Danimarka

Danimarka veya resmî adıyla Danimarka Krallığı (Danca: Danmark ), Kuzey Avrupa'da İskandinavya bölgesinde, başkenti Kopenhag olan ülke. Anayasal bir monarşi ile yönetilmekte olan Danimarka'nın, başbakanı Mette Frederiksen'dir. Grönland ve Faroe Adaları, Danimarka'ya bağlı özerk bölgelerdir. Yani iç işlerinde özgür, dış işlerinde ise Danimarka'ya bağlılardır. 1944'e kadar İzlanda'da da, Danimarka'nın egemenliği altındaydı.

Danimarka
Kongeriget Danmark
Danimarka Krallığı
Bayrak
Arma
Slogan
Yok
Kraliyet sloganı: Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke
("Tanrının yardımı, insanların sevgisi, Danimarka'nın gücü")
Kraliyet marşı
Kong Christian stod ved højen mast (resmî ve ulusal)
Başkent
ve en büyük şehir
 Kopenhag
Resmî diller Danca1
Tanınan bölgesel diller Almanca
Etnik gruplar
%90,1 Danimarkalı
%9,9 diğer (2010)[1]
Hükûmet Üniter parlamenter demokrasi ve Anayasal monarşi
• Kraliçe
II. Margrethe
• Başbakan
Mette Frederiksen
• Meclis Başkanı
Pia Kjærsgaard
• Koalisyon
Venstre Koalisyonu
• Su (%)
 1,64
Nüfus
• 2019 tahminî
 5.822.763[2] (112.)
• Yoğunluk
 13.573/km2 (35.153,9/sq mi)
GSYİH (SAGP) 2020 tahminî
• Toplam
 335,805 milyar $ (51.)
• Kişi başına
 57.781 $[3] (10.)
GSYİH (nominal) 2020 tahminî
• Toplam
 339,626 milyar $[3] (38.)
• Kişi başına
 58.439 $[3] (7.)
Gini (2019) ▼ 27.5[4]
düşük
İGE (2019)  0.940[5]
çok yüksek · 10.
Para birimi Danimarka kronu (DKK)
Zaman dilimi UTC+1 (OAZD)
• Yaz (YSU)
 UTC+2 (OAYZD)
Trafik akışı sağ
Telefon kodu 454
İnternet alan adı .dk2,3
  1. Danimarka bayrağı hâlen kullanımda olan en eski bayraktır

Danimarka'nın büyük bir bölümü Jylland yarımadası üzerindedir. Başkent, Danimarka adalarının en büyüğü olan Sjælland'ın üzerinde kurulmuştur. Sjælland, dar bir boğaz olan Sont Boğazı ile İsveç'ten ayrılır. Ayrıca, (bir köprü ile Jylland'a bağlı olan) Fyn, Lolland, Falster, Langeland ve Baltık Denizi'ndeki Bornholm adaları da Danimarka'ya aittir. Ülkenin güney komşusu Almanya'dır, İsveç doğu komşusudur.

Danimarka 1973'ten beri Avrupa Birliği üyesidir.

Temel bilgiler

Tarihi
Ana madde: Danimarka tarihi

Danimarka'ya hakim olan ilk kavim 8. yüzyıl - 11. yüzyıl hüküm süren Vikinglerdir. Savaşçı bir ulus olarak tanınan Vikingler batıda Büyük Britanya, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika'ya kadar ulaşarak sömürgeler kurdular. Doğuda ise Karadeniz ve Hazar Denizi kıyılarına kadar uzanan yerleşim birimleri kurmuşlardır. İngiltere'nin büyük bir bölümü bu dönemde Viking egemenliği altında kaldı.

İskandinavyalı I. Harald (Danimarkalı) Mavi Diş Harald 980 yılında ilk defa olarak Danimarka ve Norveç'i birleştirerek bir krallık kurmayı başardı. Ayrıca Alman misyonerlerin etkisiyle Hristiyanlığı kabul etti. 1363 yılında Danimarka kralı IV. Valdemar'ın kızı I. Margaret, Norveç kralı VI. Håkon'la evlenerek iki ülkeyi bir bayrak altında birleştirdi. 1397 yılında İsveç, Norveç, Danimarka ve sömürgeleri (Faroe Adaları, İzlanda, Grönland ve Finlandiya) birleşerek Kalmar Birliği adı altında büyük bir İskandinav İmparatorluğu haline geldiler.

Danimarka'nın tarihinde ilk defa Mavi Diş Harald tarafından kurulduğunu belgeleyen Jelling kayaları.

1521 yılında İsveç Kalmar Birliği'nden resmen ayrıldı. Bu arada İskandinav ülkeleri Martin Luther tarafından Almanya'da başlatılan Protestan Reformu ile sarsıldı. Danimarka ve Norveç 1821 yılına kadar Danimarka-Norveç adı altında birlikte hareket etmeye devam ettiler. 19. yüzyılın başlarında Danimarka Napolyon Savaşları'yla temelinden sarsıldı. Birleşik Krallık filosu 1801 yılında Kopenhag'a saldırdı. Danimarka'nın müttefiki olan Fransa savaşı kaybedince Danimarka 1814 yılında imzaladığı Kiel Antlaşması uyarınca savaşı kazanan tarafın üyesi olan İsveç'e Norveç'i bırakmak zorunda kaldı.

20. yüzyılın ilk yıllarında Danimarka'nın Karayiplerdeki sömürgeleri ABD'ye satıldı. Danimarka Dünya Savaşları'nda tarafsız kaldı. Danimarka I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kaldı. Danimarka II. Dünya Savaşı'nda tarafsız kalmasına rağmen 9 Nisan 1940 tarihinde Almanya tarafından işgal edildi. Buna karşılık Birleşik Krallık ordusu Faroe Adaları ve İzlanda'yı işgal etti. İzlanda 17 Haziran 1944 tarihinde bağımsızlığını ilan ederek Danimarka'dan ayrıldı. Faroe Adaları ise 1948'de Danimarka'ya geri verildi.

Dünya savaşlarından sonra Danimarka tarafsızlık siyasetine son verdi. 1945 yılında Birleşmiş Milletler'e üye oldu. 1949 yılında ise NATO'nun kurucu üyelerinden biri oldu. 1 Ocak 1973 tarihinde de Avrupa Birliği'ne katılan Danimarka bazı konularda Avrupa Birliği'nin dışında kalmayı tercih etmektedir. Örneğin 2000 yılında yapılan bir referandumun reddedilmesi üzerine Danimarka Euro Alanı dışında kalmayı yeğlemiştir.

Demografi

Danimarka İstatistiklerine göre, Danimarka'da yaşayanların %90,5'i Danimarkalı soyundandır ki bu da Danimarka nüfusunun 5 milyonuna tekabül eder.[1] Geriye kalan %9,5 ise komşu ülkelerden veya ağırlıklı olarak Bosnalı olan göçmenler tarafından oluşturulmaktadır. Söz konusu göçmenler 1983 yılında imzalanan Yabancı Yasası( Udlændingeloven) ile ülkeye gelmişlerdir. Danimarka göçün yanı sıra, yabancılara tanıdığı sığınma hakkı ile de ülkeye 'ilticacı' kabul etmektedir. İltica edenlerin sayıları 2001 yılından 2006 yılına kadar %84 azalsa da, ülkeye sadece 2006 yılında 1.960 ilticacı sığınmıştır.[6]

Fyn ile Sjælland adaları arasındaki Storebælt (Büyük Kemer) Boğazı

Danimarka nüfusu 2010 Mayıs ayında 5.557.709 olarak tespit edilmiştir. Ülke nüfusu, ağırlıklı olarak Büyük Kemer olarak tarif edilen boğazın doğusunda yer alan Sjælland adasında yer alır. Her ne kadar Sjælland (Zeland) adası 9,622 km² (3,715 sq mi) büyüklüğünde, Danimarka'nın sadece 22.7% si olsa da, ada hem ülkenin başkenti olan Kopenhag'ı içerisinde bulundurmakta, hem de ülke nüfusunun 45%'ni (2.465.348) içerisinde barındırmaktadır. Ülkenin geriye kalanı olan batısında ise; yani Fyn (Fünen) Adası'nda ve Avrupa anakarasına bağlı olan Danimarka'da, 3.010.443 yaşamakta ve 32,772 km² (12,653 sq mil) alan kaplamaktadır.

2006 sayımına göre; ülkenin ortalama yaşı 39,8'dir. Bir kadına 0,98 erkek düşmektedir. Okur yazarlık oranı (15 yaş üstünde) ise %98,2 olan Danimarka'da doğum oranı 1,74'tür.

Ülkede Danca ülkenin resmî dilidir. Ayrıca Almanca ve İngilizce de halk arasında geniş şekilde konuşulan dillerdir.

2006 rakamlarına göre; Amerika'da yaşayan insanların 1.516.126 Danimarka soyundan gelmektedir. Ayrıca Kanada'da ise 200.035 Danimarkalı soyundan gelen kişi yaşamaktadır.

Din

Danimarka Anayasası'nda devletin dini belirtilmektedir. Ocak 2012 sayılarına göre nüfusun %79'u Danimarka Ulusal Kilisesi'nin (Den Danske Folkekirke) üyesidir.[7] Kilise Danimarka Anayasası tarafından belirlenmiş olan Lutheryan mezhebindendir.

Danimarka nüfusunun %4'ü Müslümandır ki Müslümanlar Danimarka'nın ikinci büyük dini topluluğunu oluştururlar. Diğer dini gruplar ise nüfusun %1'i civarındadır.[8]

Danimarka'da 2005 yılında yapılan bir araştırmaya göre[9]; Danimarkalılar'ın 31%'i "Bir tanrı olduğuna", nüfusun %9'u "hayatımızın kaynağı olan bir ruhun veya bir hayat gücün mevcut olduğuna" ve nüfusun %19'u "tanrı, ruh, veya bir hayat gücünün olmadığına " inanmaktadır. 2005 yılında Zuckerman tarafından yapılan bir araştırmaya göre ise, Danimarka dünyanın en büyük dördüncü ateist veya agnostik grubun yoğunluğuna sahip ülkesidir ki, söz konusu araştırmaya göre ülke deki ateist veya agnostik (tanrının varlığını kabul etmeyen veya bilinemezcilerin) grubun oranı %43 ile %80 arasındadır.[10][11]

Danimarka Kilisesi için devlet desteği en çok da yönetimsel özellik taşır. 1849 Anayasası vatandaşlara inanç özgürlüğü verdiğinden Danimarka Kilisesi’ne üyelik bireyin gönüllülük esasına dayanır. 2012’de belirli bir dereceye kadar bir kurum gibi işleyen Danimarka Kilisesi’ne nüfusun neredeyse %80’i üyedir. Diğer dini toplumlar, tanınmış dinsel kurumlara yapılan bağışlar üzerinden vergilendirmeden muaf tutularak desteklenir.[12]

Ekonomi
Ana madde: Danimarka ekonomisi

Transparency International 2013 Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde, Yeni Zelanda ile birlikte 100 üzerinden 91 puanla birinci sırada yer aldı (0 puan = yüksek yolsuzluk, 100 puan = temiz).[13]

Danimarka'da kurumlar vergisi %23,5 olup Avrupa Birliği ortalamasının altındadır.[14]

Kültür
Ana madde: Danimarka kültürü

Kaynakça
  1. "Immigrants and their descendants and foreign nationals". Statistics Denmark. Dst.dk. 12 Mayıs 2010. 16 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2010.
  2. "Population and population projections". Statistics Denmark. 30 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
  4. "Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
  5. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
  6. "Tal og fakta på udlændingeområdet" (PDF). 20 Ağustos 2009. 27 Kasım 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
  7. Fler lämnade kyrkan i Danmark 3.1.2013 Kyrkans tidning
  8. "Religion in Denmark". Danish Dış İşleri. 25 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  9. "Eurobarometer on Social Values, Science and technology 2005" (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2011.
  10. "The Largest Atheist / Agnostic Populations /Zuckerman". 22 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2011.
  11. Martin, Michael (2005). "Atheism: Contemporary Rates and Patterns". The Cambridge Companion to Atheism. Cambridge: Cambridge University Press.
  12. Danimarka’da İnanç 16 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Danimarka Kültürü ve Yaşam Merkezi
  13. (İngilizce) Yolsuzluk Algılama Endeksi 2013 24 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Transparency International. 3 Aralık 2013 tarihinde erişildi.
  14. "Danimarka'da Vergi Sistemi". 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2015.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.