Köprülü, Şavşat

Köprülü, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Okrobageti'dir. Köyün merkezi Artvin kentine 79 km, Şavşat kasabasına 14 km uzaklıktadır.

Okrobageti Kilisesi'nin 934 tarihli Gürcüce yazıtı. Fotoğraf: Niko Marr, 1904. Fotoğraf Marr'ın 1904 tarihli gezisinin notları olan Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan alınmıştır.
Köprülü
Köy

Artvin'in Türkiye'deki konumu
Köprülü
Köprülü'nün Artvin'deki konumu
Ülke Türkiye
İl Artvin
İlçe Şavşat
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Rakım 1.532 m (5.026 ft)
Nüfus
 (2019)
 • Toplam 85
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 0466
İl plaka kodu 08
Posta kodu 08790
Resmî site
-

Köyün eski adı

Köyün bilinen en eski adı Okrobageti’dir (ოქრობაგეთი). Gürcüce bir yer adı olan Okrobageti bir görüşe göre iki kelimeden (ოქრო: altın ve ბაგა: üzüm bağı, yeni üzüm bağ) oluşan bir tamlamadır ve "Altınbağ" anlamına gelir.[1] Başka bir görüşe göre ise, adın aslı Okrovaketi’dir (ოქროვაკეთი) ve bu ada sonradan Okrobageti’ye dönüşmüştür. Bu ad da iki kelimeden (ოქრო: altın ve ვაკე: ova) oluşan bir tamlamadır ve "Altınova" anlamına gelir.[2] Ne var ki Gürcüce kelime türetmeye uygun olmadığı için ikinci adın halk etimolojisi olması ihtimali yüksektir.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar 1886 tarihinde köyün adını Okrobakert (Окробакерт) biçiminde kaydetmişlerdi.[3] Okrobageti, Türkçede Okrobaget ya da Okrobaket biçimlerine dönüşmüştür.[2]

Tarihçe

Tarihsel Şavşeti bölgesinin yerleşim birimlerinden biri olan Okrobageti’nin kuruluşuna dair bilgi yoktur. Ancak köyde bulunan iki kiliseden birinin yazıtının 934 yılına ait olması, köyün eski bir yerleşme olduğu söylenebilir.[4] Bu Gürcü kilisesinin inşa edildiği tarihlerde Okrobageti, Gürcü Krallığı sınırları içinde yer alıyordu. 11. yüzyılın son çeyreğinde Büyük Selçukluların egemenliğine giren bölge, 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Cakeli sülalesinin yönettiği Samtshe Atabeyliği’nin sınırları içinde kaldı. 16. yüzyılda Osmanlılar Samtshe Atabeyliği’nin topraklarını ele geçirdi ve bu bölgede Çıldır Eyaleti kuruldu.

Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Okrobageti’yi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nde Ruslar ele geçirdi. Bu savaştan kısa bir süre önce, 1874 yılında Tao-Klarceti’yi gezen Giorgi Kazbegi’ye göre 70 haneli Okrobageti köyünün nüfusu Gregoryen Ermenilerden oluşuyordu. O tarihte Okrobageti’nin içinde yer alan Rabat kısa zaman önce ayrı bir köydü ve Rabat’ta son zamanlarda Ermeni aileler toplanmaya başlamıştı.[5] 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Okrobageti’de 690 kişi yaşıyordu; bu tarihte 34 kişi Türk, 656 kişi Ermeni olarak kaydedilmiştir.[3] Yine Rus kayıtlarına göre 1907'de köyün nüfusu 1080 Ermeniden oluşuyordu. Okrobageti 1910 yılında Artvin sancağına (okrug) bağlı Artvin kazasında (uçastok) bir köydü.[6]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Okrobageti bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Okrobageti’nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[7] Okrobageti’nin adı 1925’te sonradan Köprülü olarak değiştirilmiştir. Nitekim Dahiliye Vekaleti’nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Köprülü olarak geçer.[8]

Tarihsel yapılar

Okrobageti’de iki kilisenin varlığı bilinmektedir. Bu kiliselerinden biri köyün merkezinde, küçük bir tepenin üzerinde 10. yüzyılda inşa edilmiş kubbeli bir yapıdır. Bugün yıkıntı halindeki Okrobageti Kilisesi, yığma ve kesme taşlar kullanılarak inşa edilmiştir. Üst örtüsü ve döşemeleri tamamen yok olan yapıda sadece bazı duvarlar ayakta kalmıştır. Okrobageti Kilisesi'nin 934 tarihli Gürcüce bir yazıtı bulunmaktadır. Diğer kilise ise, köyün merkezinde, bugünkü okulun bulunduğu yerde inşa bulunuyordu. Ancak bu yapıdan geriye bir iz kalmamıştır.[9][10]

Tao-Klarceti'yi gezen Giorgi Kazbegi’nin verdiği bilgiye göre 1874 yılında bu iki kiliseden biri iki-üç Gurialı kadının çabalarıyla son yıllara kadar faaliyet göstermiştir. Kazbegi Okrobageti’deki eski kilise harabeleri yanında bir de mezarlık bulunduğunu yazar.[11]

Nüfus
Yıllara göre köy nüfus verileri
2007
2000 148
1997 139

Kaynakça
  1. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 14, ISBN 9789941485244.
  2. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 207, ISBN 9786055708856.
  3. ""Şavşat-İmerhev kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
  4. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 468-469, ISBN 9789941478178.
  5. Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay, 2019, s. 88, ISBN 9789755537207
  6. Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 42, ISBN 9789941485244.
  7. Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  8. Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, 1933, İstanbul, s. 492.
  9. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 162-163, ISBN 9789941478178.
  10. "Karadeniz Kültür Envanteri - Köprülü Köyü Kilise-Tescilsiz". 3 Ekim 2019.
  11. Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay, 2019, s. 122, ISBN 9789755537207

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.