Uğurtaşı, Göle

Uğurtaşı, Ardahan ilinin Göle ilçesine bağlı bir köydür.

Uğurtaşı
Köy

Ardahan'ın konumu
Uğurtaşı
Uğurtaşı'nın Ardahan'daki konumu
Ülke Türkiye
İl Ardahan
İlçe Göle
Coğrafi bölge Doğu Anadolu Bölgesi
Rakım 2.556 m (8.385 ft)
Nüfus
 (2019)
 • Toplam 207
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0478
İl plaka kodu 75
Posta kodu 75700
Resmî site
-

Köyün eski adı

Bugün Uğurtaşı adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Dört Kilise’dir .Köyde eskiden dört kilise bulunduğu ve köyün adının bununla ilişkili olduğu kabul edilmektedir.[1] Köydeki kilise sayısı daha sonra artmıştır ve yedi adet kilise olduğu bilinmektedir.[2]

1854-1855 yıllarının kayıtlarında köyün isminin öz Türkçe ile "Dört Kilise" olarak yazılmış olduğundan eski bir Türk köyü olduğu düşünülmektedir.[3]

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçirmiş olan Ruslar da 1886 nüfus sayımında köyün adını Dört-Kilisa (Дорт-Килиса) olarak kaydedilmiştir.[4] 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında da köyün adı Dört Kilisa (درت كلیسا) biçiminde yazılmıştır.[5]

Tarihçe

Dört Kilise’nin kuruluşuna ilişkin bilgi yoktur. Ancak; bilinen en eski kayıt 1855 yılında köyün adının "Dört Kilise" olduğudur. Köyde bulunan kiliselerden en erken tarihli olan köy kilisesi 8. yüzyıldan kalmadır ve bu da köyün en geç bu tarihten itibaren bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[6]

Dört Kilise erken ortaçağda Gürcü Bagrationi kralları tarafından yönetiliyordu. 11. yüzyılın son çeyreğinde Büyük Selçukluların eline geçti. Daha sonra birleşik Gürcistan Krallığı yönetimi sınırları içinde kaldı. 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Dört Kilise’nin de içinde yer aldığı Kola bölgesi Gürcü atabegler devleti Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer aldı. 16. yüzyıl sonlarına doğru Osmanlılar Dört Kilise dahil bütün Tao-Klarceti bölgesindeki yerleşmeleri ele geçirdi ve köy Çıldır Eyaleti içinde yer aldı.

Dört Kilise, uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. Rusların yaptığı 1886 tarihli nüfus sayımına göre köyde 170 kişi yaşıyordu. Bu tarihte köyün nüfusunun tamamı Rum olarak kaydedilmiştir.[4] Rusya yönetimi altındayken 1907 yılında Dörtkilise’yi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili köyden çok köydeki kiliseler hakkında bilgi vermiştir. Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, Bir zamanlar köyde gerçekten de dört kilise varmış. Bunlardan biri köyün merkezinde yer alıyordu ve yıkık durumdaydı. 1907 yılında köyde bulunan üç nefli bazilika ise, büyük ölçüde sağlamdı.[7]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Dört Kilise hukuken, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer aldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini ele geçirdi, ama Batum'da tutunamadı. Sovyet Rusya'ya 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Dört Kilise'nin de içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin Türkiye’ye bırakıldı.[8] Böylece köyün boşaltmasından sonra çevre illere göç eden yerli Türk nüfusun bir kısmı yeniden köye yerleşmiştir. Aynı tarihlerde  Gürcistan’ın Borçalı, Başgeçit (Dmanisi) ,Gamerli ve çevre köylerinden göç eden Karapapak Türklerinin bir kısmı bu köye yerleşmiştir. Uğurtaşı Köyü; Alagöz ,Yiğitkonağı(Türkeşen) ,Yenidemirkapı ,Büyüksütlüce(Büyük Harziyan) köyleri ile akrabadır.

İçişleri Bakanlığı'nın 1968'de yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün eski adı Dörtkilise, yeni adı ise Uğurtaşı olarak verilmiştir.[9] Bu kayıt köyün adının "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle bu tarihten bir süre öce değiştirilmiş olduğunu göstermektedir.

Tarihsel yapılar

Dört Kilse bugünkü Göle ve tarihsel Kola bölgesinde en çok tarihsel yapı barındıran yerleşmelerden biridir. Köyde yedi kilise ve üç kaleden kalıntılar ve yıkıntılar kalmıştır. 8. yüzyıla ait kubbeli ve trikonkhos tipi kilise köyün kuzey kısmında, mezarlık bölgesinde bulunmaktadır. Kilisenin duvar resimleri tahrip edilmiş, kiliseden de geriye yıkıntılar kalmıştır. Köyün merkezinin 1 km batısında bulunan tek nefli köy kilisesi de tamamen yıkıktır. Bu kilisenin kuzey cephesine bitişik 9. yüzyıldan kalmave yıkık durumda bir kilise daha vardır. Köyün merkezinin 3 km batısında tek nefli köy kilisesi yıkık olmasın rağmen, köyün merkezinin 1,5 km güneydoğusunda bulunan kilise büyük ölçüde sağlam olarak günümüze ulaşmıştır. Büyük ölçüde yıkılmış olan bir başka kilise ise, köyün merkezinin 3,5 km doğusunda bulunmaktadır. Köyün merkezinde, bugün caminin olduğu yerde bir başka kilisenin daha bulunduğu bilinmektedir. Bu kiliseden kalma sütun kaidesi caminin avlusundadır.[2] Bu kiliselerin Dört Kilise Manastırı’na ait olduğu görüşü de vardır.[10]

Dört Kilise köyü sınırları içinde üç adet kale kalıntısı günümüze ulaşmıştır. Bunlardan biri köyün merkezinin 9,5 km uzağında köyün mezrasında yer alır. 48 × 32 m ebatlarındaki kalenin bazı kısımları günümüze ulaşmıştır. İkinci kale harç kullanılmadan inşa edilmiştir ve köyün merkezinin 700 m batısında yer alır. Harç kullanılmadan inşa edilmiş olan üçüncü kale köyün 7,2 km kuzeybatısındadır ve ormanın içinde yer alan bu kaleden de geriye yıkıntılar kalmıştır.[11]

Coğrafya

Köy, Ardahan il merkezine 41 km, Göle ilçe merkezine 24 km uzaklıktadır.[12]

Nüfus
Yıllara göre köy nüfus verileri
2019 207[13]
2018 231[13]
2017 234[13]
2016 223[13]
2015 213[13]
2014 223[13]
2013 235[13]
2012 249[13]
2011 284[13]
2010 309[13]
2009 316[13]
2008 301[13]
2007 310[13]
2000 366[12]
1990 810[14]
1985 1.011[15]

Kaynakça
  1. Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 12.
  2. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 180-183, ISBN 9789941478178.
  3. "Kaukasus 1". www.davidrumsey.com. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2020.
  4. ""Göle kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 18 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
  5. Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 772.
  6. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 180, ISBN 9789941478178.
  7. Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 12-13.
  8. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  9. Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 644.
  10. "Fahriye Bayram, Ardahan'ın Gürcü Mimarisi İçerisindeki Yeri". 26 Ekim 2019. 6 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
  11. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 324, ISBN 9789941478178.
  12. "Uğurtaşı Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
  14. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
  15. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.