Yom Kippur

Kefaret Günü (İbranice: יוֹם כִּפּוּר, Yom Kipur), Yahudilikde yılın en kutsal ve dini ağırlığa sahip günüdür.

Sinagogda Yom Kippur Maurycy Gottlieb tablosu (1878)

Günün ana temaları kefaret ve tövbedir. Yahudiler genel olarak bugünü 25 saatlik bir oruç ve yoğun olarak dualarla günü büyük kısmını sinagogda geçirirler. Yom Kipur, Yahudilikteki On Pişmanlık Günü'nü (Yamin Nora'im) tamamlar. Yom Kipur, Tişri ayının onuncu günüdür. Yahudilik geleneklerine göre, Tanrı, Roş Aşana'da insanların kader kitaplarını açar ve Yom Kipur'da karar alıp kitapları kapatır. Pişmanlık Günleri'nde, davranışlarını gözden geçirir ve Tanrı'ya yaptığı yanlışlar (bein adam leMakom) ve diğer insanlara karşı yaptığı yanlışlar için (bein adam lehavero) af diler. Gün boyunca toplu olarak insanlar tövbe eder ve Yom Kipur sonunda kişiler kendilerini arınmış olarak hisseder.

Yom Kipur ayinleri çeşitli farklılıklara sahiptir. Bunların birincisi, ayin sayısıdır. Diğer kutsal günlerin aksine (ki bugünlerde üç ve Şabat'ta dört ayin vardır; Akşam Ma'ariv – Öğle; Minha ve Sabah; Şahrit) Yom Kipur'da beş adet ayin vardır. Ayinler de ayrıca toplu günah çıkarma (Vidui) merasimleri de vardır.

Yahudi Kutsal günleri arasında en kutsalı olmasından dolayı, birçok Yahudi tarafından takip edilir. Birçoğu için Yom Kipur, yıl içinde sinagoga uğradıkları tek gündür [1]. Bu nedenle Yom Kipur günlerinde sinagoglar çok kalabalık olur.

Etimoloji

İbranice "Yom" gün demektir. "Kipur" ise günah ve saklamak gibi anlamlara sahiptir, böylece kefaret verme olarak anlaşılır. Bu nedenle, Yom Kipur, "Kefaret Günü" demektir.

Dini Adetler

Önceki gün

Kefaret günü arifesi (Erev Yom Kippur), Yom Kipur'dan önceki gündür. Tişri ayının dokuzuncu gününe denk gelir. Arife günü, iki özel yemekle, yardımlar vererek ve diğer insanlardan af dileyerek geçer [2].

Genel Adetler

Levililer 16:29 bu kutsal günün, 7. ayın onuncu gününde, kefaret günü olarak kabul edilmesini emretmiştir. bugünü Şabatların Şabatı olarak adlandırmıştır.[3] Yom Kipur'un bir dinlenme günü olmasını kanunlaştırmıştır.

Yom Kipur'daki adetler:

• Oruç tutma
• Deri ayakkabı giymeme
• Yıkanmama, banyo yapmama
• Parfüm ve losyon gibi ürünler kullanmama
• Cinsel aktivitelerden uzak durma.

Bu adetlerle birlikte insanın, "cennet bahçesinden kovulmadan" önceki saf haline döndüğüne inanılır [4] ve bu Yom Kipur'un ana amacıdır. Uzak durulan bu unsurlarla vücut rahat olmayan bir duruma girer ama hâlâ hayattadır. Ruh, vücuttaki tek hayat kaynağı olur. Adetlerle birlikte hissedilen acı, diğer insanların hissettiği acılardan anlamayı sağlar. Bu yasakların asıl sebeplerinden biridir.

Yiyecek ve içeceklerden tamamen uzak durma, gün batımından 20 dakika önce başlar (tosefet Yom Kippur) ve diğer gün, akşamüzeri sona erer. Bütün sağlıklı yetişkinlerin orucu tutmaları şart olmakla birlikte, belirli sağlık sorunları olan yetişkinler orucu tutmayabilirler.

Bütün Yahudi Kutsal günleri, bir kutlama yemeğine sahiptir ama Yom Kipur'da oruç ibadeti bulunduğundan, Yemek, oruç başlamadan önce, Öğle ayininden (Minha) sonra yenir. Beyaz giyinmek Yom Kipur'da kişinin saflığını sembolize eder. Tanrı'dan af dilemek için;

• Dua edilir,
• Af dilenir,
• Yardımda bulunulur.

Arife

Yom Kipur arifesinin gün batımı öncesinde ayine katılacaklar sinagogda toplanır. Sanduka açılır ve iki kişi Tevrat parşömenlerini çıkarıp Hazan'ın iki yanında yer alır. Bu kişiler İbranice okumaya başlar:

"Cennet ve Dünya mahkemesinde, Tanrı'nın izni ve bu kutsal cemaatin izniyle, günah işleyenlerle dua etmeyi mubah sayıyoruz." Koro şefi, Kol Nidre (İbranice: כל נדרי) duasını Aramice (İbranice değil) okumaya başlar. Duanın adı, açılış kelimelerinden gelir "bütün yeminler": "Bu ve gelecek Yom Kipur arasında edeceğimiz yeminler ve vereceğimiz sözleri topluca terk ediyoruz. Hepsi terk edilmiş ve uzak durulmuş olsun. Bütün kişisel yeminlerimiz ve adanmalarımız yok sayılsın."

Bunun üzerine, ayin lideri ve cemaat ayağa kalkar ve "Bütün İsrail halkı, yanlışlarda olan insanlar da dâhil olmak üzere affedilsin" der. Tevrat parşömenleri yerlerine konulur ve Yom Kipur akşam ayini başlar.

Ayinler

Birçok evli erkek, genelde evlendikleri gün giydikleri, kittel adlı röpdeşambır benzeri beyaz elbiseler giyer[5]. Ayrıca, sabah dualarında giyilen tallit giyilir [6]. Ayin, Kol Nidre duasıyla başlar. Bu dua günbatımından önce başlayıp akşam ayiniyle devam eder. Yom Kipur'da birçok tövbe duası okunur (Selihot). Öğle duası (minha) Yunus kitabının okunmasıyla devam eder. Bu kitap Tanrı'nın ne kadar bağışlayıcı olduğu temasına sahiptir.

Ayin Ne'ila adlı bitirme duasıyla sona erer, ardından "dua kapıları kapanır". Yom kipur, Şema'nın okunması ve şofar üflemeyle biter [7]. Bu orucun bitişini işaret eder [6].

Avodah: Tapınak ayinlerini hatırlamak

Yom Kipur ayinlerinin bir özelliği de, Kudüs Tapınağı zamanında yapılan kurban ayinlerini hatırlatacak okumalardır. Bu kurban ayinleri (Korbanot), Romalılar tarafından İkinci Tapınağın yıkılmasından beri yaklaşık 2000 yıldır gerçekleşmemektedir. Avodah'nın ana kısmı, üç bölmelik, birinci tapınak dönemindeki kefaret günlerini anlatan kısımlarıdır.

Yom Kipur tarihleri

Yom Kipur, her yıl Tişri ayının 10. gününe denk gelir ve bugün Roş Aşana'dan 9 gün sonradır. Gregoryen takvime göre, en erken Yom Kipur günü Eylül ayının 14'üne denk gelir. En geç Yom Kipur günü ise Kasım ayının 14'ü olur. Gregoryen Takvime göre önümüzdeki yıllara ait Yom Kipur günleri:

• 2012 – Çarşamba, 26 Eylül,
• 2013 – Cumartesi, 14 Eylül,
• 2014 – Cumartesi, 4 Ekim,
• 2015- Çarşamba, 23 Eylül

Tevrat'ta

Tevrat'ta bugün, Yom HaKippurim (יוֹם הַכִּפּוּרִים) diye anılır[3] ve Yom Kipur'da çalışmayı ve yemek yemeği yasaklar. Yom Kipur'daki kurallar Tevrat'ta 3 farklı pasajla anlatılır:

1. Levililer 16:1-34: Tanrı'nın, Harun'a bildirmek için Musa'ya verdiği emre göre; Harun yedinci ayın onuncu gününde işten uzak durmalı ve tövbe etmeliydi.
2. Levililer 23:26-32 Tanrı Musa'ya dedi ki; Yedinci ayın onuncu günü çok kutsal bir kefaret günüdür ve o gün kimse çalışmamalı.
3. Numaralar 29:71-11: Yedinci ayın onuncu günü Tanrı'ya sunmak adına, genç bir boğa, ve yedi kuzu (bir yaşında) kurban edilmelidir.

İsrail'de Yom Kipur

Yom Kipur, günümüz İsrail devletinde resmî tatildir. Radyo ve televizyon yayınları durmaktadır, havaalanları kapalıdır ve toplu taşıma araçları çalışmaz. Bütün dükkânlar ve işyerleri kapalıdır. Sadece 1973'te (Yom Kippur Savaşı), hava saldırısı alarmı sesi duyuldu ve radyolar halka, Mısır ve Suriye tarafından gerçekleşen bu saldırıyı haber vermek için çalıştılar. Oruç tutulduğundan, toplu alanlarda yiyecek yemek ve motorlu taşıt kullanmak hoş karşılanmamaktadır. Bu iki durum için yasadışı olduklarına dair kurallar yoktur ama halk tarafından oturmuş adetlere göre kaba algılanırlar. Acil durumlarda bu algı farklılaşır.

Kaynakça

1. Cohen‏, S.M., Eisen, A.M.‏: The Jew within: self, family, and community in America, page 169. Indiana University Press, ‏2000. "For completely uninvolved Jews ... the question of synagogue attendance rarely arises. They are unlikely ever to consider the matter, except at Rosh Hashanha and Yom Kippur or to attend a bar or bat mitzvah." See also Samuel C. Heilman, Synagogue Life, 1976.
2. "Erev Yom Kippur – The purpose of the day as seen through Talmudic anecdotes (PDF)" (PDF). 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2011.
3. Levililer 23:27
4. "Why Rabbis wear sneakers on their holiest day". 22 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2012."Article by Avi Rabinowitz, NYU homepages"
5. "Jewish Virtual Library — Yom Kippur". 3 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2008.
6. Rabbi Daniel Kohn. "My Jewish Learning — Prayer Services". 15 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2008.
7. The significance of shofar to Yom Kippur is discussed at http://hearingshofar.com/Book1.htm#_PART_FOUR_%E2%80%93 2 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.