Demirci, Şavşat
Demirci, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Daba'dır. Köyün merkezi Artvin kentine 99 km, Şavşat kasabasına 34 km uzaklıktadır.
| Demirci | |
|---|---|
| |
| Ülke |
 Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| • Toplam | 129 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAZD) |
| İl alan kodu | 0466 |
| Posta kodu | 08700 |
|
Resmî site - | |
Köyün eski adı
Bugün Demirci adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Daba’dır. Gürcüce bir ad olan Daba (დაბა), “köy”, “kasaba” anlamına gelir. Bu yer adı değişikliğe uğramadan Türkçeye geçmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında, o tarihte adı değişmiş olan köyün eski adını Daba (دابا) biçiminde yazmıştır.[1] Bununla birlikte daha eski Osmanlıca kaynaklarda Taba (طبا) biçiminde de kaydedilmiştir.[2] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçirmiş olan Ruslar da 1886 nüfus sayımında köyün adını Daba (Даба) biçiminde yazmışlardır.[3] Tao-Klarceti bölgesinde Daba adını taşıyan başka yerleşim yerleri olduğu gibi, “daba” kelimesini içeren Dabatsvrili, Dabaketili, Ahaldaba, Zendaba gibi yer adları da vardır.
Tarihçe
Tarihsel Tao-Klarceti’nin bir parçası olan Şavşeti’de yer alan Daba’ın kuruluşuna dair bilgi yoktur. Bununla birlikte, Daba’daki kilise ve kale kalıntıları köyün eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[4] Erken ortaçağda Gürcü Bagrationi hanedanından kralların yönettiği Daba, 1080 yılında Kveli Kalesi Savaşı’nda (Kol Kalesi Savaş) Gürcü kralı II. Giorgi’nin Büyük Selçuklu ordusuna yenilmesinin ardından, Tao-Klarceti’nin diğer yerleşim yerleri gibi Büyük Selçuklular ‘ın eline geçti.. Daha sonra birleşik Gürcistan Krallığı’nın sınırları içinde kaldı. 13. Yüzyılın ortalarından itibaren Gürcü prensliği Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer aldı. 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçti ve Çıldır Eyaleti içinde yer aldı.
Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Daba, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlılar Ruslara yenilince Rusya İmparatorluğu’na katıldı. Bu savaştan bir süre sonra Daba’nın nüfusu 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre 29 hanede yaşayan 217 kişiden oluşuyordu ve köyde yaşayanların tümü Gürcü olarak kaydedilmiştir. Köyün Davadze olarak adlandırılan bir mahallesi vardı. 1907 tarihinde ise, köyde yaşayan Gürcülerin sayısı 302 kişiye yükselmişti. Daba 1910 yılında Rus yönetiminde Artvin sancağına (okrug) bağlı Şavşat-İmerhevi kazasında (uçastok) yer alıyordu.[3][5]
Rus idaresi sırasında 1904’te bölgeyi gezen Niko Mari’nin aktardığı bilgiye göre, Daba Gürcü dilinin konuşulduğu köylerden biriydi. Köyün tek mahallesi olan Devadzelerde (Debadze), Ube yolunun kıyısında bir tepede bulunan “Şavşeti-İmerhevi” tipi kilisenin kuzey duvarı toprak ve yıkıntılar altında kalmıştı. Bununla birlikte kilise görece iyi durumdaydı.. Kubbesi yıkılmış olmasına rağmen yaşlılar sağlam halini hatırlıyorlardı. “Kodi” denilen yerde eski su kanalı vardı ve köyüler bu kanalın su değirmeni kanalı olduğunu belirtmişlerdi. Buradan Daba köyünün merkezine giden Niko Mari, buradaki kalıntıları bir kiliseye ya da manastıra ait olması gerektiğini yazmıştır. Niko Mari’nin aktardığına göre Daba köyünde bulunan başka bir kilisenin taşlarını köylüler söküp almışlardı.[6]
Daba, I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Rusların bölgeden çekilmesinin ardından hukuken, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasından Ankara Hükümeti tarafından Daba'nın da içinde yer aldığı bölge önce fiilen, ardından 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzalanan Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye katıldı.[7]
1922 tarihli nüfus cetveline göre Şavşat kazası İmerhevi nahiyesine bağlı olan köyün nüfusu 44 hanede yaşayan 279 kişiden oluşuyordu. Daba’nın adı 1925'te Demirci olarak değiştirildi. Ertesi yılki nüfus tahririne göre Daba’da 43 hanede 310 kişi yaşıyordu.[8][9]
Tarihsel yapılar
Daba köyünün Devadzeebi (Davadzeler) mahallesinde bir köy kilisesi vardı. Bu kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Kilise kalıntısının dışında Daba’da iki kule vardır. Köyün merkezinin güneyinde bir tepede bulunan ve yıkılmış olan kule, 6,7 × 5,9 metre ebatlarında bir yapıdır. İkinci kule ise, daha küçük bir yapıdır. Kireç harcıyla inşa edilmiş olan yapı 4,9 × 4,8 metre ebatlarındadır. Köyün merkezinin 500 metre kuzeybatısında yer alan bu kuleden de geriye yıkıntılar kalmıştır.[10]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 129 |
| 1997 | 137 |
Kaynakça
- Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 161.
- Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958) s. 481.
- "kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
- Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 161, 309, ISBN 9789941478178.
- Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), 2019, Tiflis, s. 12, 32, ISBN 9789941485244.
- Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 213-215, ISBN 9789941434112.
- Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 102, ISBN 9786055708856.
- Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.
- Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 160, 309, ISBN 9789941478178.