Alitretinoin
Alitretinoin veya 9-cis-retinoik asit, A vitamini vitameridir. Ayrıca, ilaç olarak Ligand Pharmaceuticals tarafından geliştirilen bir antineoplastik (anti-kanser) ajan olarak kullanılır. Birinci nesil retinoiddir. Ligand firması, 1999 yılının şubat ayında alitretinoin için Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) onayı aldı.
| Alitretinoin | |
|---|---|
 | |
| Sistematik (IUPAC) adı | |
|
(2E,4E,6Z,8E)-3,7-dimetil-9-(2,6,6-trimetil- 1-sikloheksenil)nona-2,4,6,8-tetraenoik asit | |
| Kimlik belirteçleri | |
| CAS numarası | 5300-03-8 |
| ATC kodu | D11AH04, L01XX22 |
| PubChem | 449171 |
| DrugBank | DB00523 |
| Kimyasal özellikler | |
| Kimyasal formül | C20H28O2 |
| Moleküler ağırlık | 300.435 g/mol |
| SMILES | search in eMolecules, PubChem |
| Farmakokinetik özellikler | |
| Proteine bağlanma | Yüksek[1] |
| Metabolizma | Hepatik (CYP3A4-ile oksidasyon veya tretinoine izomerize olur.)[1] |
| Yarılanma ömrü | 2-10 saat[1] |
| Atılma | İdrar (64%), dışkı (30%)[1] |
| Tedavi bilgileri | |
| Gebelik kategorisi | ABD - D |
| Yasal durum | POM(UK) ℞-only(ABD) |
| Uygulama yolu | Topikal, oral |
Sentez
Alitretinoin (9-cis-retinoik asit), all-trans retinoik asitten paladyum katalizörleri ile elde edilebilir:
Tıbbi kullanımı
Kaposi sarkomu
Amerika Birleşik Devletleri'nde, AIDS ile ilişkili Kaposi sarkomunda deri lezyonlarının tedavisi için topikal alitretinoin (jel biçiminde Panretin markası) endikedir. Kaposi sarkomuna karşı sistemik tedavi gerektiğinde alitretinoin endike değildir.[2] Bu endikasyon için EMA (11 Ekim 2000) ve FDA (2 Mart 1999) onayını almıştır.[3][4]
Kronik el egzeması
Toctino (GSK tarafından pazarlanır, UK) ticari adı altında, İngiltere'de (08/09/2008) kronik el egzemasında oral kullanımı için reçete hakları verilmiştir.[5] Mayıs 2009'da Ulusal Sağlık ve Klinik Mükemmellik Enstitüsü (NICE) erişkinlerde şiddetli kronik el ekzemasının tedavisi için Alitretinoin kullanımına ilişkin ön kılavuz[6] yayınladı. Bu öneri, potent topikal kortikosteroidlere, oral immünsüpresanlara veya fototerapiye yanıt vermeyen şiddetli kronik el ekzeması olan hastaların ilacı alması gerektiğini belirtmiştir.
Etki mekanizması
Alitretinoinin, retinoid X reseptörü için endojen ligand (doğal olarak vücutta bu reseptörü aktive eden bir madde) olduğuna inanılmaktadır, fakat aynı zamanda retinoik asit reseptörünü de aktive etmektedir.[1][8][9]
Yan etkiler
Sıklıklarına göre yan etkiler
Sistemik kullanım, kronik el egzaması tedavisinde[1][4]
Çok yaygın (>10%):
- Baş ağrısı
- Hipertrigliseridemi
- Yüksek dansiteli lipoprotein düşmesi
- Hiperkolesterolemi
Yaygın (1-10%):
- Anemi
- Artan demir bağlama kapasitesi
- Monositlerde azalma
- Trombositlerde artma
- TSHda azalma
- Serbest T4 düşüklüğü
- Kızarıklıklar
- Konjonktivit
- Kuru göz
- Göz tahrişi
- Transaminaz yüksekliği
- Kuru cilt
- Kuru dudaklar
- Egzama
- Dermatit
- Eritema
- Saç dökülmesi
- Eklem ağrısı
- Kas ağrıları
- Kanda kreatin fosfokinaz artması
Yaygın olmayan (0.1-1%):
- Bulanık görme
- Katarakt
- Burun kanaması
- Kaşıntı
- İsilik
- Cilt soyulması
- Asteatotik egzama
- Exostosis
- Ankilozan spondilit
Seyrek (<0.1%):
- Benign intrakranial hipertansiyon
- Vaskülit
Bilinmeyen:
- Anafilaktik reaksiyonlar
- Aşırı duyarlılık
- Depresyon
- Ruh hali değişiklikleri
- İntihar düşüncesi
- Düşük gece görüşü
Topikal kullanımında, kaposi sarkomu tedavisinde[10]
Çok yaygın (>10%):
- Döküntü (% 77)
- Ağrı (% 34)
- Kaşıntı (% 11)
Yaygın (1-10%):
Kontrendikasyonlar
Hamilelik, diğer A vitamini ürünlerinin çoğunda olduğu gibi mutlak bir kontrendikasyon olup, doğurganlık potansiyeli olan ve hamileliği önlemek için önlem almayan kadınlarda sistemik kullanımından kaçınılmalıdır.[1] Toctino (alitretinoinin oral kapsül formülasyonu) soya yağı ve sorbitol içerir. Yer fıstığı, soya alerjisi veya nadir kalıtsal fruktoz intoleransı olan hastalar bu ilacı almamalıdır.[1] Ayrıca emziren annelerde de kontrendikedir.[1] Alitretinoinin oral formülasyonu şu hastalarda kontrendikedir:[1]
- Karaciğer yetmezliği
- Şiddetli böbrek yetmezliği
- Kontrolsüz hiperkolesterolemi
- Kontrolsüz hipertrigliseridemi
- Kontrolsüz hipotiroidizm
- Hipervitaminoz A
- Alitretinoindeki herhangi bir yardımcı maddeye karşı aşırı duyarlılığı bulunanlar
İlaç etkileşimleri
Bu ilaç bir CYP3A4 substratıdır ve dolayısıyla bu enzimin herhangi bir inhibitörü veya indükleyicisi, alitretinoinin plazma seviyelerini değiştirebilir.[1] A vitamini fazlalığı olan hastalara verilmemelidir, çünkü retinoid X reseptörü üzerindeki etkilerinin daha da kötüleşmesi olasıdır.[1] Aynı zamanda tetrasiklin ile etkileşime girerek benign intrakranial hipertansiyon 'a neden olabilir.[1]
Doz aşımı
Alitretinoin, A vitamini formudur. Alitretinoin, onkolojik klinik çalışmalarda, kronik el ekzeması için verilen terapötik dozun 10 katından fazla dozlarda uygulanmıştır. Gözlenen yan etkiler retinoid toksisite ile uyumludur ve şiddetli baş ağrısı, diyare, yüz kızarması ve hipertrigliseridemidir. Bu etkiler tedavi edilebilirlerdir.[1]
Ayrıca bakınız
- Retinoidler
- Kaposi sarkomu
- Tretinoin (all-trans retinoik asit)
Kaynakça
- "Toctino 10mg and 30mg soft capsules - Summary of Product Characteristics (SPC)". electronic Medicines Compendium. Stiefel. 30 Ağustos 2013. 23 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
- "Panretin (Alitretinoin) Drug Information". RxList. 21 Kasım 2000. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2009.
- "Panretin : EPAR - Product Information" (PDF). European Medicines Agency. Eisai Ltd. 14 Eylül 2012. 23 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2018.
- "PANRETIN (alitretinoin) gel [Eisai Inc.]". DailyMed. Eisai Inc. Mart 2012. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
- Ruzicka, Thomas; Larsen, Frederik Grønhøj; Galewicz, Dorota; Horváth, Attila; Coenraads, Peter Jan; Thestrup-Pedersen, Kristian; Ortonne, Jean Paul; Zouboulis, Christos C.; Harsch, Martin; Brown, Thomas C.; Zultak, Maurice (2004). "Oral Alitretinoin (9-cis-Retinoic Acid) Therapy for Chronic Hand Dermatitis in Patients Refractory to Standard Therapy. Results of a Randomized, Double-blind, Placebo-Controlled, Multicenter Trial". Arch Dermatol. 140 (12). ss. 1453-1459. doi:10.1001/archderm.140.12.1453. PMID 15611422.
- "NICE guidance documentation". 28 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2018.
- Şablon:Cytuj pismo
- Rowe, A (Şubat 1997). "Retinoid X receptors". The International Journal of Biochemistry & Cell Biology. 29 (2). ss. 275-8. doi:10.1016/S1357-2725(96)00101-X. PMID 9147128.
- Dawson, MI; Xia, Z (Jan 2012). "The retinoid X receptors and their ligands". Biochimica et Biophysica Acta. 1821 (1). ss. 21-56. doi:10.1016/j.bbalip.2011.09.014. PMC 4097889 $2. PMID 22020178.
- "Panretin, (alitretinoin topical), dosing, indications, interactions, adverse effects, and more". Medscape Reference. WebMD. 23 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.