Çağlıyan, Şavşat

Çağlıyan, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Çağlıyan
Köy

Artvin'in Türkiye'deki konumu
Çağlıyan
Çağlıyan'ın Artvin'deki konumu
Ülke Türkiye
İl Artvin
İlçe Şavşat
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Rakım 1.563 m (5.127 ft)
Nüfus
 (2019)
 • Toplam 102
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0466
İl plaka kodu 08
Posta kodu 08790
Resmî site
-

Tarihçe

Eski adı Hevtsvrili'dir (ხევწვირილი: "h'evts'vrili"). Gürcüce bir yer adı olan Hevtsvrili, "ince dere" ya da "dar vadi" anlamına gelir. Bu ad Türkçe kaynaklarda Havzril (خاوزریل), Hevzril, Hevsrul gibi farklı biçimlerde yazılmıştır. Günümüzde Hevsrul daha yaygın olarak kullanılmaktadır.[1][2][3]

Hevtsvrili'deki iki kilisenin bilinen varlığı ve bir kale ile bir kulenin kalıntıları, köyün eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[1] Köy, Gürcistan'ın tarihsel bölgelerinden biri olan Şavşeti'nin içinde yer alıyordu. İmerhev nahiyesi ve Şavşeti 16. yüzyılda bölge Osmanlıların eline geçti. Coğrafi şartlarının zorluğu nedeniyle Osmanlıların ilgi odağı olmaktan uzak kalmıştır. Bundan dolayı halk dilini korumuş ve bölge ancak 1780'lerde Müslüman olmuştur.

Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan köy, 93 Harbi'nde (1877-1878) Rusya imparatorluğunun eline geçti. Rus idaresinde Artvin sancağının (okrug) Şavşat-İmerhev kazasına (uçastok) bağlı Daba nahiyesinin köylerinden biriydi. Rus idaresinin son bulmasının ardından 1918-1921 arasında Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan İmerhev nahiyesi Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ın bağımsızlığına son vermesinden sonra 1921'de Moskova Antlaşması sonucunda Türkiye'ye katılmıştır.[4][5]

Hevtsvrili 1922 tarihli nüfus cetvelinde "Havzril" ve Muvahhid Zeki'nin 1927'de yayımlanan kitabında "Çağlayan" İmerhev nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir. Nahiye 16 köyden oluşmakta olup nahiye merkezi o tarihte Sürevan köyüdür.[6][7] 1938 yılında İmerhev nahiyesinin merkezinin Sürevan'dan Meydancık köyüne alınmasıyla birlikte İmerhev nahiyesinin adı Meydancık nahiyesi olarak değiştirilmiştir.[8] Çağlıyan'ın da içinde bulunduğu Meydancık bucağı 1994 yılında belediye statüsü alarak beldeye dönüşmüştür. Bu belediye statüsü de, nüfusunun 2000 kişinin altına düşmesi üzerine 2013 yılında sona ermiştir.[9][10]

1959-1960 yıllarına ait olup gerçek hayattan alınmış ve anı şeklinde anlatılmış öykülerden oluşan Efkar Tepesi adlı romanda yazar Fakir Baykurt Çağlıyan köyünü şöyle anlatır:[11][12]

“ Çağlayan köyünün yolu yokuş. Şartül köprüsünden sonra daha dünya yol var. Sonrası daha yokuş. Ötelerde yolun ilkel bir çizgiden farkı yok. Gidiyorsun, gidiyorsun; derelerden, tepelerden, taşlardan, kayalardan geçiyorsun; sonra uzak bir köy çıkıyor karşına. Uzaaak! Eskiii! .. Dünyadan, dünyada olup bitenlerden habersiz; kendi toyunda, kendi suyunda bir köy! «Men ne söylerem; tanburem ne çalır?» dediği gibi, burada biz ne söyleriz, orada o köy ne ses verir, ne gösterir...O kadar eski!

Eski: Bıraktığımız yerde kalmış.

Eski: Ne zaman bıraktığımız belli değil.

Eski: Belki yirmi, belki yüz, belki altı yüz yıllık.

Çok eski! ...

 „

Coğrafya

Köy, Artvin il merkezine 97 km, Şavşat ilçe merkezine 32 km uzaklıktadır.[13] Çağlıyan Köyü, köyün merkezi Cami Mahallesi’ne 5 ila 45 dakika yaya yürüyüşü mesafesinde değişen uzaklıklarda 8 mahalleden oluşur. Bunlar aşağıdan yukarıya doğru sırasıyla “Mikelkmienti”, ”Abramienti”, “Megrelienti”, ”Revazienti”, “Cami Mahallesi”, “Cimuhienti”, “Goçienti” ve en yukarıdaki “Beltieti” mahalleleridir.[14] Köyün doğusunda Demirci ve Oba, batısında Yağlı ve Maden, güneyinde ise Tepebaşı köyleri bulunmaktadır.

Nüfus

Rusların 1886 tarihli yaptığı nüfus sayımında adı Hevtsvrili (Хевцврили) olarak kaydedilen Çağlıyan köyünde tamamı Gürcü olmak üzere toplam 216 kişi yaşıyordu.[15]

Yine Haziran 1922 tarihinde Artvin mutasarrıfı tarafından düzenlenen nüfus sayımında adı Hevzril olarak kaydedilen Çağlıyan köyünde 46 hanede tamamı tamamı Müslüman-Gürcü olmak üzere toplam 352 kişi yaşamaktadır.[6]

Yıllara göre köy nüfus verileri
2019 102[16]
2018 96[16]
2017 87[16]
2016 87[16]
2015 84[16]
2014 90[16]
2013 94[16]
2012 102[16]
2011 103[16]
2010 102[16]
2009 106[16]
2008 98[16]
2007 89[16]
2000 192[17]
1990 344[18]
1985 396[19]
1980 477[20]
1975 458[21]
1970 508[22]
1965 514[23]
1960 532[24]
1950 513[25]
1922 352[6]
Çağlıyan Kalesi

Tarihsel Yapı

Köyün batısındaki Maden köyü yolu üzerinde çok eski bir kale bulunmaktadır.[26] Moloz taş ve kireç harcından inşa edilmiş olan yapının inşa tarihi hakkında net bilgi bulunmamaktadır.[27]

Cami mahallesinde bulunan Çağlıyan camisi hakkında Trabzon Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün hazırlamış olduğu raporda; caminin 20 yy.ın ortalarında inşa edildiği, dikdörtgen planlı ve duvarlarının taşla örülü olduğu, çatısının “beşik yapılı” olduğu ve çatı üzerine sac malzeme ile kaplandığı, ahşap minarenin ise çatı üzerinden yükseldiği ve bu minarenin de sacla kaplı olduğu belirtilmiştir.[28]

Çağlıyan köyü camisi Kültür ve Turizm Bakanlığınca 2836 sayılı yasa kapsamında korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı özelliği göstermesi nedeniyle tescil edilmiştir.[28]

Galeri
  • Çağlıyan Köyü
  • Çağlıyan'da Sonbahar
  • Çağlıyan, "Kotela Dağı"
  • Su Değirmeni
  • Ahşap Mimari
  • Çağlıyan'da Kış
  • Çağlıyan'da Bahar

Kaynakça
  1. "Tao-Kalarceti - Tarih ve Kültür". 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020.
  2. Nişanyan, Sevan. ""Index-Anatolicus: Türkiye yerleşim birimleri envanteri"". nisanyanmap.com. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020.
  3. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 161.
  4. Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 294, 292.
  5. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  6. Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
  7. Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010, s. 189, ISBN 9789944197526.
  8. "T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Gök, "Osmanlı Yer Adları", Ankara, 2017, Yayın No: 26, s. 551" (PDF). 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.
  9. Özhan Öztürk, Karadeniz - Ansiklopedik Sözlük, 2005, 2 cilt, s. 554, ISBN 9789756121009.
  10. "İşte Kapatılacak 559 Belde !". kamudan.com. 10 Ekim 2012. 27 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.
  11. "Fakir Baykurt - Efkar Tepesi, Çağlıyan Köyü". Ahmet Yılmaz. www.cagliyankoyu.com. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2020.
  12. "Fakir Baykurt, Efkar Tepesi, Remzi Kitapevi, 19574, İstanbul, S.110-162" (PDF). 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2020.
  13. "Çağlıyan Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2016.
  14. "Çağlıyan Köyü". Şavşat Belediyesi. 14 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020.
  15. ""Şavşat-İmerhev kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
  17. "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020.
  18. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
  19. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  20. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1981). "1980 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  21. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1977). "1975 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  22. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1973). "1970 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  23. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  24. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  25. Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
  26. "Çağlıyan köyü, Tarihi". www.cagliyankoyu.com. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  27. "2015 Yılı Tao-Klarceti Anıtlarını İnceleme Gezisinin Sonuç Raporu (Gürcüce), (Yazarlar) Teimuraz Hutsişvili, Levan Tsikarişvili, Davit Maisuradze, Nino Arabuli, Davit Gaçeçiladze, Ana Gelaşvili, Bebur Gozalişvili, Ana İmedaşvili, Şalva Koguaşvili, Nana Huskivadze, 2016, Tiflis: Kafkas Üniversitesi, s.65-66" (PDF). 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
  28. "T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı, Erzurum Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü, 24.12.2015-1942 Sayılı Kurul Kararı" (PDF). 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.