Afanasiyevo kültürü

Afanasiyevo kültürü (Rusça: Афанасьевская культура) Altay Dağları ve Minusinsk ovası civarında görülen, MÖ 3300 ile MÖ 2500 yılları arasında Kalkolitik Çağ'da var olmuş, Güney Sibirya'da bulunmuş olan en eski arkeolojik kültür. Kültürün ismi bölgede bulunanan Afanasiyeva Dağı'ndan (Rusça: Гора Афанасьева) gelmektedir.[1] Altay ve Sayan Dağları'nın kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişmiştir. Avcılık, hayvancılık, taştan ve bakırdan eşyalar yaptıkları kazılar sonucu ortaya çıkmıştır.

Afanasevo kültürü

Afanasiyevo kültürü yayılma alanı
Coğrafi aralık	Güney Sibirya
Çağ	Kalkolitik
Tarih	MÖ 3300 — MÖ 2500
Ana sit	Minusinsk Havzası
Ardıl	Okunev kültürü, Andronovo kültürü

Kültür

Toplu mezarlar bu kültürde yaygın olarak kullanılmamıştır.[2] Afansevo mezarları genellikle tek veya küçük kolektif gömülerden oluşmuş ve ölüler mezarların içerisinde oturur pozisyonda gömülmüşlerdir. Mezar çukurları dikdörtgen veya daire şeklinde kazılmış ve mezarlar çeşitli taşlarla işaretlenmişlerdir.

Afanasevo ekonomisi sığır, koyun ve keçi yetiştirmek üzerine kuruluydu. Aynı zamanda vahşi ve evcil at kalıntılarına da rastlanmıştır. Kültür bölgedeki ilk yemek üreten toplum olmaktadır. Arkeolojik çalışmalarda kemik iğneler, çakmak taşından yapılmış ok uçları ve çeşitli aletler ortaya çıkartılmıştır. Bunlara ek olarak altın, gümüş ve bakırdan oluşan küçük eşyalara rastlanmıştır.[3]

Diğer toplumlara etkileri

Avrupadaki R-M269 haplogrubunun projeksyonel dağılımı.[4]

O zamanlarda en çok erken Hint-Avrupa toplumlarında yaygın olan metal kullanımı, at biniciliği, tekerlekli araç kullanımı ve diğer kurgan step toplumlarıyla olan kültürel ilişkiler gibi nedenlerden ötürü Afanasiyova kültürü genellikle kökensel ve dilsel olarak Hint-Avrupalı şeklinde sınıflandırılmaktadır.[3] Allentoft & Haak'a göre Afanasiyova halkı Kurgan hipotezinin de desteklediği üzere proto-Hint-Avrupalılar olarak da tabir edilen Yamnaya halkı ile genetik açıdan ayırt edilemeyecek kadar yakın olmalıdır.[5][6].

Günümüzde Afanasevo kültürüne ait erkek bireylerden alınmış 3 adet Y-DNA analizi bulunmaktadır. 3 analizde sonuç olarak test edilmiş tüm bireylerin Yamnaya erkeklerinin çoğunluğunda görülen R1b haplogrubuna ait olduğunu bulmuştur. Buna ilaven 2 bireyin aynı zamanda R1b haplogrubunun alt grubu olan M269 sekansına sahip olduğuda ortaya çıkmıştır. Bu sekansın en yaygın olduğu toplumlar ise Yamnaya halkı ve modern Batı Avrupalılardır.[7]

Pek çok kaynak metal ve maden işlemeciliğinin Çin'e Afanasiyova kültürü vasıtası ile geçtiği düşünülmektedir.[8][9]

Afanasevo kültürünün ilerleyen zamanlarda yerel, orman bazlı ve Hint-Avrupalı olmayan Okunev kültürü tarafından devam ettirildiği düşünülmektedir.[3] Afanasevo kültürününü bulunduğu coğrafya ise Andronovo, Karasuk, Tagar ve Tashtyk kültürü gibi diğer kültürler tarafından istila edilmiştir.[10][11]

Allentoft aynı zamanda Andronovo kültürünün Tunç Çağı ve erken Demir Çağı arasında gerçekleşmiş ikinci akım Hint-Avrupa göçleri vasıtası ile Afanasevo kültürünün yerine geçtiğini bulmuştur.[6] Tarım havzasındaki mumyaların genetik olarak Yamnaya ve Afanasevo kültürü yerine Andronovo kültürüne[6] daha yakın olmasıda bu savı destekler niteliktedir.[6][5]

Ayrıca bakınız

1. Anav kültürü
2. Kelteminar kültürü
3. Andronovo kültürü
4. Karasuk kültürü
5. Tagar kültürü

Kaynakça

1. Vadetskaya, E., Polyakov, A., and Stepanova, N. (2014). The set sites of the Afanasievo culture. Barnaul: Azbuka.
2. Rasmussen, S15-16.
3. Mallory 1997, ss. 4–6
4. Balaresque, Patricia; Bowden, Georgina R.; Adams, Susan M.; Leung, Ho-Yee; King, Turi E.; Rosser, Zoë H.; Goodwin, Jane; Moisan, Jean-Paul; et al. (2010). Penny, David, ed. "A Predominantly Neolithic Origin for European Paternal Lineages". PLOS Biology. 8 (1): e1000285. doi:10.1371/journal.pbio.1000285. PMC 2799514. PMID 20087410.
5. Haak 2015.
6. Allentoft 2015.
7. Clémence Hollard (2014). Peuplement du sud de la Sibérie et de l'Altaï à l'âge du Bronze : apport de la paléogénétique (phd) (Fransızca). University of Strasbourg.
8. Baumer 2012, s. 122
9. Keay 2009
10. "Central Asian Arts: Neolithic and Metal Age cultures". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2015.
11. "Stone Age: European cultures". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. Erişim tarihi: 2 Mart 2015.

Diğer Kaynaklar

• Allentoft, Morten; Sikora, Martin (2015), "Population genomics of Bronze Age Eurasia", Nature, 522 (7555), ss. 167-172, Bibcode:2015Natur.522..167A, doi:10.1038/nature14507
• Anthony, David W. (26 Temmuz 2010). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton University Press. ISBN 1400831105. Erişim tarihi: 18 Ocak 2015.
• Baumer, Christoph (11 Aralık 2012). The History of Central Asia: The Age of the Steppe Warriors. I.B. Tauris. ISBN 1780760604.
• H. P. Francfort, The Archeology of Protohistoric Central Asia and the Problems of Identifying Indo-European and Uralic-Speaking populations (review) in : Persée 2003: Archéologie de l'Asie intérieure de l'âge du bronze à l'âge du fer
• Haak, W.; Lazaridis, I. (2015). "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe". Nature. 522 (7555). ss. 207-211. arXiv:1502.02783 $2. Bibcode:2015Natur.522..207H. doi:10.1038/nature14317. PMC 5048219 $2. PMID 25731166.
• Keay, John (1 Ekim 2009). China: A History. Basic Books. ISBN 046502002X.
• Haywood, Antohny (2 Mayıs 2012). Siberia: A Cultural History. Andrews UK Limited. ISBN 1908493372.
• Kozshin, P (1970). "O psaliach is afanasievskih mogil". Sovetskaya Archeologiya. Cilt 4. ss. 189-93.
• Einführung in die Ethnologie Zentralasiens Marion Linska, Andrea Handl, Gabriele Rasuly-Paleczek (2003) (.doc version)
• Mallory, J. P. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. ISBN 1884964982. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
• Mallory, J. P.; Mair, Victor H. (2000), The Tarim Mummies: Ancient China and the Mystery of the Earliest Peoples from the West, Londra: Thames & Hudson
• Sinor, Denis (1 Mart 1990). The Cambridge History of Early Inner Asia, Volume 1. Cambridge University Press. ISBN 0521243041. 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
• Zvelebil, Marek (13 Kasım 1986). Hunters in Transition: Mesolithic Societies of Temperate Eurasia and Their Transition to Farming. Cambridge University Press. ISBN 0521268680.