir müddet sonra, artık "avcılar" adı verilen gruplar tarafından kontrol edilen Pittsburgh'e vardıklarında bu grupların saldırısına uğrar. Arabayı terk ederek mücadelelerine yayan devam eden ikili, yolculukları sırasında orta yaşlardaki Henry ve Ellie yaşlarındaki kardeşi Sam ile tanışır. Henry ile Sam de daha önceleri birlikte yaşadığı grubun üyelerini aramak için şehirden çıkmaya çalıştığından bu dört kişi birlikte hareket etmeye karar verirler. Hastalıklılar ve çetelerle girilen mücadeleler sonrasında bu dörtlü şehirden çıkmayı başarır. Ancak Sam, hastalıklılar tarafından ısırılmış ve bunu yanındakilerden saklamıştır. Grup geceyi bir evde geçirirken sabah olduğunda hastalığın etkisine girmiş olan Sam, Ellie'ye saldırır. Elindeki silahla kardeşini öldürmek zorunda kalan Henry, önce silahını Joel'a doğrultsa da kararını değiştirerek kendi kafasına da bir kurşun sıkar.

Sonbahara girildiğinde Joel ve Ellie, Wyoming'deki bir hidroelektrik santralinin içerisinde yerleşim yeri kuran Tommy'yi bulur. Joel, Ellie'nin Ateşböcekleri'ne ulaştırılması görevini Tommy'ye bırakma niyetinde olsa da; bölgenin çeteler tarafından saldırıya uğraması sonrasında Ellie'yi kurtarması ve Sarah konusunda Ellie ile yüzleşmesinin ardından Ellie ile kalmaya karar verir. Tommy'nin Doğu Colorado Üniversitesi'nde Ateşböcekleri'nin kullandığı bir laboratuvarın olduğunu söylemesi üzerine ikili at üzerinde üniversiteye doğru yola koyulur. Ancak buraya vardıklarında laboratuvarın terk edilmiş olduğunu görürler. Bir kayıt cihazından yaşayanların Salt Lake City'deki bir hastaneye nakledildiğini öğrenmelerinin ardından hastaneye doğru hareket edecekleri sırada avcıların saldırısına uğrarlar. Saldıran grubun tamamı öldürülür; ancak gerçekleşen çatışmalarda Joel ağır bir şekilde yaralanır. Ellie, Joel'u at sırtına bindirerek bölgeden uzaklaştırmayı başarır.

İkili, kış aylarındaki kar ve tipiden korunmak için dağların arasındaki bir sığınakta saklanmaktadır. Ağır yaralı olan Joel'a yiyecek bir şeyler bulmak için avlanmaya çıkan Ellie, okla avladığı geyiği sığınağa götürecekken David ve James isimli iki yabancıyla karşılaşır. Oku ikiliye tutarak yaptığı konuşmalar sonrasında Ellie, ete ihtiyacı olduğunu belirten David'e avladığı geyiği, penisilin karşılığında vermeyi kabul eder. James'in penisilini almak için kendi kamplarına gittiği sırada Ellie ile David hastalıklıların saldırısına uğrar. Birlikte hareket ederek saldırıların savuşturulmasının ardından David, Joel'un yaralandığı mücadelenin bizzat kendisi tarafından gönderilen grupla yapıldığını ve birlikte yaşadığı bu insanların Joel tarafından öldürüldüğünü söyler. Ellie'nin bu konuda yapabilecek bir şeyi olmadığını da belirtmesinin ardından penisilini alarak gitmesine izin verir. Penisilini Joel'a veren Ellie, onun hemen yanında uykuya dalar. Ertesi günün sabahında uyandığında David'in grubunun kendisini takip ederek bulundukları bölgeye gelmiş olduğunu görür. Joel'a ulaşmamaları için atına atlayarak uzaklaşır ve adamların dikkatini başka yöne çeker. Bir süre kaçtıktan sonra David tarafından bayıltılır. Uyandığında kendisini bir kafesin içinde bulan Ellie, James'in ölü bir insanı parçalara ayırdığını görür. David'in grubuna katılma teklifini reddetmesinin ardından onun sonunun da parçalanan kişiye benzer olacağı tehdidiyle karşılaşır. Bu sırada penisilinin etkisiyle birlikte kendine gelen Joel, uyanır ve ortadan kaybolan Ellie'nin peşine düşer. David'in adamlarıyla girdiği mücadelenin ardından, adamların ikisine işkence yaparak Ellie'nin nerede tutulduğunu öğrenir. Diğer yandan David, Ellie'yi kafesten çıkarmaya çalışırken Ellie tarafından ısırılır. Ellie'nin yarasını göstererek hastalıklılar tarafından ısırıldığını söylemesinin ardından iki adam kısa bir süreliğine şaşkınlık yaşar. Bunu fırsat bilen Ellie, odadaki satırı alarak James'in boğazını keser ve David'in silahını ateşlemesinden de kurtularak odadan kaçar. Bir süre kampta kaçacak yer aramasının ardından bir restoranda David tarafından kıstırılan Ellie'nin David ile boğuşması sırasında restoranda yangın çıkar. Bu yangını gören Joel, hemen restorana girer ve Ellie'nin kendini korumak amacıyla David'i öldürdüğünü görür.

İlkbahara gelindiğinde Joel ve Ellie, Salt Lake City'deki Saint Mary Hastanesi'ne varır. Hastaneye gitmek için su altında kalan tünellerden geçtikleri sırada Ellie boğulma tehlikesi geçirir. Kızı kurtarmaya çalışan Joel, bir anda Ateşböcekleri üniforması giyen birisinin kendisine silah doğrulttuğunu görür. Yapılan dur ihtarına uymamasının ardından silahının dipçiğiyle Joel'a vurur ve onu bayıltır. Gözlerini hastahanede açan Joel, karşısında Marlene'i görür. Ellie'nin hayatta olduğu, şu anda ameliyat için hazırlandığı, hastalık için bir aşı üretmek için beyne yerleşen mantardan aşı elde edilebileceği; ancak bunun gerçekleştirilebilmesi için beyinden bir parça alınması ve Ellie'nin ölmesi gerektiği konusunda bilgilendirilen Joel, buna karşı çıkar. Hastanedekilerle girdiği çatışma sonrasında ameliyathaneye girer ve baygın hâldeki Ellie'yi kucağına alarak otoparka iner. Otoparkta kendisini bekleyen Marlene'i de öldürmesinin ardından Ellie'yi bir arabanın arka koltuğuna yerleştirir. Arabayla bölgeden uzaklaştıkları sırada Ellie kendine gelir ve olan biteni sorar. Ancak Joel, Ateşböcekleri'nin elinde hastalığa karşı bağışıklığı olan onlarca insan olduğunu; ancak bir aşı geliştirmeyi başaramadıklarından artık denemelere devam etmediğini söyler. İkilinin Tommy'nin yerleşim yerine varmasıyla oyun sona erer.

Karakterler

Ana karakterlerin Joel ve Ellie olduğu oyunun tek kişilik kısımın büyük bir bölümünde Joel, bazı bölümlerinde ise Ellie kontrol edilmektedir. Oyundaki görülebilen karakterler ile bu karakterleri canlandıran ve seslendiren kişiler aşağıdaki gibidir:[15]

• Joel - Troy Baker
• Ellie - Ashley Johnson
• Marlene - Merle Dandridge
• Tess - Annie Wersching
• Tommy - Jeffrey Pierce
• Bill - W. Earl Brown
• Henry - Brandon Scott
• Sam - Nadji Jeter
• David - Nolan North
• Sarah - Hana Hayes
• Robert - Robin Atkin Downes
• Maria - Ashley Scott
• James - Reuben Langdon

Yapım aşaması

Duyurulması

Oyun ilk olarak 29 Kasım 2011'de, Times Square'deki bir reklam panosunda "gözlerinize inanamayacağınız bir PlayStation 3 oyunu" sloganı ile duyuruldu.[16] Oyunla ilgili ilk video 3 Aralık 2011 tarihinde yayımlandı. Gerçek isyan ve trajedi görüntülerinden oluşan bu videonun sonunda oyunun adı ve resmî web sitesi gözükmekteydi.[17] Ertesi gün oyunun resmî web sitesinde, BBC yapımı doğa belgeseli Yeryüzü'nden (Planet Earth) alınan ve ophiocordyceps unilateralis isimli parazit mantarın türünün bir karıncayı enfeksiyona uğratarak onun beynini ele geçirmesini gösteren video yayımlandı.[18] 7 Aralık günü site üzerinden oyuna dair ilk görseller sunuldu. Bu görsellerin ilkinde ağaçlar ve ağaçların arasından süzülen güneş ışığı, ikincisinde ise dünyanın çeşitli bölgelerinin bir çeşit salgın hastalıktan etkilendiği haberleri yer alan bir gazete baş sayfası bulunmaktaydı.[19] 9 Aralık 2011'de Uncharted 3: Drake's Deception oyuncularının, oyun içerisinde üzerinde "bilim adamları ölümcül mantarı anlamakta zorlanıyorlar" başlıklı bir haber içeren gazetenin görüntülerine rastlamasıyla fragman arasında bir bağlantı kuruldu ve çıkacak yeni oyuna bir gönderme yapıldığı anlaşıldı.[20] Oyunun yaratıcı yönetmeni Neil Druckmann ve yönetmen Bruce Straley tarafından daha sonraları yapılan açıklamada Naughty Dog'un Uncharted 3: Drake's Deception'da yer alan bu ipucunu kaldırmayı planladığı; ancak sonradan bu konuyu unuttuğu ifadelerine yer verildi.[21]

Oyun, 2011 Spike Video Oyunu Ödülleri töreni sırasında, Naughty Dog'un yeni bir fikrî mülkiyet üzerinde çalıştığını belirten Sony Computer Entertainment tarafından resmî olarak duyuruldu. Sonrasında yayımlanan oyun içi görüntülerden oluşan bir fragmanda orta yaşlardaki bir erkeğin başka bir erkekle boğuştuğu, onu bayıltmasının ardından odaya giren genç bir kızın baygın durumdaki adamın üstünde malzeme ve yiyecek aradığı, sonrasında duydukları sesler üzerine ikilinin saklandığı, odaya giren ve bir çeşit enfeksiyona uğramış insanlarla mücadeleleri ve sonrasında kaçıp binayı terk ederek bitkilerle kaplanmış ve terk edilmiş bir şehrin ortasına ulaştığı gösterilmekteydi.[22] Duyurusunun yapılmasının ardından Naughty Dog eş başkanı Evan Wells, The Last of Us hakkında daha fazla bilgiyi PlayStation Blog üzerinde şu şekilde paylaştı:

“	The Last of Us, hayatta kalma ve aksiyon ögelerini harmanlayarak insanlığın sonunu getiren modern bir hastalığın hikâyesini bazı karakterlerin gözünden anlatmaktadır. Doğa medeniyete karşı galip gelmiştir ve geride kalanlar yemek, silah ve bulabilecekleri diğer şeyler için birbirlerini öldürmek zorunda kalmıştır. Hayatta kalanlardan olan korkusuz Joel ile yaşının üzerinde zekâya sahip Ellie adlı genç kız, Birleşik Devletler'den geriye kalan üzerindeki yolculuklarını tamamlamak için birlikte çalışmak zorundadırlar.[23]	„

Geliştirilmesi

Bir tarantula üzerinde parazit olarak yaşayan Cordyceps cinsine ait Cordyceps ignota türündeki mantar

Uncharted 2: Among Thieves'in tamamlanmasının ardından Naughty Dog eş başkanları Evan Wells ve Christophe Ballestra, çalışanları iki gruba ayırdı. Bir grup The Last of Us, ikinci grup ise Uncharted 3: Drake's Deception üzerinde çalışmaya başladı.[24][25] 2009'da başlanan oyunun geliştirilmesinde görevli ekibin başında oyun yönetmeni Bruce Straley ile yaratıcı yönetmen Neil Druckmann bulunmaktaydı.[26] İki oyunun aynı anda iki farklı ekip tarafından geliştirmesi, Naughty Dog tarihinde ilk kez gerçekleşen bir olaydı.[27][28]

Oyunda yer alan fikir; Druckmann ile Straley'in BBC yapımı doğa belgeseli Yeryüzü'nün bir bölümünde cordyceps cinsi mantarın bir karıncayı enfeksiyona uğratarak onun beynine yerleşmesini orada büyümesinden yola çıkılarak mantarın insanı da etkileyebileceği fikrinin doğmasıyla oluşturuldu.[29] Druckmann; Uncharted 2: Among Thieves'in ana karakteri Nathan Drake'in İngilizce bilmeyen Tibetli rehberi Tenzin ile birlikte ilerlediği kısımdan ilham alınarak The Last of Us'taki Joel ve Ellie karakterleri arasında da kuvvetli bir bağ kurulduğunu ifade etti. İhtiyarlara Yer Yok (No Country For Old Men) filmini izlerken filmin büyük bir kısmında müzik kullanılmadığının dikkatini çektiğini söyleyen Druckmann, aynı tarzın oyunda da kullanıldığını ve bu sayede karakterler arasında yaratılan bağın oyunculara daha sağlam yansıtılmasına yardımcı olduğunu ekledi.[30] Oyunun atmosferini yaratmak için kıyamet sonrası ve distopik kurgulara sahip çeşitli film, kitap ve televizyon yapımlarını inceleyen Druckmann ile Straley, tarihte yaşanan olayları incelediklerinde bunlardan yararlanmanın daha faydalı olacağı kanaatine vardı. 1918'deki grip salgınını incelediklerinde insanların yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığında kendini koruma isteğini, 1880'lerdeki çocuk felci salgınını incelediklerinde ise toplumsal sınıf farklılıklarının hastalıklılara bakış açısında nasıl bir fark yarattığını gözlemledi. Bu gözlemleri sonucunda Druckmann, The Last of Us'ta geleneksel bir kötü karakter olmaması kanısına da vardı.[31] Tasarımcı Ricky Cambier açıklamasında karakter tasarımı ve etkileşimi konusunda Ico'dan ilham aldıklarını, bunu da Resident Evil 4'dakine benzer bir gerilim ve aksiyonla harmanlamaya çalıştıklarını söyledi. Buna ek olarak gerçeğe en yakın hayatta kalma hikâyesini yaratmak istediklerini belirtti.[32] GamesRadar adlı web sitesindeki incelemede oyunun Son Umut (Children of Men), 28 Gün Sonra (28 Days Later), Ben Efsaneyim (I Am Legend), The Road, The Day of the Triffids filmlerinden ve The Walking Dead dizisinden etkilendiğini yazdı.[33] Game Informer'da yer alan yazıda oyunun İhtiyarlara Yer Yok, Son Umut, İz Peşinde (True Grit), Azap Yolu (Road to Perdition) filmleri, Yeryüzü belgeseli, The Walking Dead dizisi ile City of Thieves, Bizsiz Dünya (The World Without Us), Polio: An American Story, The Last Town on Earth romanlarından izler taşıdığı belirtildi.[34]

Geliştirme ekibi, oyun için yeni ve özgün bir motor geliştirdi.[35] Yapay zekâ, oyuncularla koordineli davranacak şekilde oluşturuldu.[36][37] Işıklandırma motoru da yumuşak ışığı kapsayacak biçimde yeniden yaratılarak güneş ışığının boşluklar arasından sızması ve bazı yüzeylerden yansıması sağlandı.[36] Oyunun kullanıcı arayüzü tasarımı, geliştirme esnasında birkaç kez yenilendi.[38]

Hayatta kalma-korku türündeki video oyunu Dead Island'ın 2011'de yayımlanan ilk fragmanı sonrası The Last of Us'ın geliştirme ekibi, her iki oyunun da kıyamet sonrası bir dönemin insanlar üzerindeki duygusal yansımalarını gösteren yapımlar olacağından dolayı büyük benzerlikler içereceğini öngörerek birtakım endişeler yaşadı.[39] Yayımlanan ilk fragmanında Dead Island'ın nasıl bir oynanışa sahip olduğu gözükmezken The Last of Us'ın ilk fragmanı için Druckmann tarafından "yapmak istedikleri şeyi tam olarak yansıtan" bir çalışma hazırlandı.[27] Oyunda işledikleri hikâyenin diğer oyun geliştiricileri için çıtayı yükselttiğini belirten Druckmann, oyun endüstrisindeki hikâyelerin standardının olması gerektiği kadar yüksek olmadığını ileri sürdü.[40][41] Diğer yandan oyun için yapmak istedikleri odak testleri konusunda anlaştıkları araştırma şirketinin bu testleri yalnızca erkek oyuncularla gerçekleştireceğini planlaması üzerine Naughty Dog, bu testlere erkekler kadar kadın oyuncuların da yer alması talebinde bulundu.[42]

15 Mayıs 2013 günü, oyun üzerindeki çalışmanın tamamladığı ve üretim aşamasına geçildiği duyuruldu.[43]

Tanıtımları

The Last of Us'ın oynanabilir demosundan ilk görüntüler Electronic Entertainment Expo 2013 sırasında gösterildi.[44] 8 Mart günü Naughty Dog'un resmî Facebook ve Twitter hesapları üzerinden oynanabilir bir demonun 31 Mayıs 2013 günü, God of War: Ascension'a sahip olan oyuncular için yayımlanacağı duyuruldu.[45][46] 31 Mart 2013'te, AMC'de yayımlanan The Walking Dead dizisinin sezon finali sırasında oyunun televizyon için hazırlanan ilk tanıtımı gösterildi.[47] 10 Mayıs 2013 itibarıyla, ilkine göre biraz daha uzun olan ikinci bir tanıtım videosu çeşitli televizyon kanallarında gösterilmeye başlandı.[48] Duyulduğu tarih ve şekilde sunulan demoda, oyunun "The Outskirts" adlı ilk bölümünün bir kısmı yer almaktaydı.[49]

Müzikler

The Last of Us
Gustavo Santaolalla soundtrack'i
Yayımlanma	7 Haziran 2013
Tarz	Klasik, akustik
Süre	56:21
Şirket	Sony Masterworks

Oyunda kullanılan müziklerin çoğunda başta gitar olmak üzere çeşitli çalgılarla yer alan Gustavo Santaolalla, müziklerin tamamını kendisi besteledi.[27] Orkestral müzikler ise Nashville Scoring Orchestra tarafından icra edildi ve Nashville'deki Ocean Way Studios'ta kaydedildi. Yapımcı ekibin isteği doğrultusunda müziklerin oyuncularda, korkudan ziyade duygusallık hissi uyandırması sağlanmaya çalışıldı.[50] Oyun müziklerinin yer aldığı soundtrack albümü 7 Haziran 2013'te iTunes üzerinden dijital olarak[51] ve Sony Masterworks tarafından CD olarak satışa sunuldu.[52] Albüm ayrıca, oyunu ön sipariş verenlere özel olarak sunulan Sights and Sounds adlı indirilebilir içerik paketinde yer aldı.[53]

The Last of Us
No.	Başlık	Besteci(ler)	Süre
1.	"The Quarantine Zone (20 Years Later)"	Gustavo Santaolalla	3:40
2.	"The Hour"	Gustavo Santaolalla	1:01
3.	"The Last of Us"	Gustavo Santaolalla	3:03
4.	"Forgetten Memories"	Gustavo Santaolalla	1:07
5.	"The Outbreak"	Gustavo Santaolalla	1:31
6.	"Vanishing Grace"	Gustavo Santaolalla	2:06
7.	"The Hunters"	Gustavo Santaolalla	2:00
8.	"All Gone"	Gustavo Santaolalla	1:13
9.	"Vanishing Grace (Innocence)"	Gustavo Santaolalla	0:55
10.	"By Any Means"	Gustavo Santaolalla	1:53
11.	"The Choice"	Gustavo Santaolalla	1:42
12.	"Smugglers"	Gustavo Santaolalla	1:38
13.	"The Last of Us (Never Again)"	Gustavo Santaolalla	1:01
14.	"The Last of Us (Goodnight)"	Gustavo Santaolalla	0:51
15.	"I Know What You Are"	Gustavo Santaolalla	1:21
16.	"Home"	Gustavo Santaolalla	3:08
17.	"Infected"	Gustavo Santaolalla	1:16
18.	"All Gone (Aftermath)"	Gustavo Santaolalla	1:04
19.	"The Last of Us (A New Dawn)"	Gustavo Santaolalla	2:28
20.	"All Gone (No Escape)"	Gustavo Santaolalla	2:54
21.	"Vanishing Grace (Childhood)"	Gustavo Santaolalla	1:41
22.	"The Path"	Gustavo Santaolalla	1:29
23.	"All Gone (Alone)"	Gustavo Santaolalla	1:22
24.	"Blackout"	Gustavo Santaolalla	1:38
25.	"The Way It Was"	Gustavo Santaolalla	1:31
26.	"Breathless"	Gustavo Santaolalla	1:24
27.	"The Last of Us (You and Me)"	Gustavo Santaolalla	2:08
28.	"All Gone (The Outside)"	Gustavo Santaolalla	1:58
29.	"The Path (A New Beginning)"	Gustavo Santaolalla	2:47
30.	"Returning"	Gustavo Santaolalla	3:35
Toplam süre:			56:21

Yayımlanması

İlk olarak 7 Mayıs 2013 günü yayımlanması planlanan oyun, 12 Şubat 2013 günü yapılan duyuruyla 14 Haziran'a ertelendi.[54] Dünya genelinde 14 Haziran 2013 tarihinde yayımlanan The Last of Us, istisnai olarak Japonya'da 20 Haziran günü satışa sunuldu. Oyun, Blu-ray Disc'in yanı sıra PlayStation Store üzerinden indirilebilir olarak da yayımlandı. Özel bir yükleme sistemine sahip olan bu sürümde, yarısının indirilmesinin ardından oynanmaya başlanabilmekte ve bu esnada indirme işlemi de devam edebilmekteydi.[55] Öte yandan Avrupa'da yayımlanan sürümde, çok oyunculu oynanıştaki kafanın kesilmesi ve patlaması özellikleri sansürlenmişti.[56] Oyunun normal sürümünün dışında yayımlanan özel paketler ve içerikleri ise şu şekildeydi:[57]

The Last of Us'ın sürümleri

Özellikler		Standard	Survival Edition	Joel Edition	Ellie Edition	Post-Pandemic Edition	Collector's Edition
Oyunun Blu-ray Disc'i		Evet	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Naughty Dog çıkartmaları		Evet	Evet	Bir çıkartma	Bir çıkartma	Evet	Evet
Ek içerik	Sights and Sounds	Yalnızca ön sipariş	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
	Survival	Yalnızca ön sipariş	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Mini çizgi roman		Hayır	Evet	Evet	Evet	Evet	Hayır
Sanat kitabı		Hayır	Evet	Hayır	Hayır	Hayır	Evet
Metal kutu		Hayır	Evet	Hayır	Hayır	Evet	Evet
American Dreams kapak sürümü		Hayır	Evet	Hayır	Hayır	Evet	Evet
LittleBigPlanet Sackperson teması		Hayır	Hayır	Joel sürümü	Ellie sürümü	Hayır	Evet
Kumanda teması		Hayır	Hayır	Joel sürümü	Ellie sürümü	Hayır	Evet
Poster		Hayır	Hayır	Joel posteri	Ellie posteri	Hayır	Hayır
Kanvas kumaş kap		Hayır	Hayır	Evet	Evet	Hayır	Hayır
Mini sanat kitabı		Hayır	Hayır	Evet	Evet	Hayır	Hayır
Joel ve Ellie heykeli		Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet
Kartpostal takımı		Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet
Tişört ve şemsiye		Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet

Güncellemeler

Oyunun ilk gün olan 14 Haziran günü, oyunu 1.01 versiyonuna yükselten ilk güncellemesi çıktı. Bu güncellemeyle birlikte, çalışmayan otomatik kayıt özelliğinde yaşanan hata giderildi.[58] 29 Haziran günü yayımlanan 1.02 güncellemesiyle birlikte, oyunun tek oyunculu kısmında yer alan ve gerçek hayatta bir seks hattının telefon numarası olan numara kaldırıldı.[59] Bunun yanında çok oyunculu kısımda bazı düzenleme ve değişikliklere gidildi.[60] 29 Ağustos günü yayımlanan 1.03 güncellemesinde tek ve çok oyunculu kısımlarda düzenleme ve değişiklikler yapılırken çok oyunculu kısma "Sorgulama" modu eklendi.[61] Küçük değişikliklerin yer aldığı 1.04 güncellemesini yayımlamaktan vazgeçen Naughty Dog, 15 Ekim günü Abandoned Territories Map Pack adlı indirilebilir içerik paketiyle birlikte 1.05 güncellemesini çıkardı. Pakete ek olarak bu güncellemede tek ve çok oyunculu bölümlerde birtakım düzenleme ve değişikliklere yer verildi.[62] 13 Şubat 2014'te, yalnızca Left Behind paketine sahip olan kullanıcılara sunulan 1.06 güncellemesiyle birlikte oyunda küçük düzenlemeler yapıldı ve oyun, bu pakete uyumlu hâle getirildi.[63] 1.07 güncellemesi, üçüncü indirilebilir içerik paketiyle birlikte 6 Mayıs 2014'te Amerika Birleşik Devletleri'nde, 7 Mayıs'ta ise dünya çapında yayımlandı. Bu güncellemeyle birlikte oyuna "grounded" isimli yeni bir zorluk seviyesi eklenirken çok oyunculu kısma ücretsiz olarak tam otomatik tüfek ilave edildi.[64]

İndirilebilir içerikler

Ön siparişle satılan sürümlerde iki farklı indirilebilir içerik eklenmişti. Sights and Sounds Pack'te oyun müzikleri albümü, PlayStation 3 için bir dinamik tema ve Joel ile Ellie kullanıcı resimleri vardı. Survival Pack ise oyunun hikâye kısmının tamamlanmasının ardından alınabilen Joel ve Ellie için ekstra kıyafetler ile çoklu oyuncu modu için ekstra tecrübe puanı, oyun parası, değiştirilebilen özel objeler ve yakın dövüşte daha hızlı hareket etmeyi sağlayan bir özellik içermekteydi.[65]

Naughty Dog topluluk stratejisti Eric Monacelli, 28 Mayıs günü PlayStation Blog üzerinden oyunda Season Pass olacağını duyurdu. Bu şifre ile birlikte biri tek oyunculu kısım, diğer ikisi ise çok oyunculu kısım için yayımlanacak olan toplam üç indirilebilir içerik paketi için ödenecek ücret düşürülmüş olacaktı. Ek olarak oyuncular, tek oyunculu kısımda silah ve fiziksel yetenekler bakımından bazı kolaylıklar ile Grounded: Making of The Last of Us isimli 90 dakikalık oyunun yapım belgeseline de ücretsiz olarak erişebilme imkânına sahip olmaktaydı.[66]

Abandoned Territories Map Pack başlıklı ilk indirilebilir içerik paketi Kuzey Amerika'da 15 Ekim, Avrupa'da ise 16 Ekim'de, oyunun 1.05 güncellemesiyle birlikte yayımlandı. Bu paketle birlikte çok oyunculu kısma Kitabevi, Ana Kasaba, Banliyö ve Otobüs Terminali isimli dört yeni harita eklenmekteydi.[67][68] Kuzey Amerika'da 5 Kasım, Avrupa'da ise 6 Kasım'da yayımlanan Nightmare Bundle isimli indirilebilir içerikle birlikte oyunun çok oyunculu kısmına on yeni maske ve başlık eklenmekteydi. Bu maske ve başlıkların dokuzu ayrı ayrı satın alınabilirken yalnızca Season Pass sahipleri ve paketin tamamını satın alan kullanıcılara verilen maske de dahil olmak üzere içeriğin tamamı, Season Pass sahipleri tarafından ücretsiz olarak elde edilebilmekteydi.[69]

14 Kasım günü yapılan PlayStation 4 tanıtım etkinliğinde Left Behind isimli tek oyunculu kısım için hazırlanan paket duyuruldu. Oyunun hikâyesinin öncesindeki bir dönemde Ellie ile arkadaşı Riley'in yaşadıklarını ve ana hikâyede görülmeyen bir zaman dilimini konu alan paketin 14 Şubat 2014'te piyasaya sürüleceği açıklandı.[70] Paket, daha önce açıklanan tarihten iki gün önce, 12 Şubat 2014 tarihinde yayımlandı.[71]

1.07 güncellemesiyle birlikte 6 Mayıs 2014'te Amerika Birleşik Devletleri'nde, 7 Mayıs'ta ise dünya çapında yayımlanan Reclaimed Territories Map Pack adlı üçüncü indirilebilir içerik paketiyle birlikte oyunun çok oyunculu kısmına Rıhtım, Su Kulesi, Hükûmet Binası ve Kömür Madeni isimli dört yeni harita eklenmekteydi. Grounded paketiyle birlikte ana oyuna ve Left Behind ile birlikte gelen kısma yeni bir zorluk seviyesi eklendi. Professional Survival ve Situational Survival Skills paketleriyle birlikte çok oyunculu kısma 8 yeni karakter özelliği gelirken Survivalist Weapons paketiyle birlikte ise aynı kısma dört yeni silah geldi.[72]

The Last of Us Remastered

9 Nisan'da, PlayStation Store'da yer alan bir görselde, oyunun The Last of Us Remastered adıyla PlayStation 4 için yayımlanacağı ortaya çıktı.[73] Aynı gün Sony tarafından yapılan açıklamayla oyunun, The Last of Us Remastered adı altında 2014 yazında PlayStation 4 için yayımlanacağı duyuruldu. 1080p çözünürlüğüne sahip olacak oyunun, daha gelişmiş grafikleri barındıracağı, yönetmenin yorumları ile daha önce yayımlanan tüm indirilebilir içerikleri içereceği belirtildi.[74][75] Bu sürümün geliştirilmesine PlayStation 3 sürümünün tamamlanmasından hemen sonra başlandığı belirtildi.[76] Sony'nin E3 2014'teki basın konferansında oyunun çıkış tarihi 29 Temmuz 2014 olarak açıklandı.[77]

The Last of Us: Game of the Year Edition

Sony tarafından Ekim 2014'te yapılan açıklamayla duyurulan The Last of Us: Game of the Year Edition adlı "Yılın Oyunu Sürümü", 11 Kasım 2014'te yayımlandı. Bu sürümde, daha önceden yayımlanmış olan tüm içerik yer almaktaydı.[78]

Tepkiler

Eleştiri ve incelemeler

Değerlendirme

Derleme puanları Derleyici Puan GameRankings 95,04%[79] Metacritic 95/100[80] İnceleme puanları Yayımcı Puan CVG 10/10[81] Edge 10/10[4] EGM 9,5/10[82] Eurogamer 10/10[83] Famitsu 38/40[84] Game Informer 9,5/10[85] GameSpot 8/10[86] GamesRadar+ [87] GamesTM 9/10 [88] GameTrailers 9,8/10[89] Giant Bomb [90] IGN 10/10[91] Joystiq [92] OPM (BK) 10/10[93] Polygon 7,5/10[94] VideoGamer.com 10/10[95] Destructoid 10/10[96] Machinima 10/10[97] The Daily Telegraph 5/5[98] The Guardian 5/5[99]

Genel olarak olumlu tepkilerle karşılanan The Last of Us, Metacritic'te listelenen incelemelerin 42'sinden tam puan alarak 39 incelemeden tam puan almayı başaran Uncharted 2: Among Thieves'i geride bıraktı ve bu alandaki en başarılı oyun konumuna geldi.[100] Çeşitli oyun incelemelerini derleyen ve ortalama bir puan belirleyen web sitelerinden Metacritic'te 100 üzerinden 95, GameRankings'te ise %95,04'lük ortalamalar yakaladı.[79][80] Metacritic'teki ortalamasıyla, 97'lik bir ortalama tutturan Grand Theft Auto V'ın ardından 2013 yılının en iyi PlayStation 3 oyunu olurken tüm zamanların en iyi PlayStation 3 oyunları listesinde 98 ortalamalı Grand Theft Auto IV, Grand Theft Auto V, 96 ortalamalı Uncharted 2: Among Thieves ile Batman: Arkham City'nin ardından, kendisiyle aynı ortalamalara sahip LittleBigPlanet, Red Dead Redemption ve Portal 2 ile birlikte beşinci sırada yer aldı. GameRankings'te de tüm zamanların en iyi beşinci PlayStation 3 oyunu olarak listelenen The Last of Us'ın önünde sırasıyla %97,04 ortalamalı Grand Theft Auto IV, %97,01 ortalamalı Grand Theft Auto V, %96,38 ortalamalı Uncharted 2: Among Thieves ve %96,12 ortalamalı Batman: Arkham City bulunmaktaydı.

Oyunun tam puan aldığı Edge dergisindeki incelemede "Naughty Dog, bu konsol neslinin en büyüleyici ve duygulara en çok hitap eden oyununu üretmiş. Zaman zaman büyük bütçeli yapımların harika fikirleri mahvettiğine şahit olsak da, The Last of Us gibi oyunlar simsiyah bir asfalttan yükselen, yemyeşil bir asmaya benzercesine oyun dünyasının içerisinden yükseliyor." ifadeleriyle duyulan memnuniyet dile getirildi.[4] Oyuna tam puan veren Eurogamer'daki incelemede "Kimi zaman, büyük bir etki yaratması beklenen aksiyon oyunları, ortaya çıkan basit oynanışı ve hikâyesiyle birlikte büyük bir hayal kırıklığı yaratır. The Last of Us ise bunları derinlemesine işleyerek bu işin nasıl yapılması gerektiğini ortaya koyuyor. Oldukça güzel bir biçimde harmanlanan duygusallık ve cesaret temaları sayesinde gerçek bir hikâye izlenimi veriyor. The Last of Us, ölmek üzere olan kendi türü için adeta bir umut ışığı." ifadeleri kullanıldı.[83] Televizyon programı Good Game'in sunucuları Steven O'Donnell ve Stephanie Bendixsen'dan 10 üzerinden 10 puan alan oyun, program tarihi boyunca tam puan almayı başaran dokuzuncu oyun oldu.[101] "The Last of Us Naughty Dog'un şimdiye dek çıkardığı en iyi oyun olmakla kalmıyor, bu konsol neslinin en iyi oyunları arasına giriyor. Belki de oyun dünyasının Yurttaş Kane'i (Citizen Kane), on yıllar boyunca kendisinden söz ettirecek bir baş yapıt olmayı başarıyor." ifadelerinin kullanıldığı Empire dergisindeki incelemede yapıma tam puan verildi.[102][103] Tam puan veren PlayStation Official Magazine - UK, oyunu "İnsanı duygusal yönden etkileyen harika manzaralar ile sesler içeren ve böyle bir macera yaşamaya iten bir sanat eseri." şeklinde tanımladı.[104] Colin Moriarty'nin IGN'de yer alan incelemesinde oyuna tam puan verilirken "Bir başyapıt, yalnızca PlayStation 3 için çıkan oyunlardan en iyisi ve mutlaka oynanması gereken bir yapım." ifadeleri kullanıldı.[91] Tam puan aldığı Destructoid'deki inceleme yazısında Jim Sterling, "The Last of Us'ta yalnızca dövüş ve 'duygusal' olaylar yok... The Last of Us, benim olmasını istediğim her şeyin aynısını içeren bir yapım." sözleriyle bir bütün olarak oyunu takdir etti.[96] Richard Mitchell, oyuna tam puan verdiği Joystiq'teki incelemesini "The Last of Us mutlu bir hikâye olmasa da gerçekten sağlam bir hikâye." cümlesiyle sona erdirdi.[92]

Olumlu tepkilerin yanında, görece az sayıdaki incelemeden bazı olumsuz tepkiler de aldı. 10 üzerinden 7,5 puan verdiği Polygon'daki incelemesinde oyunun biraz üçüncü şahıs nişancı türüne kayarak belli bazı noktalardaki tüm düşmanların öldürülmesini zorunlu kıldığını ve oyunun geri kalan kısmıyla kıyasladığında bu durumun eğreti durduğunu belirten Philip Kollar, oyundaki dövüş sistemini "karmaşık" olarak tanımladı ve bunun da oyuncuları sıklıkla kontrol noktalarından başlamasına sebep olduğunu söyledi.[94] GameSpot'taki incelemesinde oyuna 10 üzerinden 8 puan veren Tom McShea ise kontrol noktalarının çok sık olmasının gerilimi düşürdüğünü ve oyuncuların gerçekten tehlikeli bir macera içinde olduğu hissini kaybetmesine yol açtığını ifade etti.[86]

Satışlar

Piyasaya çıktığı ilk hafta 1,3 milyon kopya satan The Last of Us,[105] üçüncü haftasının sonundaki 3,4 milyonluk satış rakamıyla[106] 2013 yılının en hızlı satılan PlayStation 3 oyunu oldu.[107] Aynı zamanda 2013 yılı içerisinde çıkan oyunlar arasında en yüksek ilk hafta satış rakamına ulaşsa da, elde ettiği bu iki unvanı daha sonraları yayımlanan Grand Theft Auto V'a kaptırdı.[108] Birleşik Krallık satış listesine birinci sıradan giriş yapan oyun, bu konumunu altı hafta boyunca sürdürerek FIFA 12 ve Call of Duty: Black Ops II'ya ait olan rekorları kırdı.[109][110] Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, İrlanda, İtalya, Hollanda, İsveç, Finlandiya, Norveç, Danimarka, İspanya, Almanya ve Japonya satış listelerinde de bir numaraya yükselmeyi başardı.[111][112][113][114][115][116][117][118][119] The Last of Us Ocak 2015 itibarıyla dünya çapında 5,43 milyonun üzerinde kopya satmayı başardı.[120]

Çıktığı hafta 632.000'in üzerinde satan The Last of Us Remastered ise ilk haftasındaki satışlar göz önüne alındığında yılın en iyi çıkışını yapan beşinci oyun oldu.[121] Ocak 2015 itibarıyla 2,75 milyon kopyanın üzerinde satışa ulaştı.[122]

Aday gösterildiği veya kazandığı ödüller

The Last of Us, 240'ın üzerinde "Yılın Oyunu" ödülü kazandı.[123] Yayımlanmasından önce, E3'te yer alan önizlemelerinin ardından ödül kazanmaya başladı.[124][125][126][127][128] Oyun; 41. Annie Ödülleri,[129] The A.V. Club,[130] Britanya Akademisi Video Oyunu Ödülleri,[131] Canada.com,[132] Daily Mirror,[133] The Daily Telegraph,[134] Destructoid,[135] 17. DICE Ödülleri,[136] The Escapist,[137] GamesRadar,[138] GameTrailers,[139] 14. Developers Choice Awards,[140] Game Revolution,[141] Giant Bomb,[142] Good Game,[143] Hardcore Gamer,[144] IGN,[145] IGN Australia,[146] International Business Times,[147] Kotaku,[148][149] National Academy of Video Game Trade Reviewers,[150] VG247[151] ve VideoGamer.com tarafından 2013'ün en iyi oyunu olarak gösterildi.[152] Oyun ayrıca GameSpot,[153] GameTrailers,[139] Hardcore Gamer,[154] ve IGN[155] tarafından yılın en iyi PlayStation oyunu seçildi. Naughty Dog ise The Daily Telegraph,[134] Edge,[156] Golden Joystick Awards,[157] Hardcore Gamer,[158] ve 2013 Spike VGX[159] tarafından yılın en iyi stüdyosu veya geliştiricisi olarak gösterildi.

Baker ve Johnson'da gösterdikleri performansla çeşitli adaylık ve ödüller elde etti. Baker, Hardcore Gamer[160] ve 2013 Spike VGX;[159] Johnson ise Britanya Akademisi Video Oyunu Ödülleri,[131] DICE Ödülleri,[136] VGX 2013,[159] ve The Daily Telegraph[134] tarafından verilen ödülleri kazandı. Oyunun hikâyesi de Britanya Akademisi Video Oyunu Ödülleri,[131] DICE Ödülleri,[136] Game Developers Choice Awards,[140] Golden Joystick Awards,[157] Writers Guild of America Awards,[161] GameTrailers,[139] Giant Bomb,[162] Hardcore Gamer,[163] ve IGN[164] tarafından ödüllendirildi. Ses tasarımı ve müzik alanında DICE Ödülleri,[136] Inside Gaming Awards,[157] ve IGN;[165][166] grafik ve sanat tasarımı alanında ise Destructoid,[167] DICE Ödülleri,[136] Golden Joystick Awards[157] ve IGN[168][169] tarafından verilen ödüllerin sahibi oldu.

Uyarlamalar

Druckmann'ın yazıp çizimlerini Faith Erin Hicks'in yaptığı ve Dark Horse Comics tarafından yayımlanan dört sayılık çizgi roman serisi The Last of Us: American Dreams, oyunun ana hikâyesinden bir yıl öncesinde, Ellie ile hemen hemen aynı yaşlardaki Riley'nin yaşadıklarını konu alır.[170] İlk sayısı 3 Nisan 2013'te yayımlanan çizgi romanın,[171] yapılan satışlar sonucu 29 Mayıs günü ikinci baskısı yapıldı. Aynı gün serinin ikinci sayısı da raflardaki yerini aldı.[172][173] Üçüncü sayı 26 Haziran'da,[174] dördüncü sayı 31 Temmuz'da,[175] dört sayının tamamının yer aldığı paket ise 30 Ekim'de piyasaya sürüldü.[176]

25 Kasım 2013 tarihinde oyunun potansiyel film versiyonunda kullanılabilecek olan bazı alan adlarının hakları, Sony tarafından satın alındı.[177][178] 6 Mart 2014'te Sony, The Last of Us'ın film uyarlamasının Screen Gems tarafından dağıtılacağını açıkladı.[179] 25 Temmuz 2014'te yapılan açıklamayla filmin senaryosunun Neil Druckmann tarafından yazılacağı, yapımcılığını ise Sam Raimi'nin üstleneceği duyuruldu.[180] Ocak 2015 itibarıyla senaryonun ikinci taslağının yazımını tamamlayan Druckmann, bazı oyuncularla da okuma provası yapmıştı.[181] Kasım 2016'da Raimi, Sony'nin Druckmann ile bir anlaşmazlık yaşaması sebebiyle filmin beklemede olduğunu belirtti.[182]

Devam oyunu

Şubat 2014'te Eurogamer ile yaptığı bir röportajda The Last of Us için bir devam oyunu çıkma olasılığının yarı yarıya olduğunu belirten Neil Druckmann, böyle bir şeyin gerçekleşmesi için Naughty Dog'un "kendini tekrarlamayan ve anlatılmaya değer bir hikâye" bulması gerektiğini söyledi.[183] Temmuz 2014'te Naughty Dog'un topluluk stratejisi uzmanı Arne Meyer tarafından yapılan açıklamada, bir devam oyununun geliştirilmeyeceği ifade edildi.[184]

Haziran 2015'te, bir panelde Naughty Dog ile gelecekteki projeleri hakkındaki konuşması esnasında Nolan North, "Last of Us 2'yu yaptıklarını biliyorum" ifadelerini kullandı.[185] Bu sözlerle ilgili olarak Druckmann, Eylül'de yaptığı açıklamada Naughty Dog'daki küçük bir ekibin birtakım fikirler ürettiğini ve devam oyunuyla ilgili bazı prototipler oluşturmaya başladığını; ancak bu ekibin 10 Mayıs 2016 tarihinde piyasaya sürülen Uncharted 4: A Thief's End'e kaydırılması sebebiyle çalışmaların yarıda kaldığını belirtti.[186]

3 Aralık 2016 tarihinde PlayStation Experience etkinliğinde The Last of Us Part II'nun ilk fragmanı yayımlandı.[187][188] Fragmanla birlikte Ellie ve Joel karakterlerinin oyunda yer alacağı, hikâyenin ilk oyundan yaklaşık olarak beş yıl sonrasını anlatacağı ve Ellie'nin oynanabilir bir karakter olacağı açıklandı.[189] Oyunun müziklerinin ilk oyunun da bestecisi olan Gustavo Santaolalla tarafından bestelendiği duyuruldu.[190]

Kaynakça

1. "The Last of Us" (İngilizce). Havok.com. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
2. Gibson, Ellie (5 Temmuz 2013). "The Last of Us isn't the solution to sexism in games, but it's a start" (İngilizce). Eurogamer. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
3. Halilbeyoğlu, Murat (9 Haziran 2013). "The Last of Us". Merlin'in Kazanı. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
4. "The Last Of Us review" (İngilizce). Edge. 5 Haziran 2013. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
5. Grant, Scott (5 Haziran 2013). "E3 2012: The Last of Us Impresses with Adaptive AI" (İngilizce). The Controller Online. 8 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
6. Williamson, Steven (5 Haziran 2013). "The Last Of Us Survival Guide - 20 tips to help you live longer" (İngilizce). PlayStation Universe. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
7. Prahl, Kyle (4 Şubat 2013). "Meet the Clickers and Runners, two Infected in The Last of Us" (İngilizce). PlayStation Universe. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
8. Ingrassia, Nunzio (10 Haziran 2013). "Review: "The Last of Us"" (İngilizce). CBS News. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
9. Harradence, Michael (15 Temmuz 2013). "Badass Bosses: Bloater (The Last of Us)" (İngilizce). PlayStation Universe. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
10. Wilson, Iain (14 Haziran 2013). "Feature: The Last of Us guide: Eight essential tips for surviving the apocalypse". Computer and Video Games (İngilizce). 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
11. Hurricane, Johnny (18 Haziran 2013). "The Last Of Us Guide: Weapon Location Guide" (İngilizce). GamersHeroes.com. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
12. Yoon, Andrew (20 Mayıs 2013). "A guide to crafting in The Last of U" (İngilizce). Shacknews. 23 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
13. Wilson, Tony (20 Haziran 2013). "The Last of Us collectible locations" (İngilizce). GamesRadar. 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
14. "The Last of Us Multiplayer Review" (İngilizce). STFUandPlay. 11 Temmuz 2013. 15 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
15. "The Last of Us" (İngilizce). Behind The Voice Actors. 14 Haziran 2013. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2013.
16. Denton, Jake (30 Kasım 2011). "PS3 News: Video Game Awards (VGA's) to premiere 'a PS3 exclusive you won't believe'" (İngilizce). Computer and Video Games. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
17. Miller, Greg (3 Aralık 2011). "New PS3 Exclusive: The Last of Us" (İngilizce). IGN. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013.
18. Miller, Greg (4 Aralık 2011). "The Last of Us: It's About Brain Fungus?" (İngilizce). IGN. 13 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013.
19. Moriarty, Colin (7 Aralık 2011). "The Last of Us: The First Screenshots (Updated)" (İngilizce). IGN. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013.
20. Hillier, Brenna (29 Aralık 2011). "Rumour – The Last of Us teased in Uncharted 3" (İngilizce). VG247. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
21. Meikleham, David (30 Mayıs 2013). "The Last Of Us was nearly spoiled… by Naughty Dog. Dev almost accidentally leaked game early through forgotten Uncharted 3 Easter egg" (İngilizce). PlayStation Official Magazine. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
22. Cullen, Johnny (12 Aralık 2011). "Naughty Dog's The Last of Us announced at VGAs" (İngilizce). VG247. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
23. Wells, Evan (10 Aralık 2011). "Naughty Dog Reveals The Last of Us at 2011 VGAs" (İngilizce). Sony Computer Entertainment America. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
24. "Second Naughty Dog team at work on The Last of Us for two years" (İngilizce). VG247. 13 Aralık 2011. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
25. Taormina, Anthony (8 Mayıs 2013). "What is Naughty Dog's Next Game After 'The Last of Us'?" (İngilizce). Gamerant.com. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
26. Hussain, Tamoor (12 Aralık 2011). "PS3 News: The Last of Us gets Enslaved lead designer, doesn't star Ellen Page" (İngilizce). Computer and Video Games. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
27. Minkley, Johnny (13 Aralık 2011). "The Last of Us Preview" (İngilizce). Eurogamer. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
28. Yin, Wesley (11 Aralık 2011). "The Last of Us confirmed as a new Naughty Dog PlayStation 3 exclusive" (İngilizce). Eurogamer. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
29. Moriarty, Colin (13 Aralık 2011). "New Details About The Last of Us" (İngilizce). IGN. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2011.
30. "Neil Druckmann: «Survival encompasses the gameplay for The Last of Us»" (İngilizce). Gamestar.ru. 30 Temmuz 2012. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
31. Parker, Laura (1 Şubat 2013). "Staying Human in the Inhuman World of The Last of Us" (İngilizce). GameSpot. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
32. Prestia, Gaetano (6 Haziran 2013). "The Last Of Us inspired by Ico, RE4" (İngilizce). PS3.MMGN.com. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
33. Roth, Alex (28 Haziran 2012). "The Last of Us – 6 post-apocalyptic visions that inspired the game" (İngilizce). GamesRadar. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
34. Grin, Jush (10 Şubat 2012). "Strife Breeds Strife: Inspiration For The Last Of Us" (İngilizce). Game Informer. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
35. Islam, Zak (20 Mayıs 2012). "Naughty Dog on The Last of Us' Graphics Engine Improvements" (İngilizce). PlayStationLifeStyle.net. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
36. "The Last of Us: An Interview with Naughty Dog" (İngilizce). The Digital Fix. 29 Mayıs 2013. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018.
37. Moriarty, Colin (13 Şubat 2012). "Naughty Dog Talks Combat in The Last of Us" (İngilizce). IGN. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018.
38. Neonakis, Alexandria (5 Mayıs 2014). "How We Made The Last of Us's Interface Work So Well" (İngilizce). Kotaku. 15 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018.
39. Ritchie, Elspeth (11 Aralık 2012). "The Last of Us – First Impressions" (İngilizce). SquareGo. 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2013.
40. Kaye, Darryl (13 Aralık 2011). "Naughty Dog Launches Damning Verdict, Wants Other Devs To Wake Up" (İngilizce). GamingUnion.net. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
41. Minkley, Johnny (13 Aralık 2011). "Naughty Dog wants to "change the f***ing industry" with The Last of Us" (İngilizce). Eurogamer. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
42. Wehner, Mike. "Devs Had to Demand Female Focus Testers for The Last of Us" (İngilizce). The Escapist. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
43. Chalk, Andy (15 Mayıs 2013). "The Last of Us goes gold" (İngilizce). The Escapist. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
44. Klepek, Patrick. "The Last of Us (Game)" (İngilizce). Giant Bomb. 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
45. "The Last of Us demo early access via God of War: Ascension has been dated" (İngilizce). Pixel Enemy. 8 Mart 2013. Erişim tarihi: 19 Kasım 2013.
46. "The Last of Us Demo Tarihi Belli Oldu". Pixel Enemy. 9 Mart 2013. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2013.
47. Goldfarb, Andrew (29 Mart 2013). "The Last of Us TV Spot To Air During Walking Dead Season Finale" (İngilizce). IGN. 8 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
48. Moriarty, Colin (10 Mayıs 2013). "Check Out The Last of Us' New TV Commercial" (İngilizce). IGN. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
49. "The Last of Us Demo Now Available via God of War: Ascension" (İngilizce). Naughty Dog. 31 Mayıs 2013. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
50. Moss, Sebastian (13 Aralık 2011). "Double Academy Award Winning Gustavo Santaolalla to Score The Last of Us" (İngilizce). PlayStationLifeStyle.net. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2013.
51. "The Last of Us (Video Game Soundtrack)" (İngilizce). iTunes. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013.
52. "The Music of The Last of Us: Gustavo Santaolalla" (İngilizce). Naughty Dog. 17 Mayıs 2013. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2014.
53. Perona, Mick (22 Ocak 2013). "The Last of Us: Survival Edition, Post-Pandemic Edition Revealed" (İngilizce). PlayStation Blog. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
54. "The Last of Us Delayed" (İngilizce). IGN. 12 Şubat 2013. 8 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
55. "The Last of Us: Pre-Order the Digital Edition & Season Pass, DLC Detailed – PlayStation.Blog" (İngilizce). Blog.us.playstation.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
56. Yin-Poole, Wesley (5 Ağustos 2013). "Naughty Dog confirms European version of The Last of Us censored" (İngilizce). Eurogamer. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
57. Goldfarb, Andrew (22 Ocak 2013). "The Last of Us Special Editions Revealed" (İngilizce). IGN. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018.
58. Moriarty, Colin (14 Haziran 2013). "Sony, Naughty Dog Rapidly Fix The Last of Us' Auto-Save Bug" (İngilizce). IGN. 23 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
59. Mallory, Jordan (29 Haziran 2013). "The Last of Us patch 1.02 removes sex hotline numbers, includes multiplayer fixes" (İngilizce). Joystiq. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
60. "The Last of Us - Patch 1.02" (İngilizce). Naughty Dog. 28 Haziran 2013. 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
61. Jackson, Mike (28 Ağustos 2013). "The Last of Us update 1.03 brings MP mode 'Interrogation'" (İngilizce). Computer and Video Games. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
62. "The Last of Us: Abandoned Territories Map Pack and Patch 1.05 Available Now" (İngilizce). Naughty Dog. 15 Ekim 2013. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
63. "The Last of Us Patch 1.06 Available Today!" (İngilizce). Naughty Dog. 13 Şubat 2014. 14 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014.
64. "The Last of Us Patch 1.07 and Upcoming Events" (İngilizce). Naughty Dog. 6 Mayıs 2014. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
65. Kubba, Sinan (10 Aralık 2012). "The Last of Us pre-order bonuses detailed, trailer unveiled" (İngilizce). Joystiq. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
66. Monacelli, Eric (28 Mayıs 2013). "The Last of Us: Pre-Order the Digital Edition & Season Pass, DLC Detailed" (İngilizce). PlayStation Blog. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
67. "The Last of Us v1.05 Update Launched Along with Abandoned Territories Map Pack, Trailer Available" (İngilizce). Gamers Hell. 15 Ekim 2013. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
68. "The Last of Us - Abandoned Territories Map Pack and patch 1.05 available tomorrow" (İngilizce). PlayStation Blog. 15 Ekim 2013. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
69. Cundydate, Matt (5 Kasım 2013). "The Last of Us Nightmare Bundle DLC brings new multiplayer items – images" (İngilizce). DLCentral. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
70. Karmali, Luke (15 Ocak 2014). "The Last of Us: Left Behind Release Date Confirmed" (İngilizce). IGN. 20 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
71. Nunneley, Stephany (12 Şubat 2014). "EU PS Store update, February 12: The Last Us: Left Behind, The LEGO Movie Videogame, Far Cry Classic, more" (İngilizce). VG247. 14 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014.
72. Monacelli, Eric (16 Nisan 2014). "The Last of Us: New Mode and Multiplayer DLC Detailed" (İngilizce). PlayStation Blog. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
73. Williams, Katie (9 Nisan 2014). "The Last of Us: Remastered Revealed for PS4" (İngilizce). IGN. 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2014.
74. Kubba, Sinan (9 Nisan 2014). "Sony confirms The Last of Us Remastered is coming to PS4 [Update: Summer]" (İngilizce). Kotaku. 10 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2014.
75. Gaston, Martin (9 Nisan 2014). "The Last of Us: Remastered confirmed for PS4 by Sony" (İngilizce). GameSpot. 10 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2014.
76. Karmali, Luke (10 Nisan 2014). "The Last of Us PS4 Development Began Ages Ago" (İngilizce). IGN. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014.
77. Karmali, Luke (10 Nisan 2014). "The Last of Us: Remastered Release Date Announced" (İngilizce). IGN. 27 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2014.
78. Karmali, Luke (23 Ekim 2014). "The Last of Us: Game of the Year Edition announced for PS3". IGN. 26 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014.
79. "The Last of Us for PlayStation 3" (İngilizce). GameRankings. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
80. "The Last of Us for PlayStation 3 Reviews" (İngilizce). Metacritic. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
81. Kelly, Andy (5 Haziran 2013). "The Last of Us review: Apocalypse wow" (İngilizce). Computer and Video Games. 2 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
82. Patterson, Eric (5 Haziran 2013). "EGM Review: The Last of Us" (İngilizce). Electronic Gaming Monthly. 1 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
83. Welsh, Oli (5 Haziran 2013). "The Last of Us review" (İngilizce). Eurogamer. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
84. "Famitsu Review Scores: Issue 1276" (İngilizce). Gematsu.com. 19 Haziran 2013. 1 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
85. Helgeson, Matt (5 Haziran 2013). "The Last of Us review" (İngilizce). Game Informer. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
86. Mc Shea, Tom (5 Haziran 2013). "The Last of Us review" (İngilizce). GameSpot. 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
87. Houghton, David (5 Haziran 2013). "The Last of Us review" (İngilizce). GamesRadar. 1 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
88. "The Last of Us review" (İngilizce). GamesTM. 5 Haziran 2013. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2013.
89. "The Last of Us Video Game, Review; Game Trailers & Videos" (İngilizce). GameTrailers.com. 30 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
90. Klepek, Patrick (5 Haziran 2013). "The Last of Us Review" (İngilizce). Giant Bomb. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
91. Moriarty, Colin (5 Haziran 2013). "The Last of Us review" (İngilizce). IGN. 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
92. Mitchell, Richard (5 Haziran 2013). "The Last of Us review: Humans, conditioned" (İngilizce). 1 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
93. Meikleham, David (5 Haziran 2013). "The Last Of Us review SPOILER FREE – Naughty Dog's latest masterpiece is apocalypse wow". PlayStation Official Magazine - UK. 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
94. "The Last of Us review" (İngilizce). Polygon. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
95. Miller, Simon (5 Haziran 2013). "The Last of Us Review" (İngilizce). VideoGamer.com. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
96. Sterling, Jim (5 Haziran 2013). "Review: The Last of Us" (İngilizce). Destructoid. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
97. Portillo, Esmeralda (5 Haziran 2013). "The Last of Us Review" (İngilizce). Machinima. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
98. Hoggins, Tom (5 Haziran 2013). "Review: The Last of Us, Playstation 3" (İngilizce). The Daily Telegraph. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2013.
99. Sartori, Paul (5 Haziran 2013). "The Last of Us – review" (İngilizce). The Guardian. 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2013.
100. "The Last of Us: First PS3 Title and Second Overall to Have Over 40 Perfect Reviews on MetaCritic" (İngilizce). Gamepur.com. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
101. "Good Game Stories - The Last of Us" (İngilizce). Good Game. 11 Haziran 2013. 14 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
102. Kamen, Matt (31 Mayıs 2013). "The Last Of Us" (İngilizce). Empire. 11 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
103. Scammel, David (31 Mayıs 2013). "The Last of Us 'an easy contender for best game of the generation', says first review" (İngilizce). VideoGamer.com. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
104. "Second The Last of Us Review Score" (İngilizce). Baziwood. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
105. Tassi, Paul (18 Haziran 2013). "'The Last of Us' Has The Biggest Launch Of The Year With 1.3M Sold" (İngilizce). Forbes. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
106. Yin-Poole, Wesley (9 Temmuz 2013). "Sony declares The Last of Us a success with over 3.4 million global sales" (İngilizce). Eurogamer. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
107. Karmali, Luke (9 Temmuz 2013). "The Last of Us Sells 3.4 Million Copies in Three Weeks" (İngilizce). IGN. 7 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
108. D'Angelo, William (24 Eylül 2013). "Grand Theft Auto V Smashes Global Week One Sales Record" (İngilizce). VG Chartz. 23 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2013.
109. Weber, Rachel (22 Temmuz 2013). "6 weeks on top for The Last Of Us" (İngilizce). Gamesindustry.biz. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
110. Long, Neil (22 Temmuz 2013). "UK charts: The Last Of Us claims its sixth number one" (İngilizce). Edge. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
111. Hillier, Brenna (19 Temmuz 2013). "NPD June: The Last of Us, Animal crossing top charts". VG247 (İngilizce). 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
112. "Chaque semaine, le SELL et GfK vous présentent les meilleures ventes de jeux vidéo. Semaine 24-2013". Syndicat des éditeurs de logiciels de loisirs (Fransızca). 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
113. "TOP 20 ENTERTAINMENT SOFTWARE (ALL PRICES), WEEK ENDING 15 June 2013". Chart-Track (İngilizce). 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
114. Pugliese, Tommaso. "Le classifiche italiane per il mese di giugno" (İtalyanca). Multiplayer.it. 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
115. "The Last of Us blijft Game Top 10 domineren" (Felemenkçe). deStantor. 21 Haziran 2013. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
116. "Games Chart: Week 27 - 2013" (İngilizce). Sewdish Game Industry. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
117. "Ranking de videojuegos más vendidos" (İspanyolca). Española de Distribuidores y Editores de Software de Entretenimiento. 10 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
118. "Germany Weekly Chart, Week Ending 15th Jun 2013" (İngilizce). VG Chartz. 27 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2013.
119. "「The Last of Us」が11万7000本で1位に。「ネプテューヌPP」「クマ・トモ」「さよなら 海腹川背」なども発売された「週間販売ランキング＋」" (Japonca). 4gamer.net. 26 Haziran 2013. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
120. "The Last of Us" (İngilizce). VG Chartz. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014.
121. Kannan, Ruby (20 Ağustos 2014). "The Last of Us: Remastered becomes 'third biggest game' on PS4" (İngilizce). Techie News. 14 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014.
122. "The Last of Us" (İngilizce). VG Chartz. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2014.
123. Dutton, Fred (14 Mart 2014). "The Last of Us and Tearaway take the BAFTAs by storm" (İngilizce). PlayStation Blog. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
124. "The Last of Us – GameSpot's Best of E3 2012 Editors' Choice Awards" (İngilizce). GameSpot. 4 Haziran 2012. 3 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
125. Hoggins, Tom (9 Haziran 2012). "E3 2012: Best in show". The Daily Telegraph (İngilizce). Telegraph Media Group. 7 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
126. "The Electric Playground's Best of E3 Winners". The Electric Playground (İngilizce). Greedy Productions Ltd. 11 Haziran 2012. 7 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
127. "EGM Presents: THe Best of E3 2012". Electronic Gaming Monthly (İngilizce). EGM Media, LLC. 11 Haziran 2012. 7 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
128. Aziz, Hamza (12 Haziran 2012). "Destructoid's Best of E3 2012 winners revealed!" (İngilizce). Destructoid. 7 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
129. Patten, Dominic (1 Şubat 2014). "Annie Award Winners & More — 2014 Animated Film Society Awards" (İngilizce). Deadline.com. Penske Media Corporation. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
130. Ryan, Kyle (23 Aralık 2013). "The people have spoken: The 2013 A.V. Club Readers' Poll results". The A.V. Club (İngilizce). The Onion, Inc. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
131. Karmali, Luke (13 Mart 2014). "BAFTA Games Awards 2014 Winners Announced" (İngilizce). IGN. Ziff Davis. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
132. O'Rourke, Patrick (17 Aralık 2013). "Top video games of 2013: What's this year's best game?". Canada.com (İngilizce). Postmedia News. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
133. Silver, Dan (12 Aralık 2013). "Top games of 2013: Five best video games to buy for Christmas". Daily Mirror (İngilizce). 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
134. Hoggins, Tom (31 Aralık 2013). "Telegraph Video Game Awards 2013". The Daily Telegraph (İngilizce). Londra: Telegraph Media Group. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
135. Hansen, Steven (24 Aralık 2013). "The winner of Destructoid's 2013 Game of the Year" (İngilizce). Destructoid. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
136. "Game Title: The Last of Us" (İngilizce). Academy of Interactive Arts & Sciences. 7 Şubat 2014. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014.
137. "The Escapist Awards – Game of the Year 2013" (İngilizce). The Escapist. 11 Ocak 2014. s. 1. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
138. "Game of the year 2013" (İngilizce). GamesRadar. Future plc. 21 Ocak 2014. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2013.
139. "Winners Montage – GameTrailers Game of the Year Awards" (İngilizce). GameTrailers. 7 Ocak 2014. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
140. Pitcher, Jenna (20 Mart 2014). "The Last of Us cleans up at the 2014 Game Developer Choice Awards". Polygon (İngilizce). Vox Media. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
141. Bischoff, Daniel (17 Aralık 2013). "Best Developer 2013" (İngilizce). Game Revolution. CraveOnline. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
142. "Giant Bomb's 2013 Game of the Year Awards: Day Five" (İngilizce). Giant Bomb. CBS Interactive. 27 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
143. Good Game (3 Aralık 2013). "Good Game Stories – Award – Best Game" (İngilizce). Australian Broadcasting Corporation. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.
144. "2013 Game of the Year Award" (İngilizce). Hardcore Gamer. 22 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
145. "Overall – IGN's Best of 2013" (İngilizce). IGN. 18 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
146. IGN Australia (21 Aralık 2013). "IGN AU's Top 12 Games of 2013" (İngilizce). IGN. Ziff Davis. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
147. Elise, Abigail (14 Kasım 2013). "The Five Best Video Games of 2013: Why We'll Miss This Current Generation of Consoles". International Business Times (İngilizce). IBT Media. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
148. Totilo, Stephen (30 Aralık 2013). "The Last of Us Is Kotaku's Game of the Year". Kotaku (İngilizce). Gawker Media. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
149. Totilo, Stephen (30 Aralık 2013). "Pranksters Almost Voted An Erotic Game As Our Readers' Game of the Year". Kotaku (İngilizce). Gawker Media. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
150. Allen, Thomas J. (7 Şubat 2014). "2013 NAVGTR Winners" (İngilizce). National Academy of Video Game Trade Reviewers. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
151. Nunneley, Stephany (11 Ocak 2014). "VG247 Community Games of the Year" (İngilizce). VG247. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
152. Burns, Steven (31 Aralık 2013). "Game of the Year 2013: – No.1: The Last of Us" (İngilizce). VideoGamer.com. Pro-G Media Ltd. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
153. "PS3 Game of the Year 2013 Winner" (İngilizce). GameSpot. 13 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2013.
154. "2013 Best PS3 Game" (İngilizce). Hardcore Gamer. 21 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
155. "Best PS3 Game – IGN's Best of 2013" (İngilizce). IGN. 18 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
156. "The Edge awards 2013: studio of the year". Edge (İngilizce). 30 Aralık 2013. 30 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
157. Hussain, Tamoor (26 Ekim 2013). "Golden Joysticks 2013: Full list of winners". Computer and Video Games (İngilizce). 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2013.
158. "2013 Best Developer" (İngilizce). Hardcore Gamer. 21 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
159. Dane, Patrick (7 Aralık 2013). "'Grand Theft Auto V' Tops Spike VGX 2013 Award Winners List" (İngilizce). Game Rant. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2013.
160. "2013 The Troy Baker Award" (İngilizce). Hardcore Gamer. 21 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
161. "WGA Award Winners & More — 2014 Writers Guild Awards" (İngilizce). Deadline.com. Penske Media Corporation. 1 Şubat 2014. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
162. "Giant Bomb's 2013 Game of the Year Awards: Day Two" (İngilizce). Giant Bomb. CBS Interactive. 24 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
163. "2013 Best Story" (İngilizce). Hardcore Gamer. 21 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
164. "Best PS3 Story – IGN's Best of 2013" (İngilizce). IGN. 18 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
165. "Best Overall Sound – IGN's Best of 2013" (İngilizce). IGN. 18 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
166. "Best PS3 Sound – IGN's Best of 2013" (İngilizce). IGN. 18 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
167. Hansen, Steven (24 Aralık 2013). "The winner of Destructoid's best of 2013 visuals" (İngilizce). Destructoid. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
168. "Best PS3 Graphics – IGN's Best of 2013" (İngilizce). IGN. 18 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
169. "Best Overall Graphics – Technology – IGN's Best of 2013" (İngilizce). IGN. 18 Aralık 2013. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018.
170. Cheng, Jennifer (12 Ekim 2013). "NYCC: NEIL DRUCKMAN, FAITH ERIN HICKS & DARK HORSE INTRODUCE "THE LAST OF US"" (İngilizce). 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
171. "The Last of Us: American Dreams #1" (İngilizce). Dark Horse Comics. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
172. "THE LAST OF US: AMERICAN DREAMS #1 SELLS OUT!" (İngilizce). Dark Horse Comics. 1 Mayıs 2013. 3 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
173. "The Last of Us: American Dreams #2" (İngilizce). Dark Horse Comics. 5 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
174. "The Last of Us: American Dreams #3" (İngilizce). Dark Horse Comics. 1 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
175. "THE LAST OF US: AMERICAN DREAMS #4" (İngilizce). Dark Horse Comics. 29 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
176. "THE LAST OF US: AMERICAN DREAMS TPB" (İngilizce). Dark Horse Comics. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
177. O'Brien, Lucy (28 Kasım 2013). "The Last of Us Movie Domains Registered by Sony" (İngilizce). IGN. 10 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013.
178. Kumaş, Tayfun (29 Kasım 2013). "Sony, The Last of Us filmi için alan adları aldı". Merlin'in Kazanı. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2014.
179. Karmali, Luke. "Druckmann Confirms the Last of Us movie is game adapdation" (İngilizce). IGN. 13 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
180. Sliva, Marty (25 Temmuz 2014). "SDCC 2014: Game of Thrones' Arya Stark in Talks to Star in The Last of Us Movie". IGN (İngilizce). 4 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
181. Watts, Steve (27 Ocak 2016). "The Last of Us Movie to Have 'Big Changes'" (İngilizce). IGN. 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018.
182. Vejvoda, Jim (15 Kasım 2016). "Producer Sam Raimi Says The Last of Us Movie Stuck at a 'Standstill'" (İngilizce). IGN. 16 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018.
183. Robinson, Martin (7 Şubat 2014). "Naughty Dog mulls The Last of Us 2" (İngilizce). Eurogamer. 30 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
184. Saed, Sherif (21 Temmuz 2014). "Not considering The Last of Us 2 "would be a disservice to ourselves and fans"". VG247 (İngilizce). 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2014.
185. Watts, Steve (29 Haziran 2015). "Nolan North May Have Outed The Last of Us 2" (İngilizce). IGN. 19 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015.
186. Hussain, Tamoor (23 Eylül 2015). "The Last of Us 2 Was Prototyped But Naughty Dog Focused on Uncharted 4 For Now" (İngilizce). GameSpot. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2015.
187. Druckmann, Neil (3 Aralık 2016). "The Last of Us Part II" (İngilizce). PlayStation Blog. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016.
188. Dornbush, Jonathon (3 Aralık 2016). "The Last of Us Part 2 Announced" (İngilizce). IGN. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2016.
189. Robinson, Martin (3 Aralık 2016). "Ellie is the lead character in The Last of Us Part 2" (İngilizce). Eurogamer. 4 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.
190. Pereira, Chris (3 Aralık 2016). "In The Last of Us: Part 2, You Play as Ellie" (İngilizce). GameSpot. 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016.

Dış bağlantılar

• Resmî site (İngilizce)
• IMDb'de The Last of Us (İngilizce)