GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü

GUAM (Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü), Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan ve Moldova ülkelerinin bir araya geldiği örgüt. 10 Ekim 1997 yılında kurulmuştur. 1999-2005 yıllarında Özbekistan'da örgütün üyesi olmuştur. Örgütün adı üye ülkelerin isimlerinin İngilizcedeki baş harflerinden oluşur. Özbekistan'ın üye olduğu dönemde örgüt GUUAM adını taşıyordu.[4]

GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü GUAM Organization for Democracy and Economic Development
Logo
Üye ülkeler   Gözlemci ülkeler
Merkez	Kiev, Ukrayna
Resmî diller	İngilizce, Rusça[1]
Üye ülkeler	Azerbaycan  Gürcistan  Moldova  Ukrayna Gözlemciler  Letonya  Türkiye
Liderler
• Genel Sekreter	Altai Efendiev
Tarihçe
• Danışma forumu	10 Ekim 1997
• GUUAM	1999
• Şartların imzalanması	Haziran 2001
Yüzölçümü
• Toplam	810,506 km^2 (312,938 sq mi)
Nüfus
• 2018 tahminî	55 milyon[2]
GSYİH (SAGP)	2018 tahminî
• Toplam	$640 milyar
GSYİH (nominal)	2018 tahminî
• Toplam	$205 milyar[3]
Resmî site guam-organization.org

Oluşumu

GUAM, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna başkanlarının 10 Ekim 1997'de, Strasbourg'da Ortak anlaşma imzalaması ile bu dört devletin birliği ile faaliyete başlamıştır.[4] Anlaşmada Cumhurbaşkanları egemenlik, toprak bütünlüğü, sınırların dokunulmazlığı, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve insan haklarına saygı ilkeleri temelinde Avrupa'da istikrarın ve güvenliğin güçlendirilmesi amacıyla her türlü iş birliğinin gelişimi ve öneminin altını çizmişlerdir. 7 Haziran 2001 yılında Yalta'da yapılan GUAM'ın ilk zirve toplantısı teşkilatın uluslararası alanda yapısal olarak şekillenmesi ve resmileşmesinde büyük rol oynamıştır. Devlet başkanları tarafından imzalanan GUAM'ın "Yalta Şartı" Taraf Devletler arasında iş birliğinin amaçlarını, ilkelerini ve yönlerini belirlemiştir. 22 Mayıs 2005 tarihinde GUAM'ın Kişinev'de düzenlenen zirve toplantısı üye devletlerin demokratik toplum, Avrupa'ya entegrasyon, ekonomik gelişme, bölgede istikrar ve güvenlik konularına ilişkin ülkelerin bakışlarını ortaya koymuştur. Devlet başkanları GUAM temelinde uluslararası örgütün kurulması gerektiğine dair ortak görüş belirtmişler ve bununla ilgili GUAM Dışişleri Bakanları Konseyi kararı almışlardır. Devlet başkanlarının bu kararı 22-23 Mayıs 2006 tarihinde GUAM'ın Kiev Zirve Toplantısı sırasında gerçekleşmiştir. Öyle ki, 1997 yılında meydana gelmiş birlik temelinde GUAM'da tesis edilmiştir. Kiev Zirve toplantısında Cumhurbaşkanları GUAM'ın tüzüğünü kabul etmişlerdir. Ana sözleşmeye göre demokratik değerlerin egemen olması, sürekli gelişmenin teminatı, uluslararası ve bölgesel güvenliğin güçlendirilmesi, Avrupa'ya entegrasyon, üye devletlerin ekonomik, insani ve sosyal alanlarda iş birliğinin genişletilmesi örgütün başlıca amaçlarını oluşturmaktadır. Ayrıca, GUAM devlet başkanları tarafından Kiev zirve toplantısında kabul edilen GUAM'ın kurulmasına ilişkin Kiev Bildirisinde aşağıdaki hususlar ve görevler açıklanmıştır:

• Demokrasinin güçlendirilmesi, temel insan hakları ve özgürlüklerinin korunması, devletlerin ekonomik gelişiminin ve güvenliğinin ve istikrarın sağlanması;
• GUAM devletlerinin sürekli gelişimi amacıyla, dinamik ekonomik büyüme, sosyal ahenk ve çevre aracılığıyla karşılıklı ilişkilerinin güçlendirilmesi;
• Bu devletlerin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve özgürlüğünü dağıtan, tam ölçekli demokratik reformları hayata geçirilmesini ve bölgenin ekonomik gelişmesini zorlaştıran, Euro uyumunu olumsuz etkileyen ve tüm dünya birliğine çağrı yapan çözümü zor sorunların çözümü için etkin iş birliği;
• Uluslararası terörizm, aşırıcılık ve agresif ihtilaf, ve ayrıca onunla ilgili olan diğer olumsuz durumlarla mücadele alanında iş birliğinin güçlendirilmesi;
• Ekonomi, ticaret ve ulaşım alanında iş birliğinin derinleştirilmesi ve Serbest Ticaret bölgesi hakkında Sözleşmenin uygulanması.

Ortak projeler

GUAM devletlerinin iş birliğinin pratik tezahürü olan Sanal Merkez ve Devletlerarası Bilgi ve tahlil Sistemi (VM / DİTS) projesi ve Ticarete ve Ulaşım Yardım (TNY) projesi gerçekleştirilmektedir. TNY GUAM ülkeleri arasında ticaret ve ulaşım alanında ilişkilerinin genişletilmesi ve güçlenmesi amacını taşır, VM / DİTS bilgi alışverişi ve diğer operasyonel nitelikli önlemleri hayata geçirmek aracılığıyla ticaret ve ulaşımın gelişmesine, o etkin ve güvenli faaliyet göstermesi sağlanır. Her iki proje GUAM-ABD Çerçeve Programı'nın temel öğeleri olarak birbirini tamamlar ve paralel şekilde hayata geçirilmesini öngörür. VM / DİTS projesi kapsamında her GUAM devletinde Milli Bilgi ve tahlil Merkezi ve İşçi gruplar oluşturulmuş ve emniyet organlarının ilgili uzmanları bu yönde ilk bilgi alışverişi yaparlar. TNY projesinin hayata geçirilmesi amacıyla her GUAM devleti ulusal planları temelinde her türlü çalışmayı sürdürürler. Ayrıca, belirtilmelidir ki, GUAM devlet başkanları Kiev Zirve Toplantısı sırasında Serbest Ticaret bölgesi hakkında Anlaşmanın gerçekleşmesinin başlanmasını ilan etmişler ve buna dair uygun çalışmalar yapılmaktadır.

Sorunlar için iş birliği

Alpha Kiev zirve toplantısında kabul edilen "Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma için Teşkilat-GUAM devlet başkanlarının anlaşmazlıkların çözümü üzere Ortak Deklarasyonu" nda aşağıdaki temel hususlar belirlenmiştir:

• GUAM devletlerinin topraklarındaki anlaşmazlıkların çözümü sadece egemenliğinin korunması, toprak bütünlüğü ve bu devletlerin uluslararası düzeyde tanınan sınırlarının dokunulmazlığı temelinde gerçekleştirilebilir ve bu GUAM çerçevesinde iş birliğinin temel prensibi kabul edilir;
• Devletlerin toprakları asker işgaline maruz kalamaz;
• Güç uygulaması, etnik temizleme deneyimi ve toprak işgali evrensel ve Avrupa değerlerine, barış, demokrasi, istikrar ve bölgesel iş birliği ilkelerine aykırıdır;
• Kontrol edilmeyen bölgelerin ait oldukları devletler için topluma geri kazandırılmaları, zorunlu göçmenlerin daimi yerleşim yerlerine dönmeleri ve çeşitli etnik grupların devletlerin uluslararası düzeyde tanınmış sınırları çerçevesinde barış içinde birlikte yaşamaları, sivil toplumun gelişimi, bu bölgelerde tahrip edilmiş altyapının onarılması ve ayrıca iletişim tüm tarafların yararı için kullanılması yoluyla GUAM devletlerinin topraklarındaki anlaşmazlıkların çözümünde bu devletlerin ve uluslararası toplumun çabalarının birleştirilmesi;

Üye Devletler

Devlet	Nüfus	Yüzölçümü km²	Başkent
Azerbaycan	9,611,700	86,600	Bakü
Ukrayna	46,011,300	603,628	Kiev
Moldova	3,567,500	33,846	Kişinev
Gürcistan	4,385,400	69,700	Tiflis

Gözlemci Devletler

Devlet	Nüfus	Yüzölçümü km²	Başkent
Türkiye	78,741,0.53	783,562	Ankara
Letonya	2,217,969	64,589	Riga

Eski Üye Devlet

Devlet	Nüfus	Yüzölçümü km²	Başkent
Özbekistan	27,606,007	447,400	Taşkent

Kaynakça

1. https://guam-organization.org/ustav-organizatsii-za-demokratiyu-i-ekonomicheskoe-razvitie-guam/
2. https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=subject&ds=.&br=1&pr1.x=88&pr1.y=2&c=912%2C921%2C915%2C926&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CLP&grp=0&a=
3. https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=54&pr.y=5&sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=subject&ds=.&br=1&c=912%2C921%2C915%2C926&s=NGDPD%2CPPPGDP&grp=0&a=
4. "Организация за демократию и экономическое развитие - ГУАМ". 25 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2012.