Erdal Eren

Erdal Eren (25 Eylül 1961 veya Mart 1962[1][lower-alpha 1], Şebinkarahisar, Giresun - 13 Aralık 1980, Ankara), Türkiye'de 12 Eylül Darbesi'nden sonra 1980-1984 arasında idam edilen 50 kişiden birisidir.

Erdal Eren
Erdal Eren (13 Aralık 1980)
Doğum 25 Eylül 1961(1961-09-25)
Şebinkarahisar, Giresun
Ölüm 13 Aralık 1980 (19 yaşında)
Ulucanlar, Altındağ, Ankara
Ölüm sebebi İdam
Defin yeri Karşıyaka Mezarlığı

Ankara Yapı Meslek Lisesi öğrencisi Erdal Eren, Yurtsever Devrimci Gençlik Derneği üyesi sol görüşlü bir gençti. 1980 Darbesi öncesinde katıldığı protesto gösterisi sırasında çıkan çatışmada askerî inzibat eri Zekeriya Önge'yi öldürme suçundan yargılanarak idam cezasına çaptırılmış; hakkındaki idam kararı Yargıtay tarafından iki kere iptal edilmesine rağmen karar darbeden sonra Millî Güvenlik Konseyi tarafından onanmış [1][4][5] ve Eren, 13 Aralık 1980 günü Ulucanlar Cezaevi'nde asılarak idam edilmiştir.[1][4][5] Türiye'de 12 Eylül döneminin simge isimlerinden birisidir.[6][7]

Arka plan

Orta Doğu Teknik Üniversitesi öğrencisi ve Yurtsever Devrimci Gençlik Derneği üyesi Sinan Suner, 30 Ocak 1980 tarihinde Milliyetçi Hareket Partili Bakan Cengiz Gökçek'in koruması Süleyman Ezendemir tarafından vurularak öldürüldü.[8] Erdal Eren, olayı protesto etmek için Suner'in öldürüldüğü Ayrancı Mahallesindeki Hoşdere Caddesi'nde 2 Şubat 1980 günü düzenlenen, 3bini aşkın kişinin katıldığı[9] gösteriye katıldı. Erdal Eren, askerlerle göstericiler arasında çıkan çatışmada yakalanan 24 kişinin arasındaydı.

Dava süreci

2 Şubat 1980'de silahı ile birlikte yakalanan Erdal Eren, iddialara göre Emniyet'teki sorgusu sırasında işkenceye maruz kalmıştır.[9] Askeri savcılık tarafından idam istemiyle açılan davanın ilk duruşma 13 Şubat'ta gerçekleşti. Yargılama üç celsede karara bağlandı.[10] Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi Erdal Eren'i 19 Mart'ta idama mahkum etti. Askeri Yargıtay 3. Ceza Dairesi kararı, önce "delillerin noksanlığı" nedeniyle esastan bozdu; ardından da idamın müebbet hapse çevrilmesini gerektiren "TCK’nin 59. maddesinin uygulanmaması" nedeniyle usulden bozdu.[11] 3. Ceza Dairesi üyesi hakim Albay Ahmet Turhan; olay ile ilgili gerekli balistik incelemenin yapılmadığını, ayrıca Erdal Eren'in inzibat erini öldürdüğüne dair bir kanıt bulunmadığını ifade etmiştir.[12][13] 3. Ceza Dairesi'nin bozma kararı Askeri Yargıtay Daireler Kurulu'nda oy çokluğuyla bozuldu ve idam onandı.

Erdal Eren, idama mahkum edildiği süreçte Türkiye Devrimci Komünist Partisi (TDKP) üyeliğine kabul edilmiş; idam kararının ardından infazın önlenmesi için "Erdal idam edilemez" kampanyası düzenlenmiştir.[14]

Gerçek yaşı üzerine tartışmalar
Erdal Eren'in Ankara Karşıyaka Mezarlığında bulunan kabri

İdam kararından sonra Erdal Eren'in ailesi nüfustaki doğum kaydı 25 Eylül 1961 olan oğullarının nüfusa büyük yazdırılmış olduğu yönündeki ifade vermiş ve fizyolojik olarak 18 yaşından küçük olduğunu iddia ederek gerçek yaşının tespiti için kemik grafilerinin çekilerek tıbbi tespit yapılmasını talep etmiştir. Askeri Yargıtay Daireler Kurulu, "doğum tarihinde bir ihtilaf olmadığı" gerekçesiyle bu talebi kabul etmedi ve cezayı onayladı.[15][16] Recep Tayyip Erdoğan ve Kemal Kılıçdaroğlu gibi siyasiler de Eren'in yaşının büyütülüp, idam edildiğini belirtmektedir.[17][18]

1980 darbesi

Erdal Eren'in dava sürecinde 12 Eylül 1980'de gerçekleşen askerî darbe ile TBMM ortadan kaldırıldı. 1972'den beri infaz edilmeyen ölüm cezaları Milli Güvenlik Kurulu'nun onaması ile infaz edilmeye ve yeni ölüm cezası hükümleri verilmeye başladı. İlk infaz, 1977 yılında bir kahvehanenin taranması olayına karıştığı gerekçesiyle tutuklanmış ve 2 Ekim 1979'da idamına karar verilmiş olan Kurtuluş Hareketi mensubu Necdet Adalı'nın ikincisi ise 1978 yılında ülkücüler tarafından Ankara'da gerçekleştirilen ve "Balgat katliamı" olarak bilinen kahvehane baskınında suçlu bulunarak darbe öncesinde idamına karar verilmiş olan ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu'nun idamı idi. Her ikisi de 8 Ekim 1980'de Ulucanlar Cezaevi'nde idam edildiler.[19] Ardından Türkiye Halk Kurtulup Partisi üyesi Serdar Soyergin, 14 eylül 1980'deki çatışmada bir yüzbaşıyı öldürmekten mahkum edildi ve Adana Cezaevinde 25 Ekim'de idamı gerçekleşti. 1980 darbesinden sonra infaz edilen dördüncü idam kararı Erdal Eren'in idamı oldu.

İdamı

Erdal Eren, idam edilmeden 16 saat önce kendisini ziyaret eden gazeteciler Savaş Ay ve Emin Çölaşan'a, "avukatıyla görüştürülmediğini, 18 yaşının altında olmasına rağmen idam edilmek istendiğini, yaşının 18'den küçük olduğunu tespit edecek olan kemik testi yapılması talebinin kabul edilmediğini, vurduğu söylenen jandarma erine çok uzaktan ateş açtığını ama otopside yakın atışla öldüğünün kanıtlandığını, kendisini ibret olsun diye asacaklarını ve ölümden korkmadığını" söyledi.[20][21]

Erdal Eren'in idam cezası 13 Aralık 1980'de Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevinde infaz edildi. ""Kahrolsun faşist diktatörlük, yaşasın TDKP" sloganı oldu.[14] Cenazesi Karşıyaka Mezarlığı'na defnedildi.

Erdal Eren'in Mamak Askeri Cezaevi'nde tutuklu kaldığı dönemde gördüğü ağır işkencenin izlerine tanık olduğunu dile getiren[22] ve idam edildiği tarihte yaşının 18'den küçük olduğunu belirten ağabeyi Erkan Eren, ailesinin infazı radyodan öğrendiğini ve Erdal'ın kimsesizler mezarına gömülmek istendiğini söylemiştir.[22]

Ölümünden sonra

12 Eylül Belgeseli için yapılan röportajda ​​Kenan Evren, darbenin ardından gerçekleştirilen infazlar hakkında şöyle söyledi:

“ İlk idam kararı geldi önümüze. Ve dedik ki: Sağcı solcu yok. Mümkünse bir sağcı bir solcu, iki sağcı iki solcu. Neyse, kaç tane çıkmışsa ikisini beraber yapalım. Sonra demesinler ki bize: "Bu gelen yönetim efendim sağı tutuyor, solu tutuyor." gibi... Töhmet altında kalmayalım. Üzülüyoruz tabii. Bir insanı idam etmek kolay değil. Fakat o idam ettiğimiz kişi, belki 15-20 kişinin hayatına son vermiş. Öyle kimseler geliyor önümüze. Onun için kılımız kıpırdamadan bunu yapıyorduk. „

.

1994'te, ATV'de yayınlanan Son celse programı, Erdal Eren'in davasının yeniden canlandırılmasıyla ilgili bir bölüm kaydetti. Şovun teması, tarihi denemeleri yeniden yapmak ve popüler bir jürinin görüşünü almak. Gösterinin ardından halk jürisi Erdal Eren'in yaptırımının hukuka aykırı olduğuna karar verdi.

Toplumsal etkiler

Anısına bestelenen şarkılar

Film ve diziler
  • Hatırla Sevgili adlı dizide Erdal Eren'in hikâyesi de anlatılmıştır. 6 Haziran 2008 gününde yapılan dizinin finalinde Erdal Eren'in idamı konu edilmiştir.
  • Zincirbozan adlı sinema filminde Erdal Eren'in idam sahnesi canlandırılmıştır.
  • Oğlunuz Erdal adlı belgesel film Sinan Suner, Zekeriya Önge, Erdal Eren ve Ercan Koca'nın öyküsü üzerinden Türkiye’nin 1977-1984 arasındaki dönemini anlatır.[23]

Notlar
  1. Nüfus kağına göre 25 Eylül 1961 doğumludur.[2] Babası Ahmet Eren oğlunun Mart 1962'de doğduğunu, okula erken başlasın diye diye yaşını 6 ay kadar büyük yazdırdığını iddia etmiştir[3]

Kaynakça
  1. "Erdal Eren'in Gerçek Yaşı". Sözcü.
  2. Öztürk, Saygı (12 Mayıs 2015). "Evren, bu zalimliği yaptı mı?". Sözcü. 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
  3. Akdemir, Özer. "Erdal Eren ve intihar eden asker". Evrensel.net 13 Aralık 2020. 13 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  4. "Başbakan Erdoğan ağladı". Haber Türk. 20 Temmuz 2010. 21 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
  5. "Erdal Eren kimdir? 17 yaşında idam edilen Erdal Eren 37. yıl dönümünde anılıyor!". Yaşı büyütülerek 17 yaşında idam edilen Erdal Eren ölümünün 37. yıl dönümünde anılıyor. Peki çocuk yaşta idam edilen Erdal Eren kimdir? İşte ayrıntılar. Sözcü. 13 Aralık 2017. 23 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
  6. "Erdoğan'ın seçtiği 4 simge isim". Ensonhaber.com, 20 Temmuz 2010. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  7. "Tevfik Taş: Haklı Olan Durmamalı". Evrensel.net, 24 Ekim 2010. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  8. Yıldırım Türker, "Erdal'ı unutmadık" 24 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 11 Aralık 2006, URL erişim tarihi: 18 Mayıs 2008.
  9. Gökdemir, Nurcan. "Avukatı, Erdal Eren'i anlatıyor: Yürüdü, gitti çocuk..." Birgün.net, 13 Aralık 2014. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  10. "Delilsiz, tanıksız idam kararı". Evrensel.net 13 Aralık 2010. 25 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  11. Can, Celalettin. "Selam! Masumiyetin sembolü Erdal Eren'e bin selam!". Independent Türkçe sitesi, 13 Aralık 2019. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  12. ""Erdal Eren haksız yere asıldı"". Hürriyet. 12 Eylül 2007. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
  13. Özdil, Yılmaz (20 Nisan 2012). "Doktor". Hürriyet. 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
  14. Yıldırım, Eda. "Mücadele Sürdükçe Erdallar Yaşayacak". Evrensel.net 13 Aralık 2014. 26 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  15. Öztürk, Saygı. "Evren, bu zalimliği yaptı mı?". Sözcü gazetesi, 20 Mayıs 2015. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  16. "30 yıl sonra ceketine kavuştu!". http://www.sabah.com.tr/. 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015. |website= dış bağlantı (yardım)
  17. "Başbakan Erdoğan ağladı". www.haberturk.com. 23 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021.
  18. "Kılıçdaroğlu, Erdal Eren'i unutmadı". Milliyet.
  19. "12 Eylül darbecilerinin ilk idamları: 'Soldan' Necdet, 'sağdan' Mustafa". Yenisafak.com, 8 Ekim 2018. 8 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2021.
  20. Savaş Ay, A benim canım kürkünü giy 1 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Takvim, 15 Aralık 2007, URL erişim tarihi: 18 Mayıs 2008.
  21. Emin Çölaşan "Önce İnsanım Sonra Gazeteci" Sayfa 125.
  22. Mesut Hasan Benli, "Erdal Eren'in ailesi devletten özür bekliyor" 14 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 12 Eylül 2007, URL erişim tarihi: 18 Mayıs 2008.
  23. "Oğlunuz Erdal, 30. İstanbul Film Festivali web sayfası, Erişim tarihi:11.12.2014". 13 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2014.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.