Kurlandiya Kuşatması

Kurlandiya Kuşatması [1], II. Dünya Savaşı Doğu Cephesi'nde Mihver kuvvetlerinin Kurlandiya Yarımadası'nda Kızıl Ordu birliklerince aylarca süren kuşatılmasıdır.

Viyana Taarruzu
Doğu Cephesi II. Dünya Savaşı
Tarih 25 Ocak - 8 Mayıs 1945 Bölge Kurlandiya Sonuç Sovyetler Birliği kazandı.
Taraflar
Almanya	SSCB
Komutanlar ve liderler
Ferdinand Schörner Lothar Rendulic Carl Hilpert	Leonid Govorov
Güçler
Kurland Ordular Grubu	Leningrad Cephesi
Kayıplar
?	?

Buradaki kuşatma, Kızıl Ordu'nun Baltık Stratejik Taarruz Harekâtı sırasında oluşmuştur. Bu stratejik taarruzun bir alt harekâtı olan Memel Taarruz Harekâtı sırasında, Sovyet 1. Baltık Cephesi kuvvetlerinin Baltık Denizi'ne ulaşmasıyla bölgedeki Alman birliklerinin, diğer Alman birlikleriyle kara bağlantısı kesilmiş oldu. Bu harekât Alman Kuzey Ordular Grubu'nu, Litvanya'da Tukums ve Liepaja arasında, diğer Alman kuvvetlerinden ayırdı. Bu bölgede kuşatılan birlikler hemen sonra Kurland Ordular Grubu olarak adlandırılmıştır. Bu birlikler, kuşatıldıkları 25 Ocak 1945 tarihinden Almanya'nın kayıtsız şartsız teslim olmasından sonra, 8 Mayıs 1945'te, Üst Komutanlık'tan aldıkları emir üzerine Sovyet Komutanlığı'na teslim olmuşlardır.

Harekât öncesi

Kurlandiya ile birlikte Baltık Denizi'nin doğu kıyıları ve adalar, 1941 yılında Alman Kuzey Ordular Grubu tarafından işgal edilmişti. Kuzey Ordular Grubu, izleyen iki yıl boyunca Leningrad'ı düşürmek için kuşatma altında tuttu. Ancak kuşatma, kentin düşmesini sağlamadı ve 1944 yılının Ocak ayında Sovyet orduları kuşatmayı kaldırmayı başardı.

Bagration Harekâtı

STAVKA, 22 Haziran 1944 tarihinde, Bagration Harekâtı'nı (kapalı adıyla Beyaz Rusya Stratejik Taarruzu) başlattı. Strateji taarruzunu sonunda Beyaz Rusya, Alman işgalinden geri alınmış oldu. Bagration Harekâtı'nın aşamaları son derece başarılı gelişti ve sonuçta Alman Merkez Ordular Grubu, harekâtın sona erdiği 29 Ağustos 1944'te neredeyse tümüyle muharebe yeteneğini yitirmişti. Sağ kalanlar ve kurtarılabilinen malzeme, dağınık bir şekilde geri çekilmek zorunda kalmıştır. Harekâtın son evresi içinde yer alan Kaunas Taarruzu ve Shyaulyay Taarruzu harekâtları ile Sovyet kuvvetleri Baltık kıyıları yönünde derin bir girme yaparak Merkez Ordular Grubu ile Kuzey Ordular Grubu arasındaki bağlantıları kesmişlerdir.

Bagration Harekâtı'nın sona ermesinden sonra Sovyet kuvvetleri Baltık kıyılarını Alman kuvvetlerinden temizleme harekâtlarına devam ettiler. Bu arada Alman kuvvetleri, Doppelkopf Harekâtı ile cepheyi yeniden kurma girişiminde bulunmuştu. Harekât, Alman kuvvetlerine sınırlı bir kazanç sağlamıştır. Kızıl Ordu'nun Memel Taarruzu, bir yandan Memel'i kontrol altına almasını sağlarken diğer yandan Kuzey Ordular Grubu'nun tecrit edilmesini sağlamıştır.

Kurlandiya Köprübaşı Muharebesi

Sovyet kuvvetleri 9 Ekim 1944 günü, Memel yakınlarında Baltık Denizi'ne ulaştılar ve bu arada 3. Panzer Ordusu Karargah'ını da ele geçirdiler. Sonuçta Kuzey Ordular Grubu, Doğu Prusya'dan atılmış oldu. Üst rütbeli Alman subayları, özellikle de o tarihlerdeki Alman Kara Kuvvetleri (OKH) Kurmay Başkanı olan Heinz Guderian, bölgedeki askeri unsurların tahliye edilerek Polonya cephesinde kullanılması yönünde Hitler'e baskı yapmaktaydılar. Hitler hala savaşın kazanılabileceğine inanıyordu. Amiral Karl Dönitz'in yeni Tip 21 U-boat denizaltı teknolojisiyle Kuzey Atlantik Cephesi'nde, İngiltere ve Amerika karşısında zaferin Almanya'nın olacağını umuyordu. Bu bakış tarzı Alman kuvvetlerinin Doğu Cephesi'ne yönelmelerine olanak sağladı. Kurlandiya kuşatma bölgesini yeni bir taarruz için sıçrama tahtası olarak kullanacaklardı.[2]

Hitler'in tahliye önerilerini geri çevirmesi, Alman 16. Ordu'su ve 18. Ordu'suna bağlı 200 binden fazla askerin kuşatılmasına yol açmıştır. Bu kuşatma Alman kaynaklarında "Kurlandiya Köprübaşı" olarak bilinir. General Schörner'in 33 tümeni Prusya'dan geri atıldı. Tümenler, Riga'dan Liepaja'ya kadar uzanan bir hatta yayıldılar, Riga'yı terk ederek daha iyi savunulabilir olan Kurlandiya mevzilerine çekildiler.[3]

Sovyet kuvvetleri Kurlandiya kuşatma bölgesindeki Alman ve Litvanya birliklerine karşı 15 Ekim 1944'ten 4 Nisan 1945'e kadar altı genel taarruz düzenlediler.[3]

Kızıl Ordu, Riga Taarruzu'nu 15 Ekim 1944 günü saat 10:00'da, ağır bir topçu ateşi ardından başlattı. Bu taarruz harekâtı 22 Ekim'e kadar sürdü. Hitler, Ordular Grup Komutanı General Schörner'e Riga'yı tahliye etme iznini 11 Ekim'de verdi. Sovyet 3. Baltık Cephesi, 13 Ekim 1944'te Riga'yı ele geçirdi.[4] Alman Kuzey Ordular Grubu'nun ana kalıntısının yarımadada tecrit edilmesiyle cephe sabitlenmiş oldu.

Kızıl Ordu, 27 Ekim - 25 Kasım 1944 tarihleri arasında Alman cephesini yarmak için bir taarruz geliştirdi. Aynı zamanda 52. Tümen de Saldus ve Skrunde'ye eşzamanlı taarruzlara girişti.[5]

Kuzey kanattan 2. Baltık Cephesi, güney kanattan da 1. Baltık Cephesi, Kurlandiya çevresindeki Alman savunmasını ablukaya aldı ve girişilen taarruzlarla kuşatma bölgesi daraltıldı.

2. Baltık Cephesi'nin 22. Ordusu ile birlikte hizmet veren iki tümenli Litvanya 130. Piyade Kolordusu, yine büyük kısmı Litvanya'lı gönüllülerden oluşan Litvanya 19. Waffen SS Tümeni ile mücadele edecektir.

Alman Kuzey Ordular Grubu 15 Ocak 1945 tarihinde, Kurland Ordular Grubu olarak adlandırıldı. Komutaya, General Lothar Rendulik atandı. Kurland Ordular Grubu savaşın sonuna kadar, Litvanya'lılar tümeni de dahil olmak üzere Kurlandiya yarımadasında tecrit edilmiş olarak kaldı.

Yeni Almanya'nın Devlet Başkanı Karl Dönitz, 8 Mayıs 1945 tarihinde, Kurland Ordular Grubu'nun o dönemdeki komutanı olan General Carl Hilpert'e teslim olması için emir verdi. General Hilpert, kendi kurmayı ve üç Alman ordusunun kurmayları, Sovyet Leningrad Cephesi Komutanı General Leonid Govorov'a teslim oldular. Bu sıralarda Ordular Grubu, yirmi yedi tümenden ve bir tugaydan oluşuyordu.[6]

General Rauser, 8 Mayıs'ta Sovyet Komutanlığı'ndan daha iyi koşullarda teslim konusunda anlaşmayı başardı.[7] Peilei'daki Sovyet Komisyonu 9 Mayıs'ta tutsak Alman subayları sorgulamaya ve tüm personeli teslim almaya başladı.

Bölgedeki yaklaşık 135 bin Alman askeri 12 Mayıs'ta eslim olmuştu. Tüm Alman askeri personelinin Sovyet Komutanlığı'nca teslim alınması 23 Mayıs'ta tamamlandı. Tüm Baltık bölgesinde Sovyet Komutanlıklarına teslim olan Alman askeri sayısı 180 bin civarındadır. Savaş esirlerinin büyük bölümü başlangıçta Valdai Hills Kampında tutuldu.

Farklı değerlendirmeler

Batılı ve Sovyet tarihçilerin Kurlandiya'daki savaşın niteliği ve Sovyet kuvvetlerinin stratejik niyetleri konularında oldukça farklı anlatımları vardır.

Sovyet kaynaklarında

Sovyet anlatımında, Alman Kuzey Ordular Grubu tecrit edildikten sonra bölgenin stratejik yönden önemsiz duruma geldiği, bu nedenle Kurland Ordular Grubu'nun ablukaya alındığı ifade edilmektedir. Asıl stratejik hedef, kayıpları gereksiz yere arttırmadan Vistül-Oder Taarruzu ve Berlin Harekâtı harekâtlarını başlatmaktır. Bu açıklama, Grigori Krivoşiyev'in yakın tarihli araştırma sonuçlarıyla uyumludur. Bu araştırmaya göre 16 Şubat - 8 Mayıs 1945 tarihleri arasındaki kayıplar 30.501 ölü ve 130.447 yaralı olmak üzere toplam 160.948'dir.[8] Bu açıklamalara göre Sovyet kuvvetlerinin Kurlandiya'daki harekâtları, savunma ablukası harekâtlarıdır. Bu bağlamda Sovyet kaynaklarına göre çatışmalar, Alman kuvvetlerinin giriştiği kuşatmadan çıkma harekâtları (huruç) sırasında gerçekleşti. Sovyet kuvvetleri, kuşatma bölgesini ortadan kaldırmak için bir çaba harcamadı.

Batılı kaynaklar

Bazı batılı kaynaklar Sovyet komutanlığının Kurlandiya'yı kontrol altına almaya büyük önem verdiğini ileri sürmektedir. Özellikle Litvanya önemliydi, çünkü bu bölge I. Dünya Savaşı'nda kaybedilmişti.[5] Dolayısıyla Sovyet kuvvetleri, Alman Kurland Ordular Grubu'nu bölgeden tasfiye etmek için geniş çaplı altı taarruz geliştirmişti.[3][5] Kurlandiya Harekâtı süresince büyük kayıplara karşın Sovyet kuvvetleri hiçbir yerde 40 – 41 km.den fazla ilerleme sağlayamadı ve taarruz çıkış mevzilerini birkaç kilometreden fazla ileri taşıyamadı.[3]

Stalin, ağır kayıplara aldırmadan taarruzların yenilenmesini emretmiştir.[3] Alman Kurland Ordular Grubu'nun 16 Mart 1945 tarihli bir bildirisine göre [5], Sovyet kayıpları 320 bin asker (ölü, yaralı ve esir), 2.388 tank, 659 uçak, 900 top ve 1.440 makineli tüfek olarak gösterilmiştir. Bu rakamlar, savaşın ilk beş aylık dönemine ilişkindir.[5] Sovyet kayıtlarına göre ise ölü ve yaralı olarak asker kaybı 74 bin olarak gösterilmektedir.[5]

Sonuç

Sovyet kayıtlarına göre Kurlandiya'daki muharebelerin sonunda 146 bin Alman askerinin esir alındığı belirtilmektedir. Bu rakamın içinde 28 general 5.083 üst rütbeli subay bulunmaktadır.[5] Bu askerler yıllarca Sovyetler Birliği'nin iç kesimlerindeki kamlarda tutuldu.[3] Sovyet Hükümeti, 16 - 60 yaş arası askerleri alıkoyarak geniş ormanlık alanlarında ağaç kesiminde ve geniş orman yolları açılmasında çalıştırdı.[5] Daha yeni araştırmalar komutanları General Hipert'le birlikte 181 bin Alman askerinin teslim olduğunu ortaya koymaktadır.[3]

Alman askerleriyle birlikte teslim olan ya da teslim alınan Litvanya Lejyonu (Waffen-SS) askerleri, Litvanya'nın Sovyetler Birliği'nin bir parçası olması nedeniyle vatan haini muamelesi görerek derhal idam edildiler. Bazı Litvanyalı savaşçılar kaçmayı başardı ve Sovyet yönetimine karşı Orman Kardeşleri teşkilatı bünyesinde direniş geliştirdi.[3]

Kaynakça

1. Rusça: блокада Курляндской группировки войск (Blockade of the Courland army group), Almanca: Kurland-Brückenkopf (Courland Bridgehead), Letonca: Kurzemes katls (Courland Cauldron) or Kurzemes cietoksnis (Courland Fortress).
2. Gerhard L. Weinberg, Germany, Hitler, and World War II: Essays in Modern German and World History, Cambridge University Press, 1995, ISBN 0-521-56626-6, Sh: 290
3. McAteer, Sean. 500 Days: The War in Eastern Europe, 1944-1945 21 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dorrance Publishing Co., 2009.
4. Mitcham, S. German Defeat in the East, Stackpole, 2007, ISBN 0-8117-3371-8, Sh: 152
5. Latvju Enciklopēdija Sh: 3 v
6. Great Patriotic War encyclopaedia, 1941-1945, M.M. Kozlov, Sh: 442
7. Jürgen Thorwald, Fred Wieck, Flight in the Winter: Russia Conquers, January to May 1945, Pantheon 1951, Sh: 64
8. Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century - Grigoriy Krivosheev