Gence Hanlığı

Gence Hanlığı, Azerbaycan'ın Gence yöresinde hüküm sürmüş olan hanlıktır. İran hükümdarı Nadir Şah, 1735'te, Gence’yi ele geçirdi. Nâdir Şâh'ın öldürülmesinden sonra, Gence de, diğer Azerbaycan hanlıkları gibi İran toprağı olmaktan çıkarak, 1747'de bağımsızlığını ilan etti.

Gəncə xanlığı Gence Hanlığı
1747-1804
Bayrak
Gence Hanlığı'nın 1804 yılındaki sınırları ve komşuları
Başkent	Gence
Yaygın diller	Azerice ve Farsça
Hükûmet	Monarşi
Han
Tarihçe
• Kuruluşu	1747
• Dağılışı	1804
Öncüller Ardıllar Afşar Hanedanı Rusya Çarlığı

Tarih

Ziyadoğulları Hanedanı'nı kuran Kaçar Türklıri'nden II. Şahverdi Han Gence’nin ilk hanı (1747-60) oldu. Şia’nın Caferî koluna mensup olan Ziyâdoğulları Hanedânı, Türkçe konuşuyordu. 1781-83 yılları arasında Gence, Karabağ Hanlığı'nın eline geçtiyse de geri alındı.

19. yüzyılın başlarında Gürcistan'ı işgal eden Rus İmparatorluğu, Gence ile birlikte bütün bağımsız Azerbaycan hanlıkları için tehdit unsuru oldu. Bu hanlıklar, büyük tehlikeye karşı aralarında birleşmeyi başaramadılar. Rusya İmparatorluğu, bu sırada Dağıstan ve Kuzey Kafkasya'da bulunan hanlıklarla savaş hâlindeydi. Azerbaycan'daki coğrafî durum, Rusya İmparatorluğu'nun, Dağıstan'ı ve Kuzey Kafkasya'daki hanlıkları ele geçirmesini güçleştiriyordu. Kafkasya'daki Rus orduları kumandanı General Sisyanov, 1803'te, Tiflis'ten hareket ederek Gence'yi kuşattı. Gence Hanı Cevad Han, Ruslarla yaptığı, yenildiği ve devletini kaybettiği muharebede öldürüldü. Oğlu ve veliahtı Hüseyin Han da, babası ile aynı günde Ruslar'ın top ateşi ile öldürüldü. Cevad Han'ın ve Hüseyin Han'ın öldürülmesi üzerine, iki koldan şehre giren Ruslar, yağma yaparak, halkı öldürdüler. Gence Hanlığı'nı ortadan kaldırdılar. Buranın adını da 1804'te çariçelerinin onuruna Elizabethpol olarak değiştirdiler. Hüseyin Han'ın kardeşi Uğurlu Han, bu tarihten 22 yıl sonra, Gence'yi Ruslardan geri alıp, 2 yıl boyunca "Gence Hanlığı" adıyla yeniden egemenliğini ilan etse de Ruslar, ülkeyi tekrar istila ederek Gence Hanlığı'nı tamamen ortadan kaldırdılar. Gence de, Türkmençay Antlaşması'yla Rusya İmparatorluğu'na ilhak edildi. Komünist idare, Gence'ye, Kirovabad adını verdi.

Konum ve çeşitli özellikler

Gence Hanlığı'nın en büyük kenti adını aldığı Gence'ydi. 1804 yılındaki komşuları ise Kartli-Kaheti Krallığı, Revan Hanlığı, Şeki Hanlığı ve Karabağ Hanlığı (o dönemde düşman)'dır.