Bandırma

Bandırma, (Yunanca: Πάνορμος, Panormos) Marmara Denizi kıyısında, Balıkesir iline bağlı bir sahil ilçesidir. Son yıllarda hızla gelişen Bandırma, aynı zamanda Türkiye'nin en büyük limanlarından birine de sahip olan bir ilçedir. Bandırma limanına her gün düzenli olarak İstanbul'dan Feribot seferleri yapılmaktadır. Bandırma, 1[3][3]. derece deprem kuşağındadır. Bandırma'da, körfezin içine giren bir fay hattı bulunmaktadır. Ayrıca her sene büyük yoğunluk ile turistlere ev sahipliği yapmaktadır. 1992 yılında ise Marmara Bölgesi'nin en çok turist alan ilçesi olmuştur. 2019 yılı resmî nüfusu 156.787 olarak belirlenmiştir, gayriresmî nüfusu ise 200 bine yaklaştığı tahmin edilmektedir. Altıeylül ve Karesi'nin ardından, nüfus bakımından Balıkesir'in üçüncü büyük ilçesidir.

Bandırma
İlçe
Ülke	Türkiye
İl	Balıkesir
Coğrafi bölge	Marmara Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Günhan Yazar [1]
• Belediye başkanı	Av.Tolga TOSUN[2] (CHP)
Yüzölçümü
• Toplam	690 km² (260 mil²)
Rakım	20 m (60 ft)
Nüfus  (2018)
• Toplam	154,359
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu	10200
İl alan kodu	0266
İl plaka kodu	10
Resmî site http://www.bandirma.bel.tr

Coğrafya

Bandırma toprakları kıyı bölgesinde oldukça düzdür. Hafif engebelerle kesilen bu düzlükler güneye doğru yükselir. Bandırma topraklarından doğan Kocaavşa Deresi, Kuş Gölü'ne dökülür. Çanakkale ilinden doğan Gönen çayı, ilçenin kuzeyinden geçer ve Kapıdağ Yarımadası'nın batısından Marmara Denizi'ne dökülür.[3] Bandırma'nın güneyinde Kuş Cenneti adıyla da bilinen Manyas Gölü vardır. Bu gölün bulunduğu 24.047 hektarlık alan 1959 yılında Kuş Cenneti Millî Parkı adıyla ulusal park ilan edilmiştir.[4] Evliya Çelebi bu göl için "O kadar derin değil, suyu ab-ı hayata benzer. İçinde alabalık, turna balığı, çeşit çeşit nefis balık avlanır. Devlete vergi ödeyen avcıları vardır. Öyle herkes zevk için ve ticaret için balık avlayamaz. Kışın bu göl, kaz, ördek, kuğu, karabatak, yeşilbaş, martı, saka kuşu ve diğer güzel kuşlarla dolar." demiştir.[5] Parkta dönemlere göre 239 kuş türü bulunmaktadır. Bu park 1998 yılında Ramsar Sözleşmesi kapsamına alınmıştır.[6]

Konum

Bandırma'nın kuzeyinde Marmara Denizi ve Erdek ilçesinin kurulu olduğu Kapıdağ Yarımadası, güneyinde Manyas ilçesi ve Manyas Kuşgölü, batısında Gönen ilçesi, doğusunda ise Bursa iline bağlı Karacabey ilçesi bulunmaktadır.[7]

Tarih

Bizans ve öncesi dönem

Tarihte Kizikos, Panderma, Panormos gibi adlar alan Bandırma çok eski bir yerleşim merkezidir. Kuruluşu hakkında kesin bilgi olmayan Bandırma'nın Kizikos'ta yapılan kazılarda bulunan bir lahitten İÖ. VIII.-X. yüzyıllar arasında kurulduğu düşünülmektedir.

Bölge ile ilgili ilk arkeolojik araştırma1952 yılında Kurt Bittel tarafından yapıldığı ve kazılar sonucunda elde edilen arkeolojik veriler ve antik metinlerin verdiği coğrafi bilgiler ışığında Cilalı Taş Devri ve Bakır Taş Çağı,Geç Neolitik Çağ'ın bir devamıdır.1954 yılında bilimsel çalışmalar Prof. Dr. Ekrem Akurgal tarafından kazılar başlamıştır.1960 yılına kadar devam eden kazı, 1988 yılında Prof Dr.Tomris Bakır tarafından yeniden başlatılmıştır. Her iki kazı çalışmasında ortak arkeolojik veriler bölgenin tarihini M.Ö. 6. bin yılının ortalarına uzandığı Neolitik ve 5. bin yılının sonlarına gelen Kalkolitik yerleşmelerin olduğu tespit edilmiştir. 2009 yılında Kizikos ve Daskyleion antik kentler üzerinde araştırma yapan belgesel yönetmeni Tekin Gün bölgedeki antik kalıntılar Daskyleion’da Troya gibi erken dönem yerleşimlerinin olduğu Misya kentidir. Antik kent ve çevresinde yapılan araştırmalar,arkeolojik kazılarda çıkan ateşte pişirilmiş topraktan veya kilden yapılan kaplar ilk yerleşimin M.Ö.7 bin-M.Ö.5 bin yıllarında iskan edildiği sanılmaktadır.[8] Bandırma ilk başta Misya bölgesi sınırları içerisindeydi. Bu yıllarda adı, "güvenilir liman" anlamına gelen Panormos idi. MÖ 334'te Büyük İskender, Perslerin elinde bulunan bölgeyi kendi devletinin sınırları içine kattı. İskender'in ölümünden sonra bölge Romalıların eline geçti. Roma İmparatorluğu'nun 330 yılında ikiye ayrılmasından sonra Doğu Roma İmparatorluğu'nda kalan Bandırma, 1076'da Kutalmış tarafından ele geçirildi; ancak bölge 1106'da tekrar Doğu Roma İmparatorluğu'na geçti.[5]

Osmanlı dönemi

Belediye Binası ve Liman, 1920'ler

1830'da Erdek Kazası'nın Kapıdağı Bucağı'na bağlanmış, Tanzimat'tan sonra ayrı bir ilçe olmuştur. 1874'te büyük bir yangın geçiren Bandırma, 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı'ndan sonra Kırımlı ve Rumen göçmenlerin gelmesi ile kalabalıklaşmıştır.[9]

Cumhuriyet dönemi

17 Eylül 1922'de işgalden kurtulduğunda yıkık halde bulunan Bandırma günümüz itibarı ile çok gelişmiş ilçelerden birisidir. Cumhuriyet öncesinde bir ihracat liman kenti olan Bandırma, Cumhuriyet dönemi içinde de liman inşaatının yapılması, kentleşmenin artması, Bandırma-İzmir demiryolu hattı ve Bandırma-İstanbul feribot taşımacılığı gibi etkenlerle birlikte bir ihracat limanı ve Türkiye'nin önemli ulaşım merkezlerinden birisi olma özelliğini arttırarak sürdürdü.

Ekonomi

Bandırma, 2004 yılında yapılan Türkiye'deki tüm il merkezleri ve ilçeler arasında yapılan bir sıralamaya göre, Türkiye'nin en gelişmiş 23. ilçesidir. Ayrıca, ilçe çeşitli kriterlere göre hazırlanan il yapılabilecek ilçeler sıralamasında 87 ilçe arasından 3. olmuştur. İlçe Balıkesir ilinin ilçeleri arasında en hızlı gelişen ilçedir. Günümüzde Bandırma, Balıkesir ilinin sanayi dalında ekonomik merkezi durumuna gelmiştir.[5] 2008 verilerine göre Balıkesir ilinde en yüksek kurumlar vergisi ödeyen 100 firma arasından 34'ü, ilk 10 firma arasından 4'ü Bandırma ilçesindedir. İlçenin il genelindeki kurumlar vergisi payı %20.6'dır. Yine 2008 verilerine göre il genelinde en yüksek gelir vergisi ödeyen 100 kişiden 17'si, 10 kişiden 5'i Bandırma ilçesindedir. Bu sayılarla Bandırmalı mükelleflerin il genelindeki payı %29'dur.

İlçe ekonomisi 10.000 kişi istihdam etmektedir. Bu istihdam hacminin %50si sanayi, %20'si tarım, %30'u hizmetler sektöründe çalışmaktadır. Sanayi sektöründe çalışan nüfusun %30'u tarıma dayalı sanayide, %10'u kimya sanayisinde, %5'i madencilik, %5'i makine sanayisinde çalışmaktadır.[10]

Balıkesir il ekonomisinin %25'i merkezce üretilirken; %14'ü Bandırma tarafından üretilmektedir.[11]

Kuruluşlar

İlçede 1926 yılında Yahya Sezai Uzay tarafından Bandırma Ticaret Odası,[12] 1940 yılında Bandırma Ticaret Borsası kurulmuştur. Bandırma Ticaret Borsası kuruluş tarihine göre Türkiye'nin en eski 23. borsasıdır.[13]

Sanayi

İlçede 1997 yılında Bandırma Ticaret Odası'nın desteği ile Bandırma Organize Sanayi Bölgesi kurulmuştur. 52 sanayi parseli ve 150 hektarlık genişleme alanı bulunan OSB'de bugün 10 fabrika bulunmakta, 7 fabrika da inşa edilmektedir. toplamda 944.444 m² alana kurulu bölgede 5.000-85.000 m² arası büyüklükte 52 sanayi parseli bulunmaktadır.[14] İlçede bulunan bu sanayi bölgesinde 2009 yılında traktör fabrikası faaliyete geçmiş ve ayrıca 2011 yılında yılla 450 rüzgâr gülü kapasiteli bir rüzgâr gülü fabrikasının da açılışı yapılmıştır.[15]

Bugün Türkiye'de üretilen kimyasal gübrenin %15'i, etlik civcivin %25'i, yumurtalık civcivin %20'si, beyaz etin %22'si, yumurtanın %22'si ilçede üretilmektedir.

Ticaret

İlçe ticaretinde önemli yer tutan limandan bir görünüm.

Bandırma'da ticaret genellikle deniz yolu ile yapılır. Bandırma Limanı, İstanbul'dan sonra Marmara Denizi'nin en büyük ikinci, Türkiye'nin beşinci büyük limanıdır. Limanın derinliği 12 metredir ve 20 bin gros tonaj kadar 15 adet gemi aynı anda yükleme-boşaltma yapabilir. Bandırma'nın ihraç ürünleri madenler, piliç eti, yumurta, deniz ve su ürünlerinden oluşmaktadır. Yapılan ticaret hacmi 800 milyon $ kadardır.[10]

Tarım ve Hayvancılık

Bandırma'da kırsal kesimde en yoğun etkinlik bitkisel üretimdir. Mısır, yulaf, şeker pancarı ve bakla en çok üretilen ürünlerdir. Bağlarda şaraplık üzüm üretilir. Sebzeciliğin de gelişkin olduğu ilçede maydanoz üretimi önemlidir.[9]

İlçede sığır ve koyun da yetiştirilir. İlçede kurulu Merinos yetiştirme çiftliğinde damızlık koç ve koyun yetiştirilir. Genellikle büyük kentler ve çevresinde yoğunlaşan tavukçuluk da ilçede önemli bir geçim kaynağıdır. Ayrıca, Marmara Denizi kıyılarında ve Manyas Gölü'nde balıkçılık yapılır.[9]

Sosyoekonomik Göstergeler

• Nüfus: 156,787 (2020 Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre)[16][17]
• Şehirleşme oranı: 85,27
• Nüfus yoğunluğu: 215
• Sanayi sektöründe çalışanların oranı (%): 15,77
• Tarım sektöründe çalışanların oranı (%): 31,83
• Hizmet sektöründe çalışanların oranı (%): 52,40
• İşsizlik oranı (%): 6,97 (Türkiye'de 287.sırada)
• Okur-yazar oranı (%): 93,10 (37.sırada)
• Kişi başına genel bütçe geliri (TL): 706,831 (12.sırada)
• Vergi gelirlerinde ülke içindeki payı (%): 0,32643 (19.sırada)

Ayrıca sosyoekonomik açıdan Bandırma, 852 ilçe ve 78 il arasında (İstanbul, İzmir ve Ankara liste dışı) arasında Türkiye'nin 23. gelişmiş kentidir.[18]

Demografi

1893'te eyaletler bazında yapılan nüfus sayımına göre Karesi Sancağı'na bağlı Bandırma Kazası'nın nüfusu 40.912'dir. Bu nüfusun 20.065'i kadın, 20.847'si erkektir. Nüfusun etnik yapısına bakıldığında ise ilçede 14.519 Müslüman kadın, 15.473 Müslüman erkek, 2762 Rum kadın, 2725 Rum erkek, 2282 Ermeni kadın, 2175 Ermeni erkek, 443 Katolik kadın, 406 Katolik erkek, 59 yabancı kadın, 68 yabancı erkek vardır.[5] 2000 yılına göre Bandırma ilçesi toplam nüfusu 120.753'tür. Bu nüfusun 59.882'si erkek, 60.871'i kadındır. İlçede kentli nüfus kırsal nüfusundan fazladır. Toplam nüfusun 97.419'u şehirde, 23.334'ü kırsalda yaşamaktadır. Kentte yaşayan nüfusun 48.074'ü erkek, 49.345'i kadın iken köylerde bu sayı 11.808 erkek, 11.526 kadındır. İlçede km²'ye 204 kişi düşmektedir.[19] İlçede 34.490 kişi ilkokul mezunu, 3900 kişi ilköğretim mezunu, 7358 kişi ortaokul mezunu, 404 kişi ortaokul dengi meslek yüksekokulu mezunu, 10.067'si lise mezunu, 5655'i lise dengi meslek yüksekokulu mezunu, 7089'u yükseköğretim mezunudur. 5172 kişinin okuma yazma bilmediği ilçede bunların 1286'sı erkek, 3886'sı kadındır. Geri kalan 83.958 kişi okuma yazma bilirken, ilçede 14.930 kişi herhangi bir okuldan mezun olmamıştır.[20] Yıl Toplam Şehir Kır 1965[21] 55.967 33.116 22.851 1970[22] 62.853 39.525 23.328 1975[23] 69.680 45.752 23.928 1980[24] 80.951 53.497 27.454 1985[25] 93.358 70.137 23.221 1990[26] 102.300 77.444 24.856 2000[27] 120.753 97.419 23.334 2007[28] 128.603 110.248 18.355 2008[29] 130.474 111.494 18.980 2009[30] 132.077 113.385 18.692 2010[31] 135.094 116.319 18.775 2011[32] 138.206 119.750 18.456 2012[33] 139.874 122.010 17.864 2013[34] 143.117 143.117 veri yok 2014[35] 145.089 145.089 veri yok 2015[36] 146.688 146.688 veri yok 2015[37] 146.688 146.688 veri yok 2016[38] 149.469 149.469 Veri yok Eğitim İlçede bulunan Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, 2015 yılında kurulmuştur. Bandırma'da bulunan eğitim kurumlarından bazıları: Bandırma Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi Bandırma Ayyıldız Anadolu Lisesi Bandırma Anadolu Lisesi19 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bandırma Anadolu Öğretmen Lisesi Bandırma Enerjisa Fen Lisesi2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bandırma Meslek Yüksek Okulu Bandırma Sağlık Meslek Yüksek Okulu İklim Bandırma, hem Akdeniz iklimi hem de Türkiye'de Karadeniz ikliminin etki alanı içindedir. Ayrıca Balkanlardan gelen karasal iklimin geçiş alanı üzerinde yer alması nedeniyle, ilçede çeşitli iklim özellikleri gözlenir. 52 yıllık değerlere göre Bandırma'da; en düşük sıcaklık -14.6 °C (15 Ocak 1954), en yüksek sıcaklık ise 42.4 °C (9 Temmuz 2000) olarak kaydedilmiştir.[39] Yıllık ortalama sıcaklık 14 °C'dir. Hakim rüzgâr yönü Kuzey-Kuzeydoğu'dur. Ortalama rüzgâr hızı 15 km/saat'dir. İlçede yıllık ortalama yağış miktarı 703,3 kg/m'dir. Yıllık nispi nem ortalaması %73'tür.  Bandırma iklimi  Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl En yüksek sıcaklık (°C) 20 22 26 31 33 38 37 37 36 37 27 22 38 Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 8 8 11 16 20 25 27 26 24 20 14 10 17 Ortalama sıcaklık (°C) 5 5 7 12 16 20 23 23 20 16 11 7 14 Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 1 2 3 7 11 15 18 19 15 12 7 3 10 En düşük sıcaklık (°C) −10 −12 −6 −1 −2 5 7 10 5 -- −3 −6 −12 Ortalama yağış (mm) 81 52 60 52 39 16 9 16 38 45 81 102 49 Kaynak: Weatherbase.com myweather2.com Kültür Her yıl Haziran ayı içerisinde belediye tarafından Uluslararası Bandırma Kuşcenneti Kültür ve Turizm Festivali düzenlenir. Bandırma'da bulunan arkeoloji müzesinde Daskyleion (Ergili, Pers Satraplığı'nın döneminde merkezi) ve bölgedeki çeşitli yerlerde yapılmış olan kazılarda ortaya çıkmış eserler bulunmaktadır. Bandırma folklor yönünden de zengin bir birikime sahiptir. Yöreye özgü gelenek ve göreneklerin bazıları hala yaşatılmaktadır. Ayrıca göçle gelen kişilerin gelenekleri de Bandırma'da yaşatılmaktadır. Yapılar Haydarçavuş Camii Tek kubbeli, kare planlı bir camidir. 19. yüzyıl başlarında Haydar Çavuş tarafından yaptırılan cami, 1873'te yanmıştır. Daha sonra Mimar Kemaleddin'in planına göre Neoklasik üslupta yeniden inşa edilmiştir.[5] Haydarçavuş Çeşmesi Öğretmenevi Binası Eski Askerlik Şubesi Binası Dekanlık Binası Eski İskele Binası Yeni Kütüphane Binası (Eski Tekel Binası) Çelikspor Lokali (Eski Gar Binası) Sunullah Camii Bandırma İlköğretim Okulu Binası Hükûmet Konağı Ulu Camii Son Kurşun Anıtı Yerel Medya Kuruluşları Bandırma İlçesinde yayın yapan 1 adet Yerel TV Kanalı , 4 Yerel Radyo Kanalı, Yerel Gazete ve Dergiler bulunmaktadır. Yerel TV Kanalları Mar TV (Marmara TV) Yerel Radyo Kanalları Mister FM (MRFM) 89.0 MHZ Radyo Venüs 92.2 MHZ Radyo İlkhaber 99.1 MHZ Bester FM 103.1 MHZ Yerel Gazeteler Bandırma Banses Gazetesi Bandırma Manşet Gazetesi Bandırma Şehir Gazetesi Bandırma İlkhaber Gazetesi Bandırma Yaşam Gazetesi Bandırmanın Sesi Gazetesi (Banses) Bandırma Son Kurşun Gazetesi Bandırma Genç Bayrak Gazetesi Bandırma Gerçek Gazetesi İnternet Siteleri Bandırma TV Bandırma Yaşam Bandırma Şehir Rehberi Bandırma Haber 10,5 Bandırma Gerçek Bandırma Sitesi Ulaşım Bandırma TCDD'nin ana limanlarından birine sahiptir. Dolayısıyla yoğun bir ticari demiryolu ulaşımına sahiptir. Ayrıca İzmir'den günlük olarak iki yolcu treni seferi yapılmaktadır. Çeşitli Otobüs firmaların düzenli olarak seferleri vardır. Kamil Koç, Balıkesir Uludağ, Metro, Truva başlıca otobüs firmalarıdır. İlçede bulunan bir İDO feribotundan görünüm. Bandırma'dan İstanbul'a her gün düzenli feribot seferleri vardır. Düzenli olarak kalkış yapılır. Hava şartlarına bağlı olarak saat aksaması yaşanabilir.[40] Spor Bandırmanın Tek Arması Bandırmaspor'dur. 1965 yılında kurulmuş ve iki sene 3. Lig yükselme grubunda mücadele eden Bandırmaspor ise 2009-2010 sezonunda yeniden 2. Lige yükselmiş ve 1. Lig için mücadele edecektir. 2. Lig Play-Off çeyrek final maçında Beypazarı Şekerspor'u 1-0 mağlup ederek yarı finale kalmıştır.Finale kadar yükselen Bandırmaspor, finalde Sakaryaspor'a mağlup olmuştur. Oldukça güçlü bir taraftar topluluğuna sahip olan takımın en büyük kozu oynadığı deplasmanlarda desteğini veren taraftarıdır. Taraftar grubunun Adı Kronikler'dir. Bandırma'nın Türkiye Basketbol Ligi'ndeki temsilcisi Banvit 1994'te kurulmuş ve TBL 2.liği, en iyi çıkış yapan takım, FIBA Europe Cup Final Four 4.lüğü, FIBA Europe Cup - Güney Konferansı Şampiyonluğunun yanında en centilmen taraftar gibi başarılar elde etmiştir.Banvit Basketbol Kulübü'nü Üni Banvit ve Lise Banvit adında taraftar gruplarınca desteklenmektedir ve bu gruplar üniversite ve Lise öğrencilerinden oluşmaktadır.Bandırma Kadın Basketbol Kulübü Türkiye Kadınlar Basketbol liginde 2. Ligde mücadele etmektedir. Ayrıca Bandırma Türkiye'nin 2002 il,ilçe seçmelerinde yer almış ve Türkiye'nin en güzel 2 ilçesi seçilmiştir. Kişiler Firdevsi-i Rumi, Türk evrensel bilgin, şair ve çok ünlü bir yazar Bekir Sami Günsav, Osmanlı ve Türk ordularında askeri subay Ahmet Nuri Öztekin, Osmanlı ve Türk ordularında askeri subay Lambros Mytilinakis, Yunan ordusunda askeri subay Çerkes Ethem, Osmanlı-Türk Kurtuluş Savaşı'nda Çerkes partizan lideri ve avcısı Zia Güler, Korgeneral Erkan Arıkan, Türk asıllı Alman televizyon sunucusu Salah Birsel, Şair-Yazar Şevket Altuğ, Tiyatro-Sinema sanatçısı Bedii Faik Akın, Gazeteci-Yazar Orhan İslimyeli, Karikatürist Cemil Özeren, Müzisyen-Rock şarkıcısı Ali Acar, Kıkpınar başpehlivanı Sabri Acar, Kırkpınar başpehlivanı Özgür Öz, Film Editor & Video Editor İzzet Altınbaş, Bestekâr Hande Erçel, Oyuncu ve Model Kardeş kentler Kamen, Almanya Kaynakça https://www.bandirmasehir.com/kaymakam-gunhan-yazar-goreve-basladi-21790h.html Kent Konseyi Başkanı: Dr. Murat Ergöz Bandırma Belediye Başkanlığı Resmi İnternet Sitesi 24 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Bandırma". Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi. IV.. 1999. s. 1264. "Balıkesir Milli Park Kayıtları". 10 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2009. Yurt Ansiklopedisi. II. 1982. ss. 1105, 1117, 1127, 1128, 1140, 1220. Türkiye'nin Kültür Değerleri. I. TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Tanıtma Genel Müdürlüğü. ss. 468, 469. Dosya:Balıkesir location districts.svg haritasına göre. "Antik Çağ'da Bandırma". Daskyleion-Kiyzikos Çalışma yazısı:Tekin Gün/Mootol,Nisan 2019.Bandırma. 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. "Bandırma". Ana Britannica Ansiklopedisi. III. 1987. s. 1295. "Bandırma 10 Bin Kişiye İstihdam Sağlıyor". Ekonomist. 15 Kasım 2009. s. 36. Tarih değerini gözden geçirin: Tarih ve yıl parametreleri birlikte kullanılmamalı (yardım); "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2010. "Yeni Projelerle Ekonomiye Canlılık Getiriyoruz". Ekonomist. 15 Kasım 2009. s. 16. Tarih değerini gözden geçirin: Tarih ve yıl parametreleri birlikte kullanılmamalı (yardım); "Güney Marmara'nın Parlayan Yıldızı Destek Bekliyor". Ekonomist. 15 Kasım 2009. s. 32. Tarih değerini gözden geçirin: Tarih ve yıl parametreleri birlikte kullanılmamalı (yardım); "Bölgenin En Sorunsuz Yatırım Alanı Bizde". Ekonomist. 15 Kasım 2009. s. 24. Tarih değerini gözden geçirin: Tarih ve yıl parametreleri birlikte kullanılmamalı (yardım); "İSPANYOLLAR KENTİMİZDE RÜZGAR GÜLÜ FABRİKASI KURUYOR". Erişim tarihi: 26 Ocak 2012. "Yerel.net". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. Bandirmasehir.com Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyonu Raporu Ankara: T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA MÜSTEŞARLIĞI, 2001. xvi, 186 s. (DPT.2538 - ÖİK.554) ISBN 975-19-2567-3 "Balıkesir". 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri. 10 (Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası bas.). Ankara: TC Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. Kasım 2001. s. 62. "Balıkesir". 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri. 10 (Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası bas.). Ankara: TC Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. Kasım 2001. s. 104. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. "2015 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017. "Bandırma Belediyesi Resmi Ağ Sayfası". 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2013. "Bandırma". Büyük Larousse Ansiklopedisi. III (gjftdyr bas.). 1986. s. 1289. "Bandırma özel eki". Ekonomist. 15 Kasım 2009. Tarih değerini gözden geçirin: Tarih ve yıl parametreleri birlikte kullanılmamalı (yardım); Dış bağlantılar Bandırma Kaymakamlığı5 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bandırma Belediyesi24 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bandırma Feribot Seferleri23 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.