Polikarpe Mdivani

Polikarpe Gurgenoviç "Budu" Mdivani (Gürcüce: პოლიკარპე [ბუდუ] მდივანი; Rusça: Поликарп Гургенович [Буду] Мдивани, Polikarp Gurgenovich [Budu] Mdivani) (1877 - 9-10 Temmuz 1937) 1917 Rus Devrimleri ve İç Savaşa aktif olarak katılan deneyimli bir Gürcü Bolşevik siyasetçi, Sovyet hükûmet yetkilisi ve diplomattır. 1920'lerde, özellikle Kafkasya'nın Sovyetleştirilmesinde önemli bir rol oynadı ancak daha sonra 1922 Gürcistan Olayı sırasında Josef Stalin'in merkezileştirme politikası sırasında Komünist Gürcistan muhalefetine öncülük etti. 1930'larda Troçkist muhalefete desteği gerekçe gösterilerek işkence gördü ve Büyük Temizlik kapsamında idam edildi.

Polikarpe Mdivani Gürcüce: პოლიკარპე [ბუდუ] მდივანი Rusça: Поликарп Гургенович [Буду] Мдивани
Gürcistan SSC Halk Komiserleri Konseyi Başkanı
Görev süresi 7 Mart 1922 - 22 Nisan 1922
Yerine geldiği	Makam yeni kuruldu
Yerine gelen	Sergey Kavtaradze
Kişisel bilgiler
Doğum	01 Ocak 1877 Kutaisi Guberniyası, Rus İmparatorluğu
Ölüm	19 Temmuz 1937 (60 yaşında) Tiflis, Gürcistan SSC, SSCB
Partisi	Sovyetler Birliği Komünist Partisi
Evlilik(ler)	Meri Mdivani
Çocuk(lar)	Arçil Mdivani
Bitirdiği okul	Moskova Üniversitesi
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Sovyetler Birliği
Branşı	Siyasetçi, diplomat
Hizmet yılları	1917-1937
Çatışma/savaşları	Rus İç Savaşı

Hayatı

Erken yılları

1877 yılında o dönem Rus İmparatorluğu sınırları içinde yer alan Gürcistan'ın Kutaisi Guberniyası'nda doğdu. Mdivani ailesi Gürcistan'ın soylu ailelerinden biriydi.

1899 yılında Moskova Üniversitesi'nde öğrenimine başladıysa da, öğrenci hareketlerine katıldı ve öğrenimini tamamlayamadı.

Devrim ve İç Savaş

Halen kutlanmakta olan Gürcistan Bağımsızlık Günü kutlamalarının ilk yıldönümünde Polikarp Mdivani, ön sırada soldan 2. sırada. (26 Mayıs 1919)

Mdivani 1903'te Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik hizbine katıldı ve Tiflis, Bakü, Batum ve Kafkasya'nın diğer sanayi merkezlerinde devrimci faaliyetlerde bulundu. Kendisi gibi Gürcü olan Josef Stalin'in yakın bir çalışma arkadaşı oldu. Bölgedeki lider Bolşeviklerden biri haline geldi.

1917 Rus Devrimi'ni takiben Rus İç Savaşı sırasında Bolşevik Partisi Merkez Komitesinin Kafkas Bürosu'nda çalıştı ve 11. Ordu Devrimci Askeri Konseyi'nde üye olarak görev yaptığı Kafkas Cephesi'ne atandı. 1920'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin işgali sırasında görev yaptı.

Yine 1920 yılının sonunda, TBMM Hükûmeti ve Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki barış antlaşmasına aracılık etmek amacıyla özel bir elçi olarak Türkiye'ye gönderildi. 15 Aralık 1920 tarihinde Sovyet Ankara elçisi olarak atanan Mdivani, benzer görevle TBMM Hükûmeti adına Moskova'ya gitmekte olan Ali Fuat (Cebesoy) ile Kars'ta buluşur ve her iki taraf da resmen görevine başlamadan bir görüşme yaparlar. Mdivani 19 Şubat 1921 tarihinde Ankara'ya gelir ve 5 Mart günü güven mektubunu Mustafa Kemal'e vererek görevine resmen başlar. Ancak bu görevi uzun süre yürütemez, sağlığının bozulduğu gerekçe gösterilerek görevini bırakmak durumunda kalır. 2 Haziran tarihinde Trabzon üzerinden ülkeden ayrılır.[1]

Mdivani, döner dönmez Stalin ve Grigol Orconikidze ile birlikte, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgal etmesinin planlamasında önemli rol oynadı ve yerel Menşevik egemen hükûmetini Bolşevik rejim lehine devirdi. Ancak, Gürcistan SSC'nin kurulması sırasındaki uygulama ve baskıları gördükten sonra Mdivani, yeni cumhuriyetin Moskova'dan özerkliğinin, hattâ egemenliğinin önde gelen savunucularından biri olarak ileri çıktı. Transkafkasya'daki eski bölgelerinden bazılarını Gürcistan'dan koparılmasına neden olan toprak düzenlemelerini karşı protesto etti. Ülkede çok popüler olmayan Bolşevik hükûmetinin iktidarda kalmasını sağlamak için siyasi muhalefete karşı daha fazla hoşgörüyü savundu.

Gürcistan Olayı

Rus İç Savaşı'nın ardından 1922 yılında Gürcistan topraklarında sosyalizmin gerektirdiği sosyal ve siyasi değişikliklerin nasıl gerçekleştirileceğine dair Bolşevik lider kadro arasında çıkan siyasi anlaşmazlık ve bunu izleyen olaylar, Gürcistan Olayı olarak anılır.

Gürcü topraklarının Kızıl Ordu tarafından zorla Sovyet yönetimine dahil edilmesinden sonra yerel Gürcü liderler Filip Maharadze ve Polikarp Mdivani ile onların merkezi yöneticileri olan Josef Stalin ve Grigol Orconikidze arasında fikir ayrılıkları yaşandı. Maharadze ve Mdivani, Moskova'dan özerk olmak isterken, merkezi yönetim Gürcü, Azeri ve Ermeni topraklarının bir araya olacağı Transkafkasya SFSC'ni kurmak istiyorlardı. Ölmek üzere olan Bolşeviklerin asıl lideri Vladimir Lenin’in konuya dahil olmasıyla konu daha karmaşık hale gelmiştir. Sonunda Stalin-Orconikidze hattı partide kabul görse de Lenin ile Stalin’in arası açılmış ve bu durum Lenin'in Vasiyeti ile son yazılarına yansımıştır.[2]

Gözden düşmesi ve sonrası

Sonunda 25 Ocak 1923 tarihli Politbüro kararı gereğince ise Mdivani tasfiye edilir. Stalin'in genel sekreterlikten alınması söz konusuyken, Lenin'in 9 Mart 1923 tarihinde felç geçirmesinden ve bilincini kaybetmesinden sonra, politik güç daha da Stalin'in elinde toplamıştır.

Stalin artan gücünü Mdivani ve diğer muhalifleri diplomatik görevlere kaydırmak için kullandı. Mdivani, 1924 yılında Fransa'ya Sovyet ticaret temsilcisi olarak atandı. 1928'de ise Stalin'in Sol Muhalefet mensuplarına indirdiği darbe ile Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nden çıkarıldı. Üç yıl sonra yeniden devlet görevine yaparak, Yüksek Sovnarkhoz başkanı, Hafif Sanayi Halk Komiseri ve 1931-1936 yılları arasında Gürcistan Halk Komiserleri Konseyi Başkan Vekili gibi çeşitli devlet görevlerinde bulundu.

Stalin'in Transkafkasya girişimini eleştiren ve Sovyet lideri hakkındaki alaycı yorumlarıyla ünlüdür. Modern tarihçi Ami Knight'a göre Mdivani, Gürcistan işçilerinin Lavrenti Beriya'yı Stalin'in annesi Ekaterina Geladze'nin Tiflis'teki evinin çevresinde silahsız bir bekçi olarak bulundurmalarını ve böylece başka bir Stalin'in doğmasına engel olmayı nasıl istediğini anlatmaktan hoşlanıyordu.[3]

Büyük Temizlik

Mdivani, diğer Gürcü komünistlerle birlikte 1936-1938 yıllarındaki Büyük Temizlik dönemine kadar varlığını sürdürse de, bu dönemde birçokları gibi o da tasfiye edilmiştir. Mayıs 1937'de Mdivani, Lavrenti Beriya tarafından onu öldürmek ve Sovyet hükümetini çökertmek amacıyla "Casusluk, Sabotaj ve Terörizm için Troçkist Merkezi" kurmakla suçlandı. Temmuz ayında tutuklandı ve NKVD troykası tarafından yargılandı. Tiflis'teki Metekhi cezaevindeki sorgulamalar sırasında Mdivani itiraf etmeyi defalarca reddetti. Kendini yalnızca geçmişte Stalin'e yardım ettiği için suçladı.

Davası 9 Temmuz günü tek celsede görülmüştü.[4] Sovyet gazetesi Zaria Vostoka 11 Temmuz 1937 tarihinde "Halkın Düşmanlarına Ölüm" başlıklı haberinde, Gürcistan Yargıtay Mahkemesi'nin Mdivani, Okudzhava ve birkaç meslektaşını vatana ihanet ve diğer karşı devrimci suçlardan dolayı Ceza Kanununun 58. Maddesine göre suçlu bulunduğunu ilan etti.[3]

19 Temmuz günü Mdivani Tiflis'te idam edildi. Biri ünlü tenis oyuncusu Arçil Mdivani (1911-1937) olmak üzere oğulları, kızı Meri ve eşi de vurularak öldürüldü. Meri, sorgulanmak üzere götürüldüğünde, yeni doğan oğlu David Kobakhidze'yi komşuna bıraktı. İdam edilmeden önce oğlunu görmesine izin verilmedi, ona yalnızca bir mektup yazma hakkı tanındı.

Kaynakça

1. Benhür, Çağatay (2008). "1920'li Yıllarda Türk-Sovyet İlişkileri: Kronolojik Bir Çalışma". Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Konya: Selçuk Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. ss. 284-285. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
2. Smith, Jeremy (Mayıs 1998). The Georgian Affair of 1922. Policy Failure, Personality Clash or Power Struggle? (İngilizce). 50. Europe-Asia Studies. ss. 519-544.
3. Ami W. Knight (1993). Beria: Stalin's First Lieutenant (İngilizce). Princeton, New Jersey: Princeton Üniversitesi Yayınları. s. 79. ISBN 0-691-01093-5.
4. "В. З. Роговин. Партия расстрелянных (Üçüncü operasyona hazırlık)" (Rusça). 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.