Eski Kıpçakça

Kıpçakça[1] ya da Eski Kıpçakça veya Batı Orta Türkçe[2], Orta Türkçe dönemine ait Deşt-i Kıpçak sahası ile Mısır ve Suriye'de 13. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar kullanılmış Türk dillerinin Kıpçak grubundan ölü dil. Eski Kıpçakça günümüzde Yeni Kıpçakça adıyla da anılan Kıpçak grubundan Türk dillerinin oluşumuna kaynaklık eden dillerden biridir. Günümüzde geriye dönük dil sınıflandırmalarında Eski Kıpçakça, Kıpçak grubunun Kıpçak-Kuman alt grubunda ele alınır.

Kıpçakça
Konuşan sayısı ölü dil (13-17. yy)  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Yazı sistemi Latin alfabesi, Arap alfabesi, Ermeni alfabesi
Dil kodları
ISO 639-3 –

Bugüne gelebilmiş eserler sınırlı sayıda olup en çok incelenen eser Bozkır Kıpçakçasına (Kumancaya) ait Codex Cumanicus adlı eserdir.[3] Eski Kıpçak Türkçesine ait eserlerin büyük çoğunluğu Memlûkler döneminde kaleme alınmıştır.

Yayılımı

Orta Asya'nın batısından başlayıp Tuna Nehri kıyılarına, kuzeyde Orta İdil bölgesine, güneyde Kırım'a kadar uzanan ve Deşt-i Kıpçak (Kıpçak Bozkırı) olarak adlandırılan geniş kuzey bölgesi ile Orta Doğu'da Mısır ve Suriye'de varlıklarını 13. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar sürdürmüştür.[3]

Dönemleri
Kuman Kıpçakçası
Ermeni Kıpçakçası

Kıpçak Türkçesi yazı dili olarak üç[4] ya da dört[5] ayrı kolda gelişim göstermiştir:

  • 13-15. yy Kuman Kıpçakçası, Altın Orda Kıpçakçası, Bozkır Kıpçakçası: XIII. yüzyılın sonunda Güney Rusya bozkırlarında meydana gelmiş Codex Cumanicus bu gruba aittir.[5]
    • Polovets Kıpçakçası: XI-XIII. yüzyıllara ait Rus vakayinameleri, Doğu Avrupa kronikleri, Polovets-Rusça sözlüklerinde yansımıştır.[5]
  • 14-16. yy Memlûk Kıpçakçası, Mısır Kıpçakçası, Arap harfli Kıpçakça: XIII-XV. yüzyıllarda Mısır ve Suriye’de yaşamış Memlûk Kıpçaklarının dilinde yazılmış eserler.[5]
  • 16-17. yy Ermeni Kıpçakçası, Ermeni harfli Kıpçakça: XVI-XVII. yüzyıllarda Kamenets-Podolsk’te yaşamış Ermeni Kıpçaklarının (Gregoryen Kıpçakların) dilinde yazılmış eserler.[5]

Kaynakça
  1. Pritsak, Omeljan. Kıpçakça. Tarihi Türk Şiveleri (Çev. Mehmet Akalın), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.:73, Seri:IV, Sayı:A.21, Ankara 1988
  2. Ata, Aysu (2010). Moğol fütuhatı ve Doğu-Batı Türk yazı dili kavramları üzerine 13 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17, 1 (2010) 29-37
  3. Demirci, Lale. Cumhuriyet'in 80. yılında Türkiye'de Memlûk-Kıpçak Türkçesi çalışmaları.
  4. Özyetkin, Ayşe Melek (2006). “Tarihten Bugüne Türk Dili Alanı” 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Konferans) Chinese Academy of Social Science, Sino-Foreign Relationship Department of Institute of History, Beijing/CHINA (23 January 2006)
  5. Aynakulova, Gülnisa (2009). Ermeni Kıpçaklar mı, Gregoryern Kıpçaklar mı? 1 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Millî Folklor Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi. C. 11. S. 84. Kış/2009
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.