Damad Mehmed Ali Paşa

Damad Mehmed Ali Paşa (1813-1868), Abdülmecid saltanatında 3 Ekim 1852 - 14 Mayıs 1853 tarihleri arasında yedi ay on iki gün sadrazam olmuş; 6 kez kaptan-ı derya görevi ve diğer yüksek devlet görevleri yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Damad Mehmed Ali Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 3 Ekim 1852 - 14 Mayıs 1853
Hükümdar	Abdülmecid
Yerine geldiği	Mehmed Emin Âli Paşa
Yerine gelen	Mustafa Naili Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1813 Hemşin, Çayeli
Ölüm	1868 (54-55 yaşlarında) İstanbul

Hayatı

1813 yılında Rize'nin Çayeli ilçesi Hemşin (Kaptanpaşa) köyünde doğdu.[1] Babası Hacialıoğulların'dan Hacı Ömer Ağa idi ve İstanbul'da Galata başağası idi. Çocuk yaşında babası ile birlikte İstanbul'a gelerek ve kaptan-ı derya Pabuççu Ahmet Paşa hizmetine girdi. Onun ölümü üzerine Enderun'a girdi.

Kısa bir zamanda Devlet kademelerinde ikinci mabeyinciliğe kadar yükseldi. Mirliva rütbesi verilince Enderun'dan ayrıldı. Sonra ferik rütbesi verilerek "Dar-ı Suray-ı Askeri" üyeliğine seçildi.[1]

1845 yılında II. Mahmud'un kızı ve Sultan Abdülmecid'in kız kardeşi olan Adile Sultan'la evlenerek Osmanlı hanedanına damat oldu. 1845-1847 döneminde 1. kez olarak Kaptan-ı Deryalık görevine getirildi. Sonra 1847'de "Meclis-i Aliye" üyesi; 2. kez 1848-1849 kaptan-ı derya ve 1848-1851'de serasker ve 1851'de 3. kez kaptan-ı derya oldu.[1]

4 Ekim 1852'de Mehmed Emin Âli Paşa yerine sadrazamlık görevi verildi. Mehmet Ali Paşa'nın sadrazam olduğu dönemde Fransa’da imparatorluğunu ilan eden ve uluslararası ilişkilerdeki konumunu güçlendirmek isteyen III. Napoleon Osmanlı Devleti’nde yaşayan Katoliklerin himayelerini Fransa’ya veren 1740 tarihli antlaşmanın yeniden yürürlüğe girmesini istedi. Bunun üzerine Rusya da Osmanlı Ortodoksları için aynı hakları istedi ve katı bir asker ve koyu bir Ortodoks olan Prens Menşikov'u İstanbul’a olağanüstü yetkilerle elçi olarak yolladı. Bu sorunu kendi çıkarları için tehlike olarak gören İngiltere, Fransa ve Avusturya Osmanlı Devleti'ne giderek artan destek verdiği Kırım Savaşı'na gidecek süreç başladı. Prens Menşikov'un taleplerinin kabul edilmemesi halinde İstanbul’dan ayrılacağı ültimatomunu vermesi ile, muhtemel taktik mülahazalarıyla, Prens'e sürekli direnen Sadrazam Damat Mehmet Ali Paşa ve Hariciye Nazırı Sadık Rıfat Paşa görevlerinden alındılar. Böylece 14 Mayıs 1853'te altı aylık sadrazamlıktan sonra bu görevden ayrıldı.[1] Sadrazamlığa Giritli Mustafa Naili Paşa, Hariciye Nazırlığına da Koca Mustafa Reşit Paşa atandı. Ancak bu isim değişikliklerine rağmen Prens Menşikov yine de 27 Mayıs 1853’te İstanbul’dan elleri boş olarak ayrılmış ve Kırım Savaşı başlamıştır.

Bundan sonra hemen seraskerliğe getirildi, Sadrazam Mustafa Reşid Paşa döneminde bir komplo tertiplemeye teşvik suçu dolayısıyla Kastamonu'ya sürgüne gönderildi. Fakat eşi Adile Sultan'ın devreye girmesi ile sürgünde 2-3 hafta kaldıktan sonra İstanbul'a döndü. 1855'te döneminde 4. kez kaptan-ı deryalık görevine getirildi ve 1858'da azledildi. Ama 1859'da yeniden 5. kez kaptan-ı derya görevi verildi. Bu görevde iken ek olarak mabeyn müşirliği; "hassa ve mühimmat-ı harbiye" nazırlıkları görevleri verildi. 1863'te bu görevlerin hepsinden azledildi. 1866'da Meclis-i Vala üyeliği ve aynı zamanda 6. kez kaptan-ı deryalık verildi. 1867'de kaptan-ı deryalığın Bahriye nazırlığına dönüştürülmesi ile son Osmanlı kaptan-ı deryası olarak tarihe geçti. Bu tarihte tekrar Meclis-i Aliye'ye atandı.[1]

1868'de İstanbul'da öldü. Cenazesi eşi Adile Sultan'ın Bostan İskelesi'nde bulunan türbesine gömüldü. Mehmet Ali Paşa'nın Adile Sultan'dan olan 3 çocukları peşpeşe öldü.

Eserleri

Beykoz, Bozcaada, Gemlik, Terkos ve Dursunköy'de camiler ve Beşiktaş ve Hasköy'de çeşmeler yaptırmıştır.

Kaynakça

1. Hatiboğlu "Mehmet Ali Paşa (Damat)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş., C. II, s. 105, ISBN 975-08-0072-9

Dış bağlantılar

• Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Danışmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
• Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ISBN 975-33-3038-3, C. IV, s. 298-300
• Hatiboğlu, Ibrahim, "Mehmet Ali Paşa (Damat)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş., C. II, s. 105, ISBN 975-08-0072-9

Siyasi görevi
Önce gelen: Mehmed Emin Âli Paşa	Osmanlı Sadrazamı 3 Ekim 1852 - 14 Mayıs 1853	Sonra gelen: Mustafa Naili Paşa
Askerî görevi
Önce gelen: Damat Gürcü Halil Rifat Paşa	Kaptan-ı Derya 1845 - 1847	Sonra gelen: Damat Gürcü Halil Rifat Paşa
Önce gelen: Damat Gürcü Halil Rifat Paşa	Kaptan-ı Derya 1848 - 1849	Sonra gelen: Mahmud Paşa
Önce gelen: Damat Gürcü Halil Rifat Paşa	Kaptan-ı Derya 1851	Sonra gelen: Damat Gürcü Halil Rifat Paşa
Önce gelen: Damat Gürcü Halil Rifat Paşa	Kaptan-ı Derya 1855 - 1858	Sonra gelen: Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa
Önce gelen: Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa	Kaptan-ı Derya 1858 - 1863	Sonra gelen: İngiliz Mustafa Paşa
Önce gelen: Halil Paşa	Kaptan-ı Derya 1866 - 1867	Sonra gelen: Ahmed Vesim Paşa