İstanbul kuşatmaları listesi

İstanbul kuşatmaları listesi, günümüzde Türkiye sınırları içerisinde yer alan İstanbul'un tarih boyunca yaşadığı kuşatmaların derlendiği listedir. Marmara Denizi'nin Karadeniz'e açıldığı boğazı denetleyen noktada, Asya ile Avrupa arasındaki kara bağlantısının üzerinde kurulu olan şehir, İpek Yolu'nun da geçtiği bu stratejik konumu nedeniyle farklı halklarca birçok kez ele geçirilmek istenmiştir.

İstanbul'un Bizans dönemindeki yerleşimini gösteren harita. Şehir devleti ve Roma döneminde Bizantion adıyla anılan şehir, Haliç'in giriş tarafının uç kısmında kuruluyken Konstantinopolis adını aldığı Bizans döneminde turuncu alanın tamamına yayılmıştır.

Şehrin kayıtlara geçen ilk kuşatması MÖ 510 yılında, o zamanlar Bizantion adıyla bir şehir devleti iken Ahameniş İmparatorluğu tarafından Otanis'in kumandanlığında yapılmıştır. Başarılı olan bu kuşatma sonrası şehir Pers hâkimiyeti altına girmişse de ileride tekrar özgürlüğünü kazanmış, MÖ 70'li yıllarda Roma İmparatorluğu sınırlarına dahil edilmesine rağmen Septimius Severus tarafından iç savaşın yaşandığı 193-196 yılları arasında kuşatılıp cezalandırılana dek özgür şehir olarak tanımlanmıştır. 324 yılında I. Konstantin tarafından ele geçirildikten sonra Nova Roma adıyla Bizans İmparatorluğu'nun başkenti hâline getirilirken daha sonraları Konstantinopolis adını almış ve bu dönemde, gerek iç savaşlar sırasında tahtta hak iddia eden Bizanslılar tarafından gerekse de dış güçler tarafından yirmi iki kez kuşatılmıştır. 1453 yılındaki kuşatma sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nun ele geçirmesine dek Bizans hâkimiyetinde kalmaya devam eden şehir, bu tarihten sonra kuşatma görmemiştir.

Tarihi boyunca otuz iki kez kuşatılan İstanbul; şehir devleti ve Roma dönemlerinde on kez kuşatılmış, bunların altısı başarılı olmuş, üç kuşatma püskürtülmüş ve biri ise tarafların anlaşması neticesinde kaldırılmıştır. Bu kuşatmaların üçü iç savaş sırasında tahtta hak iddia eden Romalılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bizans hâkimiyetinde gerçekleşen yirmi iki kuşatmanınsa beşi başarılı olurken on ikisi sonuçsuz kalmış, beşi anlaşma sonucu kaldırılmıştır. Bu kuşatmaların dördü iç savaşlar sırasında yaşanmış, 1204 yılında gerçekleşen Haçlı kuşatması şehrin düşerek Latin İmparatorluğu'nun kurulmasına ve Bizans imparatorluk hanedanının İznik'te sürgün devleti kurmasına neden olmuştur. 1261 yılında yeniden Bizans egemenliğine giren İstanbul 1453 yılındaki son kuşatmayla Osmanlıların eline geçmiş, bunun sonucu olarak Bizans İmparatorluğu yok olmuştur. Şehir, bu son kuşatmadan beri -1918-1923 arası İngiliz hâkimiyeti dönemi hariç- Türklerin egemenliğinde bulunmaktadır.

Kuşatmalar
Tarih Kuşatan Savunan Mahiyet Sonuç[A] Kaynak
MÖ 510 Ahameniş İmparatorluğu Bizantion Deniz ve kara Başarılı [1][2][3][4]
MÖ 478 Attika-Delos Deniz Birliği Ahameniş İmparatorluğu Deniz Başarılı [5][6][7][8][9]
MÖ 408 Atina Bizantion, Megara, Boeotia Deniz ve kara Başarılı [10][11][12][13][14]
MÖ 340-339 Makedonya Bizantion, Atina Deniz ve kara Başarısız [15][16][17][18][19]
MÖ 278-277 Galatlar Bizantion Kara Kaldırıldı [20][21][22][23]
MÖ 251 Seleukos İmparatorluğu Bizantion, Herakleia Pontiki,
Ptolemaios Krallığı		 Deniz ve kara Başarısız [24][25][26]
MÖ 73-72 Pontus Bizantion Deniz ve kara Başarısız [B][27][28][29][30][31]
193-196 Septimius Severus Pescennius Niger Deniz ve kara Başarılı [32][33][34][35][36]
313 II. Maximinus Licinius Kara Başarılı [37][38][39][40][41]
324 Konstantin Licinius Deniz ve kara Başarılı [42][43][44][45]
626 Avarlar, Sasani İmparatorluğu Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [46][47][48]
669 Emevîler Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [49][50][51][52]
674-678 Emevîler Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [53][54][55][56]
715 Opsikion Ordusu II. Anastasios Deniz ve kara Başarılı [57][58][59]
717-718 Emevîler Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [60][61][62]
813 Birinci Bulgar İmparatorluğu Bizans İmparatorluğu Kara Başarısız [63][64][65][66]
821-822 Slav Thomas II. Mihail Deniz ve kara Başarısız [67][68][69]
860 Rus Hanlığı Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [C][70][71][72]
907 Kiev Knezliği Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [73][74][75]
941 Kiev Knezliği Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [76][77][78]
1047 Leon Tornikios IX. Konstantinos Kara Başarısız [79][80][81]
1203 Haçlılar Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarılı [82][83][84][85]
1204 Haçlılar Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarılı [86][87][88][89]
1235-1236 İznik İmparatorluğu, İkinci Bulgar İmparatorluğu Latin İmparatorluğu, Nakşa Dükalığı Deniz ve kara Başarısız [90][91][92]
1260 İznik İmparatorluğu Latin İmparatorluğu Deniz ve kara Başarısız [93][91][94][95]
1376 IV. Andronikos, Osmanlı Devleti, Ceneviz V. İoannis Kara Başarılı [96][97][98]
1391 Osmanlı Devleti Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Kaldırıldı [99][100][101][102]
1394-1396 Osmanlı Devleti Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Kaldırıldı [D][103][104][105][106]
1397-1402 Osmanlı Devleti Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Kaldırıldı [107][108][109][110]
1411 Musa Çelebi Bizans İmparatorluğu Kara Kaldırıldı [111][112][113][114]
1422 Osmanlı Devleti Bizans İmparatorluğu Kara Kaldırıldı [115][116][117][118]
1453 Osmanlı Devleti Bizans İmparatorluğu Deniz ve kara Başarılı [119][120][121][122]

Notlar
^A Sonuç sütunu, kuşatmayı gerçekleştiren tarafa göredir.
^B Bazı kaynaklar Cicero ve Tacitus'un şehrin "düşmanı püskürttüğünü" aktarmasından yola çıkarak kuşatıldığını savunurken bazıları ise diğer antik kaynaklara atıfla şehrin kuşatılmasının düşünüldüğünü ancak denizdeki fırtına dolayısıyla bunun gerçekleşemediğini savunmaktadır.[123][31]
^C Bizans kaynakları 860, Rus kaynakları ise 866 yılını vermekle birlikte 866 yılının yanlış olduğu kabul edilmektedir.
^D Kuşatmanın hangi yıl başladığı tartışmalıdır. Fahameddin Başar, Halil İnalcık ile Konstantin Josef Jireček 1394, Feridun Emecen ile Haldun Eroğlu 1396 yılını vermektedir. Ayrıca bazı kaynaklar 1391 yılında başlayan kuşatmanın 1396 yılında sonlandığını, bu yıllar arasında iki farklı değil şiddeti dönem dönem artan ve azalan tek bir kuşatma olduğunu kabul etmektedir.[99][108]

Kaynakça
Özel
  1. Herodotos (2012). Tarih. Müntekim Ökmen, çev. (8 bas.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. s. 392. ISBN 9789754587210.
  2. Vasilev, Miroslav Ivanov (2015). The Policy of Darius and Xerxes towards Thrace and Macedonia (İngilizce). Lahey: Brill. s. 86. doi:10.1163/9789004282155. ISBN 9789004282148.
  3. Kuban, Doğan (1993). "Bizantion". Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 2. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. ss. 258-260.
  4. Yavuz 2014, s. 169.
  5. Arslan & Kaçar 2017, s. 1.
  6. Arslan 2010, s. 78.
  7. Harris, Jonathan (2017). Constantinople: Capital of Byzantium (İngilizce) (2 bas.). Londra: Bloomsbury Publishing. s. 26. doi:10.1111/j.1540-6563.2009.00246_52.x. ISBN 9781474254656.
  8. Hughes 2017, s. 538.
  9. Yavuz 2014, s. 191.
  10. Arslan & Kaçar 2017, s. 39.
  11. Arslan, Murat (2011), "Alkibiades'in Khalkhedon ve Byzantion Kuşatması: Nedenleri ve Sonuçları", Şahin, Hamdi; Konyar, Erkan; Engin, Gürkan (Edl.), Özsait Armağanı: Mehmet ve Nesrin Özsait Onuruna Sunulan Makaleler, Antalya: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, ss. 9-22, ISBN 9786054018093
  12. Grote, George (2001). A History of Greece: From the Time of Solon to 403 B.C. (İngilizce). Londra: Routledge. s. 884. ISBN 0415223695.
  13. Hughes 2017, s. 119.
  14. Yavuz 2014, s. 221.
  15. Arslan 2010, s. 197.
  16. Sevin, Veli (2016). Anadolu'nun Tarihi Coğrafyası I (4 bas.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 24. ISBN 9789751609847.
  17. Hughes 2017, s. 143.
  18. Tekin, Oğuz (2001). Byzas'tan I. Constantinus'a Kadar Eskiçağ'da İstanbul (2 bas.). İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları. s. 33. ISBN 9789757938040.
  19. Yavuz 2014, s. 275.
  20. Arslan & Kaçar 2017, s. 81.
  21. Arslan 2010, s. 233.
  22. Arslan 2007, s. 56.
  23. Arslan, Murat (Ocak-Şubat 2014). "Galatların Byzantion Kuşatması". Aktüel Arkeoloji, 37. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. ss. 68-75. ISSN 1307-5756.
  24. Arslan & Kaçar 2017, s. 92.
  25. Arslan 2010, s. 243.
  26. Yavuz 2014, s. 310.
  27. Arslan & Kaçar 2017, s. 129.
  28. Arslan 2010, s. 343.
  29. Arslan 2007, s. 334.
  30. Grillo, Luca (2015). Cicero's De Provinciis Consularibus Oratio (İngilizce). Londra: Oxford University Press. s. 116. ISBN 9780190224592.
  31. Yavuz 2014, s. 344.
  32. Arslan & Kaçar 2017, s. 133.
  33. Arslan 2010, s. 430.
  34. Hughes 2017, s. 166.
  35. Freely 2011, s. 109.
  36. Yavuz 2014, s. 365.
  37. Sextus Aurelius Victor (1994). Aurelius Victor: De Caesaribus (İngilizce). H. W. Bird, çev. Liverpool: Liverpool University Press. s. 188. doi:10.3828/978-0-85323-218-6. ISBN 9780853232186.
  38. Gibbon, Edward (1988). Roma İmparatorluğu'nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi. I. Asım Baltacıgil, çev. İstanbul: Bilim, Felsefe, Sanat Yayınları. s. 444.
  39. Freely 2011, s. 318.
  40. "İstanbul". Meydan Larousse. 10. İstanbul: Sabah. 1992. s. 77.
  41. Yavuz 2014, s. 387.
  42. Arslan & Kaçar 2017, s. 153.
  43. Norwich 2013a, s. 45.
  44. Hughes 2017, s. 231.
  45. Yavuz 2014, s. 393.
  46. Ostrogorsky 2015, s. 95.
  47. Norwich 2013a, s. 240.
  48. Reazaei, Iman S. (Eylül 2016). "V.-VII. Yüzyıllarda Bizans-Sâsânî İlişkileri". İraniyat Dergisi, 1. Ankara: İranoloji Derneği Yayınları. ss. 18-31.
  49. Jankowiak, Marek (2013), "The first Arab siege of Constantinople", Zuckerman, Constantin (Ed.), Travaux et Mémoires Tome XVII - Constructing the Seventh Century (İngilizce), Paris: Association des Amis du Centre d’Histoire et Civilisation de Byzance, ss. 237-320, ISBN 9782916716459
  50. Apak, Adem (Temmuz 2009). "Emevîler Döneminde Anadolu'da Arap-Bizans Mücadelesi". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 18 (2). Bursa: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. s. 104. ISSN 1301-3394.
  51. Unan, Fahri (14 Eylül 2009). "Müslümanlar ve İstanbul". hacettepe.edu.tr. 25 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2017.
  52. Uçar, Şahin (1990). Anadolu'da İslâm-Bizans Mücadelesi. İstanbul: İşaret Yayınları. s. 82.
  53. Arslan & Kaçar 2017, s. 249.
  54. Ostrogorsky 2015, s. 115.
  55. Norwich 2013a, s. 263.
  56. Hitti, Philip K. (1989). Siyâsî ve Kültürel İslam Tarihi. II. Salih Tuğ, çev. İstanbul: Boğaziçi Yayınları. s. 320.
  57. Ostrogorsky 2015, s. 144.
  58. Hughes 2017, s. 1283.
  59. Sumner, Graham V. (1976). "Philippicus, Anastasius II and Theodosius III". Greek, Roman, and Byzantine Studies (İngilizce). 17 (3). Durham, North Carolina: Duke University Department of Classical Studies. ss. 287-294. ISSN 2159-3159. OCLC 6415521.
  60. Arslan & Kaçar 2017, s. 253.
  61. Ostrogorsky 2015, s. 145.
  62. Norwich 2013a, s. 286.
  63. Arslan & Kaçar 2017, s. 265.
  64. Ostrogorsky 2015, s. 188.
  65. Vasiliev 2016, s. 326.
  66. Norwich 2013b, s. 28.
  67. Ostrogorsky 2015, s. 192.
  68. Vasiliev 2016, s. 319.
  69. Norwich 2013b, s. 40.
  70. Arslan & Kaçar 2017, s. 282.
  71. Vasiliev 2016, s. 322.
  72. Norwich 2013b, s. 66.
  73. Arslan & Kaçar 2017, s. 287.
  74. Ostrogorsky 2015, s. 241.
  75. Vasiliev 2016, s. 369.
  76. Arslan & Kaçar 2017, s. 289.
  77. Vasiliev 2016, s. 371.
  78. Norwich 2013b, s. 129.
  79. Ostrogorsky 2015, s. 308.
  80. Norwich 2013b, s. 248.
  81. Hughes 2017, s. 1289.
  82. Arslan & Kaçar 2017, s. 341.
  83. Vasiliev 2016, s. 518.
  84. Freely 2011, s. 159.
  85. Demirkent, Işın (1997). Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yayıncılık. s. 172. ISBN 9757632546.
  86. Ostrogorsky 2015, s. 386.
  87. Vasiliev 2016, s. 520.
  88. Robert de Clari (1994). İstanbul'un Zaptı (1204). Beynun Akyavaş, çev. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. VI.
  89. Ayönü, Yusuf (Temmuz 2015). "IV. Haçlı Seferi'nin Ardından Batı Anadolu'da Mücadele Eden İki Rakip: İstanbul Latin Krallığı ve İznik İmparatorluğu". Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi. 1 (1). İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi. s. 13. ISSN 2149-0678.
  90. Arslan & Kaçar 2017, s. 349.
  91. Ostrogorsky 2015, s. 405.
  92. Vasiliev 2016, s. 592.
  93. Georgios Akrapolites (2008). Vekayinâme. Bilge Umar, çev. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. s. 162. ISBN 9786053960935.
  94. Hughes 2017, s. 1296.
  95. Freely 2011, s. 168.
  96. Ostrogorsky 2015, s. 499.
  97. Hughes 2017, s. 1298.
  98. Baştav 1989, s. 74.
  99. Arslan & Kaçar 2017, s. 387.
  100. Eroğlu, Haldun (2004). "Osmanlıların 1453 Öncesi İstanbul Kuşatmaları". Tarih Araştırmaları Dergisi. 22 (35). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi. ss. 89-101. doi:10.1501/Tarar_0000000188. ISSN 1015-1826.
  101. Demirkent, Işın (2001). "İstanbul". İslâm Ansiklopedisi. 23. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 205-212.
  102. Baştav 1989, s. 83.
  103. Ostrogorsky 2015, s. 506.
  104. İnalcık 2014, s. 68.
  105. İnalcık, Halil (1992). "Bayezid I". İslâm Ansiklopedisi. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 231-234.
  106. Emecen, Feridun (2002). "Osmanlı Devleti'nin Kuruluşundan Fetret Dönemine". Türkler Ansiklopedisi. 9. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 48. ISBN 9789756782330.
  107. Arslan & Kaçar 2017, s. 390.
  108. Yinanç, Mükrimin Halil (1979). "Bayezid I". İslâm Ansiklopedisi. 2. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü. ss. 369-392.
  109. Taeschner, Franz (1990). "1453 Yılına Kadar Osmanlı Türkleri". Tarih İncelemeleri Dergisi. 5 (1). Necmi Ülker, çev. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. s. 296. ISSN 0257-4152.
  110. Baştav 1989, s. 91.
  111. Arslan & Kaçar 2017, s. 393.
  112. Cezar, Mustafa (2010). Mufassal Osmanlı Tarihi. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. s. 233. ISBN 9789751623225.
  113. Başar, Fahameddin (2006). "Mûsâ Çelebi". İslâm Ansiklopedisi. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 216-217. ISBN 9753894279.
  114. Tekirdağ, Şehabeddin (1979). "Mûsâ Çelebî". İslâm Ansiklopedisi. 8. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü. ss. 661-666.
  115. Ostrogorsky 2015, s. 515.
  116. İnalcık 2014, s. 105.
  117. İnalcık, Halil (1979). "Murad II". İslâm Ansiklopedisi. 8. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü. s. 600.
  118. Vasiliev 2016, s. 714.
  119. Yeorgios Francis (1992). Şehir Düştü. Kriton Dinçmen, çev. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 98. ISBN 9754702837.
  120. Barbaro, Nicolò (2007). Konstantiniye'den İstanbul'a. Muharrem Tan, çev. İstanbul: Moralite Yayınları. s. 183. ISBN 9789756397961.
  121. Âşık Paşazâde (2003). Osmanoğulları'nın Tarihi. Kemal Yavuz; M. A. Yekta Saraç, çev. İstanbul: Koç Kültür Sanat Tanıtım. s. 222. ISBN 975296043X.
  122. Ak, Mahmut; Başar, Fahameddin (2010). İstanbul'un Fetih Günlüğü (2 bas.). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın. s. 47. ISBN 9789944905961.
  123. Arslan, Murat (2007). Mithradates VI Eupator: Roma'nın Büyük Düşmanı. İstanbul: Odin Yayıncılık. s. 334. ISBN 9789120219790.
Genel
  • Arslan, Murat (2010), İstanbul'un Antikçağ Tarihi: Klasik ve Hellenistik Dönemler, İstanbul: Odin Yayıncılık, ISBN 9759078015
  • Arslan, Murat; Kaçar, Turhan (2017), Byzantion'dan Constantinopolis'e İstanbul Kuşatmaları, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, ISBN 9786054642670
  • Baştav, Şerif (1989), Bizans İmparatorluğu Tarihi: Son Devir (1261-1461), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, ISBN 9754560242
  • Freely, John (2011), Troya Savaşı'ndan İstiklal Harbi'ne Anadolu'da Yunanlar, Gül Çağalı Güven, çev., İstanbul: Doğan Kitap, ISBN 9786050904345
  • Hughes, Bettany (2017), Istanbul: A Tale of Three Cities (İngilizce), Londra: Weidenfeld & Nicolson, ISBN 9780297868491
  • İnalcık, Halil (2014), Devlet-i 'Aliyye (54 bas.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, ISBN 9789944886451
  • Norwich, John Julius (2013a), Bizans: Erken Dönem (MS 323-802), 1, Hamide Koyukan, çev., İstanbul: Kabalcı Yayınevi, ISBN 9786055093013
  • Norwich, John Julius (2013b), Bizans: Yükseliş Dönemi (MS 803-1081), 2, Selen Hırçın Riegel, çev., İstanbul: Kabalcı Yayınevi, ISBN 9786055093020
  • Ostrogorsky, Georg (2015), Bizans Devleti Tarihi, Fikret Işıltan, çev. (8 bas.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, ISBN 9789751603487
  • Vasiliev, Alexander A. (2016), Bizans İmparatorluğu Tarihi, Tevabil Alkaç, çev., İstanbul: Alfa Yayınları, ISBN 9786051712659
  • Yavuz, Mehmet Fatih (2014), Byzantion: Byzas'tan Constantinus'a Antik İstanbul, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, ISBN 9786054642304
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.