Kirazlı, Şavşat

Kirazlı
	Köy
Ülke	Türkiye
İl	Artvin
İlçe	Şavşat
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
Nüfus (2000)
• Toplam	275
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu	0466
İl plaka kodu	08
Posta kodu	08700
	Resmî site; -

Kirazlı, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Balvana'dır. Köyün merkezi Artvin kentine 86 km, Şavşat kasabasına 21 km uzaklıktadır.

Köyün eski adı

Bugün Kirazlı adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Balvana’dır. Balvana (ბალვანა) adı, kiraz anlamına gelen Gürcüce “bali” (ბალი) kelimesiyle ilişkildir ve köyün adı 1925’te Kirazlı olarak değiştirilirken bu anlam da korunmuştur. Balvana, kiraz ağaçlarıyla zengin yer (bali + -ovan / bali + -ovan soneki) anlamına gelir.[1]

Balvana adı değişikliğe uğramadan Gürcüceden Türkçeye geçmiştir. Nitekim Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitabında, o tarihte adı değişmiş olan köyün eski adını Balvana (بالوانا) biçiminde yazmıştır.[2] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçirmiş olan Ruslar da 1886 nüfus sayımında köyün adını Balvana (Балвана) biçiminde yazmışlardır.[3] Rus idaresi altındayken 1904’te Şavşeti ve Klarceti’yi dolaşan Niko Mari de köyün adından Balvana olarak söz etmiştir.[4]

Tarihçe

Tarihsel Tao-Klarceti bölgesinin Şavşeti kısmında yer alan Balvana’nın kuruluşuna dair bilgi yoktur. Ancak Sulesi ve Balvana köyü sınırlarında bulunan ve 10. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilen bir manastırın varlığı, köyün hayli eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Erken ortaçağda Gürcülerin dinsel yapılar inşa ettiği bölgede yer alan köy, Gürcü Bagrationi yönetiminde yer alıyordu. 11. yüzyılın sonlarında bütün Tao-Klarceti bölgesi Büyük Selçukluların eline geçti. Daha sonra birleşik Gürcistan Krallığı içinde kalan Balvana, 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago (1268-1625) sınırları içinde kaldı. 16. yüzyılın ikinci yarısında Samtshe-Saatabago’nun teslim olmasından sonra Balvana Osmanlı Devleti’nin egemenliğine girdi.

Uzu süre Osmanlı idaresi altında kalan Balvana’yı 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar ele geçirdi. Ruslar 1886 nüfus sayımında Ruslar köyün adını Balvana (Балвана) olarak kaydetmişlerdir. Balvana Rus idaresinde Artvin sancağında (okrug) Şavşat-İmerhev kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Bu tarihte köyde 179 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Köy Kanklodze ve Samharadze mahallerinden oluşuyordu. Bu mahalle adlarının 1913’te Kanklooğli, Samgaroğli biçiminde kaydedildiği görülmektedir.[3][5] Adından da bir Gürcü yerleşmesi olduğu anlaşılan köyün nüfusunun Türk olarak kaydedilmesi, burada yaşayanların Müslümanlaşması ve Türkleşmesiyle ilişkili olabilir.

Nitekim Rus idaresi sırasında 1904’te bölgeyi gezen Niko Mari, Balavan köyünde kendisine mağaraları gösteren Azmi Efendi ile Mehmed Karaahmedoğlu’un Gürcüce konuştuklarını yazar. Niko Mari’nin verdiği bilgiye göre köyde, köylülerin “oda” olarak adlandırdığı mağara mağaralar vardı. Köylülerin verdiği bilgiye göre iki sıra halindeki kaya mağaralarının üst sıradakilere ulaşmak mümkün değildi. Aşağı sıradaki mağaralar ise, kilisenin bir parçasıydı, yazıtı yoktu fakat kayanın üzeride elinde çekiç tutan bir insan kabartması vardı.[6]

Balvana, I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Rusların bölgeden çekilmesinin ardından hukuken, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasından Ankara Hükümeti tarafından Balvana’nın da içinde yer aldığı bölge önce fiilen, ardından 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzalanan Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye katıldı.[7]

1922 nüfus cetveline göre Merya nahiyesine bağlı olan Balvana’da 51 hanede 309 kişi yaşıyordu.[8] 1925'te Balvana’nın adı Kirazlı olarak değiştirildi. 1926 sayımına göre Balvana’nın nüfusu 368 kişiden oluşuyordu.[9]

Tarihsel yapılar

Balvana ve Sulesi köyü sınırlarında, mimari özelliğinden dolayı 10. yüzyılda inşa edilmiş olduğu düşünülen bir manastır bulunmaktadır. Köyün merkezinin 1,8 km doğusunda, bir kayanın dibinde yer alan manastır, ana kilisenin dışında başka yapılar da barındırmaktadır. Bugün Balvana Manastırı ya da Sulesi Manastırı olarak adlandırılan manastırın Grigol Hantsteli’nin Yaşamı adlı elyazmasında adı geçen Tba Manastırı olabileceği yönünde görüşler vardır. Ana kilise tek nefli bit yapı olup bugüne büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Kayaya yaslanmış biçimde inşa edilmiş olan kilisenin alt tarafında mezarlık bulunmaktadır.[10]

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2007	350
2000	275
1997	275

Altyapı bilgileri

Köyde, ilköğretim okulu vardır ancak kullanılamamaktadır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ama kanalizasyon şebekesi yoktur. Sağlık ocağı vardır. Köye ulaşımı sağlayan yol topraktır. telefon bağlantısı vardır.

Kaynakça

Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür Araştırmaları, (Editöler) Buba Kudava ve Goça Saitidze; Türkçeye çevirenler: Hasan Çelik ve Kevser Ruhi; Tiflis, 2018, s. 550, ISBN 9789941963629.
Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 161.
"kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020.
Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 104, ISBN 9789941434112.
Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 11, 32, ISBN 9789941485244.
Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 104-106, ISBN 9789941434112.
Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 71, ISBN 9786055708856.
Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.
Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 15, 158, ISBN 9789941478178.

Dış bağlantılar

Yerelnet

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür Araştırmaları, (Editöler) Buba Kudava ve Goça Saitidze; Türkçeye çevirenler: Hasan Çelik ve Kevser Ruhi; Tiflis, 2018, s. 550, ISBN 9789941963629.

[2] Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 161.

[ethno-kavkaz.narod.ru-3] "kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2020.

[4] Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 104, ISBN 9789941434112.

[5] Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 11, 32, ISBN 9789941485244.

[6] Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 104-106, ISBN 9789941434112.

[7] Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.

[8] Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 71, ISBN 9786055708856.

[9] Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.

[10] Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 15, 158, ISBN 9789941478178.