Mitroviça

Kosova Mitroviçası veya Metroviçe (Arnavutça: Mitrovica veya Mitrovicë; Sırpça: Косовска Митровица / Kosovska Mitrovica), Kosova’nın kuzeyinde bir şehir ve belediye merkezi.[2][3][4][5][6] Şehir, 1998-1999 Kosova Savaşı’ndan sonra bölünmüştür ve iki farklı belediye idaresinin kontrolündedir. Belediyenin kuzey kısmı, (İbre Nehri’nin kuzey yakası) 1998-1999 Kosova Savaşı’ndan sonraki süreçte Sırpların; güney kısmı Arnavut, Türk ve Boşnakların beraber yaşadığı Müslüman kontrolündedir.

Mitroviça
Şehir
Mitroviça Mitroviça’nın Kosova'daki konumu
Ülke/Bölge/UNMIK	Kosova (de facto) Kosova-Metohiya (de jure) UNMIK (de jure)
İl/Okrug/District	Mitroviça Kosovskomitrovački District of Mitrovica
Belediye	Mitroviça
İdare
• Belediye Başkanı	Bajram Rexhepi
Yüzölçümü
• Toplam	350 km² (130 mil²)
Rakım	510 m (1.670 ft)
Nüfus (2011)[1]
• Toplam	71,601^1
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAZD)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYZD)
Alan kodu	+381 28
Plaka kodu	02
Resmî site Mitroviça Belediyesi
^1Nüfus sayısı sadece güneyi belirtir. 2011 yılında yapılan Kosova Genel Nüfus Sayımı’nda (REKOS2011) Mitroviça’nın sadece güney kesimi sayılmıştır. Kuzey kesiminde sayım boykot edilmiştir.

De facto olarak Kosova’nın Mitroviça ilinde; de jure olarak Sırbistan’a bağlı Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi’nin Kosovskomitrovački ilinde yer alır. Ayrıca de jure olarak Birleşmiş Milletler Kosova Geçici Yönetim Misyonu’nun Mitroviça Bölgesi’nde (District of Mitrovica) bulunur.

Tarih

Osmanlı devrinde Mitroviça tren istasyonu (1894)

Osmanlı sonrasında yakın döneme kadar müze olarak kullanılan Zeyneddin Bey Hamamı'nın kapısı

Ortaçağ esnasında yazılı dokümanlarda ilk olarak Mitroviça, Selanikli Aziz Dimitrios vesilesiyle geçer. Şehrin adının 14. yüzyılda bu hâli aldığına dair kaynaklardan ve bazı efsanelerden söz edilir.

Osmanlı İmparatorluğu egemenliğinde şehrin adı Mitroviça/Mitroviçe olarak geçer. Şehir Osmanlı devrinde tipik bir doğulu şehirdi. 19. yüzyılda hızlı bir gelişme yaşayan şehirde, maden cevheri tarihten günümüze, her devirde ön planda olmuştur. Madenin keşfinden ve bölgede maden çıkarıldıktan sonra, Mitroviça, Kosova'nın en büyük sanayi bölgelerinden birisi olmaya başlamıştır.

Mitroviça şehri ve havalisi, 1999 yılındaki son Kosova savaşından kötü bir şekilde etkilenmiştir. Savaş zamanında bölge, düzenli ve düzensiz orduların bulunduğu, çatıştığı bir durumda idi. NATO müdahalesiyle durdurulan savaştan sonra Mitroviça ve civarı, NATO'nun kontrolünde Fransız görev kuvvet komutanlığı emri altında kaldı. 7,000 Fransız askeri Mitroviça'da konuşlandı. Bunların dışında, Birleşik Arap Emirlikleri’nden 1,200 askerin birliğiyle de güçlendirildi ve buna Danimarka askerlerinin küçük bir sayısı eklendi.

Coğrafya

İbre Nehri üstündeki İbre Köprüsü

42,53° Kuzey ve 25,52° Doğu koordinatlarına sahip şehir, Kosova’nın kuzeyinde, Kosova Ovası’nın kuzey düzlüklerinde yer alır. Mitroviça ve civarı, Sırbistan’a olan yakınlığı ve politik sebeplerden ötürü, Kosova Sırplarının ve Sırp etkililiğinin gözle görülür hâlde olduğu bir yerdir.

Şehrin içinden İbre ve Sitniça nehirleri geçer. Ibre Nehri aynı zamanda Müslümanlarla Ortodoksları ayıran bir sınır özelliği de taşır. Nehrin üstündeki köprü de sınır kapısı, geçiş noktası işlevindedir.

Kosova’nın sanayi damarlarından biri olan Trepçe kurşun ve çinko maden ocağı Mitroviça yakınlarındadır. Bu ocak, kaliteli ve bol kurşun ve çinko rezervleri sebebiyle tarihte, bölgeye yönelik işgal ve ekonomik politikalarında belirleyici olabilmiştir.

Kültürel Yapı

Şehir, 1999’daki bu son savaşın olumsuz ve yıkıcı etkileri bakımından simge durumuna geldi. Şehrin kötü bir şekilde zarar verilen güney yarısı, tahminen 50,000 kadar Arnavut nüfusu tarafından tekrar dolduruldu. Bu rakam, çevre köylerden, taşradan merkeze mülteci ve çeşitli şekillerde göç etmelerle oluştu. Şehirde yaşadığı düşünülen yaklaşık olarak 6,000 kadar Roman'ın çoğunun, Sırbistan'a kaçtığı söylenmektedir.

Nüfus

2011 yılında Kosova genelinde yapılan nüfus sayımında Mitroviça’nın güney kesiminin nüfusu 71.601 çıkmıştır.[1] 2011 Kosova Genel Nüfus Sayımı’nda (REKOS2011) Mitroviça’nın sadece güney kesimi sayılmıştır. Kuzey kesiminde sayım boykot edilmiştir.

Mitroviça’nın kuzeyinde 3700 kadar Müslüman oturduğu tahmin edilmektedir. Güneyde ise Arnavut, Boşnak ve Türkler yaşamaktadır. Şehirde Arnavutça, Sırpça ve Türkçe resmî dil statüsündedir.

Mitroviça’nın kuzeyinde, 8-10.000 civârında Sırp yaşamaktadır. İbre Nehrinin kuzey bölümünde, çevrilmiş bir bölgede ayrıca, 2.000 kadar Kosovalı Arnavut ve 1,700 kadar Müslüman (Türk, Boşnak) Mitroviça’nın Sırpların kesiminde kalmıştır. Şehrin güney kısmında tüm Sırp nüfus kuzeye iltica etmiştir. Bu, güvenlik ve hayat idâmesi bakımlarından bir zorunluluk derecesindeydi. 2003'te şehrin toplam nüfusunun 75.600 olarak tahmin edildiği ve belediyenin nüfusunun da 105.000 dolayında olduğu tahmin edilmekteydi.

Priştine Üniversitesi’nin Sırbistan'a ait fakülteleri, 1999'da Priştine’den alınıp Mitroviça’nın kuzey kısmına yerleştirilmiştir.

İki Kesimli Şehir: Mitroviça

İbre Köprüsü: İbre Nehri'nin kuzey yakası Sırplar tarafından kurulan Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi Belediyeler Topluluğu Meclisi'nin kontrolü altındadır.

İki kesimin sınır noktası köprü

Mitroviça, Kosova içinde Arnavut-Sırp çatışmasında odak noktasını oluşturageldi. Şehrin bugün İbre Nehri ile ikiye bölünmüş, iki yönetimli yapısı da bu gerçeği göstermektedir. Şehrin kuzeyinde, Kuzey Mitroviça’da tıpkı Sırbistan’daki gibi bir idare tarzı, hayat tarzı yaşanırken, Güney Mitroviça’da, Müslümanların toplandığı bir şehir kısmı hâlinde, hâlihazırdaki Kosova Cumhuriyeti kurallarına bağlı olarak yaşanmaktadır. Uluslararası Kosova Gücü (KFOR) ve Birleşmiş Milletler Kosova Misyonu (UNMIK) teşkilatları şehrin güvenliğinin, düzeninin sağlanmasında görev almaktadırlar. Bütün önlemlere rağmen, şehrin kuzey ve güneyinde saldırgan, kışkırtıcı ve çatışmacı hareketler bazen engellenememektedir.

Kosova için önemli bir kırılma noktasını oluşturup, bütün Kosova çapında eylemlere sebep olan olay Mitroviça’da yaşanmıştır. Kuzey Mitroviça kısmında 3 Şubat 2000 günü saat 20'de Sırplar tarafından başlatılan ve 4 Şubat 2000 günü gece saat 2'ye kadar süren ayaklanma sonucu o gece 13 Arnavut öldürülmüştür. Bu olayda çok sayıda kişi de yaralanmıştır. Ölenlerden biri de çocuk idi. Bu olay, bugüne kadar kimse tarafından aydınlatılmamıştır.

17 Mart 2004’te, İbre Nehrinde bir Arnavut çocuğun boğulmasının Sırp saldırganları sebebiyle gerçekleştirildiği yönünde bir söylentinin yayılmasıyla şehirde büyük etnik şiddet başladı. Sırbistanlı bir genç öldürüldü. Şehrin kızgın Arnavutlarının binlercesi karşı saldırıya yöneldi. Bu olaylardan yüzlerce kişi yaralandı, maddî ve manevî anlamda büyük tahribat yaşandı. 1999 savaşından sonra, bu olay, Kosova’daki en büyük tahrikti ve olaylar Mitroviça ile sınırlı kalmadı. Kosova’nın birçok şehir, kasaba ve köyünde yaşayan Sırplara, Sırp maddî varlıklarına, tarihî Ortodoks yapılarına saldırılar düzenlendi. Birçok kilise ve Sırp binası, evi ateşe verildi.

Bu önemli olay dışında, daha birçok olay yaşanmış, şehrin güvenliği ve hayatın sükûnetli akışı tam olarak sağlanamamıştır.Ayrıca 2010 Dünya Basketbol Şampiyonasında Türkiye ile Sırbistan arasında oynanan yarıfinal mücadelesinde Türkiye'nin yenmesi üzerine Mitroviça şehrinde toplanan ve Türkiye adına sevinç gösterileri yapan 1000 kadar Arnavut gruba Sırplar tarafından saldırı düzenlenmiştir.Olaylarda 3 ü yaralı 1 i ağır olmak üzere 4 kişi yaralanmıştır.

Kaynakça

1. 2011 Genel Nüfus Sayımı REKOS2011 Kosova İstatistik Kurumu
2. NTVMSNBC: Mitroviça'da Türkçe Resmileşti
3. SETimes: Mitroviça’nın kuzeyinde çay ve Tito
4. CNNTürk: Mitroviça’yı Sırplar ve Arnavutlar paylaşamıyor
5. Bölünmüş Kent Mitroviça Hürriyet gazetesi
6. Zaman Makedonya: Üsküp, Mitroviça olmasın