I. Efthimios

I. Efthimios (Modern Yunanca: Εὐθύμιος Α΄ ὁ Σύγκελλος, ca. 834 – 5 Ağustos 917) 907'den 912'ye kadar Konstantinopolis Patriği. Gençliğinden itibaren keşiştir. Geleceğin imparatoru VI. Leon'nun ruhani babasıdır ve onun tarafından yüksek kilise makamı olan Sinkellos'luğa yükseltilmiştir. Leon ile olan iniş çıkışlı ilişkisine rağmen, 907 yılında patrikliğe atanmış, Leon'un 912 yılındaki ölümünden hemen önce ya da hemen sonra görevden alınmıştır.

Efthimios'un Konstantinopolis Patriği olarak kutsanması. İoannis Skilicis vakainamesinin Madrid Skilicis versiyonundan bir minyatür.

Hayatı

Efthimios, yaklaşık 834 yılında İsauria'da Seleucia'da doğmuş ve erken yaşlarında keşiş olmuştur. [1] Caesarea Başpiskoposu Arethas Efthimios'un cenazesinde verdiği konuşmaya göre keramet sahibi Dekapolis'li Gregorius'un akrabasıdır.[2] Mysian Olympus ve Nikomedia'nın keşişlerinin kısıtlamalarının ardından Konstantinopolis'e gelip başkentin kenarında St. Theodore manastırına girmiştir.[3] Efthimios'un ustam diye zikrettiği Patrik I. İgnatius ile bir bağlantısı vardı. Muhtemelen İgnatius'un ikinci patrikliği döneminde (867–877) imparator I. Basileios'un (867–886 arası hükümdar) en büyük oğlu Prens Leon'un[4] ruhani babası olarak atandı. Tarihçi Shaun Tougher Leon'un hükümdarlığı ile ilgili çalışmasında Efthimios muhtemelen Basileios'un tüm erkek çocuklarının ruhani babası olduğunu belirtir.[5] Efthimios, Leon'un Zoe Zaoutzaina olan ilişkisi yüzünden babası ile yaşadığı ihtilafta Leon'u desteklemiştir. Efthimios'un Vita Euthymii isimli hagiografisine göre, 883–886 yılları arası tutukluluğu sırasında Leon'a yardım ederken genç prens sürekli ondan tavsiye isteyip, manastırdan ziyade Konstantinopolis'te kalmaya zorlamıştır.[1][2]

886 yılında Basileios öldüğünde, Balıklı Meryem Ana Rum Manastırı'nda keşişti.[2] Leon'un tahta geçmesiyle, Efthimios, sürgündeki Leon Katakalon tarafından kutsanmış topraklar olan Konstantinopolis'in Psamathia bölgesinde yeni kurulan bir manastıra başkeşiş olarak atanarak ödüllendirildi. Vita Euthymii isimli hagiografisine göre, bu görevi imparator Katakalon'u sürgünden geri çağırmaya ikna olduktan sonra kabul etmiştir. Manastır, Leon ve Aralık 886 tarihinden beri Konstantinopolis Patrik'i olan I. Stephen'ın hazır bulundukları resmi bir törenle 6 Mayıs 889/890 tarihinde açılmıştır.[1][2] Yaklaşık aynı zamanlarda (P. Karlin-Hayter'e göre 888 sonları ya da 889 başları[6]) Efthimios, Stephen'ın 886 yılından beri patriklikle beraber elinde tuttuğu Sinkellos görevine atanmıştır.[1][7] Bu, Bizans kilise hiyerarşisinde önemli bir makamdır ve bu makamın birçok sahibi daha sonra patrik olmuşlardı.[8]

Yeni imparatora olan yakınlığına rağmen, Efthimios'un Leon ile olan ilişkisi "sert fırtınalıydı" (S. Tougher) ve belki de bu onun neden 907 yılına kadar patrik olamadığını açıklar.[8] Vita Euthymii ayrıca Efthimios'un imparatorla sorunlu ilişkisinde Zoe Zaoutzaina'nın babası, Stylianos Zaoutzes'ın komploları üzerine birçok suçlama bulunur.[2] Zaoutzes'un Efthimios ile rekabeti, Hagiografisinin ana konusudur: hükümdarlığın tüm hata ve felaketlerinden sorumlu, hırs ve komplolara sahip tam yetkili Zaoutzes'a karşı "Leon'un ruhunu kazanmak" için mücadele eden Efthimios. Leon'un basitçe Zaoutzes'un tüm teşebbüslerini takip etmediğini ancak hükümdarlığı sırasında konuların kontrolünü elinde tuttuğunu belirten S. Tougher, Zaoutzes'un bahsedilen baskınlığını sorgular.[9] Efthimios ayrıca geleneksel aristokrasinin savunucusu olarak da ortaya çıkar ve Ermeni Zaoutzes, Arap hadım Samonas ya da patrik tacını elinden alan İtalyan Nikolaos Mistikos gibi Leon'un "yabancı" (başka deyişle Yunan olmayan ve aristokrat kökenleri olmayan Bizanslılar) danışmanlarına şüphe ile yaklaşır,[1] muhtemelen bu Vita Euthymii isimli hagiografisinde kendini mükemmel bir aziz göstermek çabası ile rakiplerini karalamasıdır.[2]

Leon'un Efthimios'a karşı ilk memnuniyetsizliği ilk karısı Theofano'yu desteklemesi ile ortaya çıktı ve imparatorun ilgisizliği ve uzun süredir metresi Zoe Zaoutzaina ile olan ilişkisi nedeniyle boşanmayı düşünen karısının fikrini çeldi.[2][10] Theofano'nun ölümünden sonra, Efthimios Leon'un Zoe Zaoutzaina ile olan ikinci evliliğine kötü şöhreti yüzünden karşı çıktı, bu onun iki yıl St. Diomedes Manastırına kapatılmasına neden oldu. İki yıl sonra Zoe'nun ölümüne kadar serbest bırakılmadı.[2][11] Anna isimli bir kız çocuğu dünyaya getirdiği sırada ölen Zoe'nun ardından Leon normalde kilise hukukuna uygun olmayan üçüncü evliliği erkek bir varis doğurması umuduyla Eudokia Baïana ile yaptı. Gerçekten 901 paskalyasında Basileios isimli bir oğlu oldu ancak Eudokia doğum sırasında, bebekte kısa bir süre sonra öldü.[12] Bu bir kez daha imparator ile Efthimios arasında ihtilafa neden oldu. Vita Euthymii isimli hagiografisinde, bunun Zoe'nun ölümünün ardından akrabaları ile beraber babasının bir komplosu olduğunu iddia eder, Leon Efthimios'un ona yaklaşımı ile tövbe etti ve af diledi. İmparator, Psamathia'da ki manastırda onu tebdili kıyafet ziyaret ederken, tekrar eş aramaya başladı. Ziyaretlerinin birinde, Efthimios Eudokia'nın ölümünü önceden bilip, altı takipçisi ile beraber, Konstantinopolis'ten manastırının bir mülkünün yer aldığı ta Agathou isimli banliyöye inzivaya çekildi.[2]

Azimle, imparator Zoe Karbonopsina isimli yeni bir metres aldı ve Eylül 905'te geleceğin VII. Konstantin Porfirogennetos'un doğumunu kutlayabildi. Çocuğun annesinin imparatorun metresi olması, önde gelen kilise liderleri ile soruna neden oldu. Patrik Nikolaos Mistikos'un yeni doğanı Aya Sofya'da vaftiz töreni yapmasının ön şartı olarak Leon, Zoe'dan ayrılması için yemin etmeye zorlandı. Efthimios'da Konstantin'in vaftiz babası olmaya zorlandı ve Ocak 906 tarihindeki törende yer aldı.[13] Zoe'dan ayrılma yeminine rağmen, kilise hukuku açısından aforoza neden olacak bir sorun olan dördüncü evliliği ile Zoe'yu ve çocuklarını meşrulaştırmak konusunda kararlıydı. Patrik Nikolaos, başlangıçta ekonomik ayrıcalıklar karşılığı imparatorun bu çabalarını destekledi ancak kilise liderliğinin öfkeli muhalefeti, Nikolaos'a taraf değiştirmeye zorladı. Kördüğüm devam ettiği Şubat 907'de Nikolaos, imparator tarafından görevden alındı ve Efthimios yerine atandı.[1][14] Vita Euthymii isimli hagiografisinde, Nikolaos'ın durumunu ve nihai görevden alınışını, General Andronikos Dukas başarısız komplosuna karışması olarak gösterir fakat diğer kaynaklar bu konunun gerçek geri planı konusunda sessizdir.[2]

İmparator Aleksandros, Efthimios'u görevden alıyor, İoannis Skilicis vakainamesinin Madrid Skilicis versiyonundan bir minyatür

Efthimios'un kötü şöhretli inatçılığı Leon'un onu daha erken patrik yapmasını geciktirdi, Pentarşinin diğer patrikliklerinin rızalarıyla desteklenerek, imparatorluk ekonomisini hibe etmeye istekli olduğunu kanıtladı. Ancak Zoe'nin tekrarlanan çabalarına rağmen, imparatorun onunla evliliğini kilise açısından yasal olarak ve onun statüsünü imparatoriçe olarak tanımayı reddetti. Leon, evliliği için bir kefaret yapmaya zorlandı ve kimsenin bir daha asla dördüncü kez evlenmesini yasaklayan bir yasa çıkardı. Barışmanın bir sonucu olarak, 15 Mayıs 908'de Euthymius, VII. Konstantin'i ortak imparator olarak taçlandırdı.[15] Sonraki Vakanüvisler Leon'a karşı Nikolaos Mistikos'un tarafını tutmaya meyilli olmalarına rağmen, Euthymius olumlu anarlar.[2] Vita Euthymii isimli hagiografisinde, onun dönemi kilisedeki çatlakların iyileşmesine ve birçok önde gelen kilise adamının imparatorun dördüncü evliliği ile uzlaşmasına yardım etmiştir. Ancyra Piskoposu Gabriel'in bile, Saint Clements'in tören atkısını (omophorion) hediye ve minnettarlığının işareti olarak yolladığı söylenir.[2]

Mayıs 912 yılında Leon'un ölümünden kısa süre önce, imparator, tekrar patrik olmak isteyen Nikolaos Mistikos ile barıştı.[2] Kaynaklar, belirsizdir ama ölümünden kısa süre sonra ya da belki de hemen önce, Magnaura'da toplanmış bir sinod, sürgünden çağrılan Nikolaos lehine Efthimios'u görevden aldı. 5 Ağustos 917 tarihinde öldüğü to Agathou'ya sürgüne gönderildi.[1][2][16]

Hagiografi ve yazmaları

Euthymius'un hagiografisi, Vita Euthymii veya Euthymius'un Yaşamı, görünüşe göre P. Karlin-Hayter'e göre 920/25 yıllarında veya D. Sophianos'a göre 932'den hemen sonra yazılmıştır. Yazarı bilinmemektedir, ancak, Shaun Tougher'ın ifadesiyle, "[VI. Leon] saltanatı döneminde saray işleri ile ilgili içeriden bir bakış açısına sahiptir" ve sonuç olarak, "I. Basileios'un ölümünden, I. Konstantinos'un ilk yıllarına kadar en zengin kaynaklardan biridir" (A. Kajdan). Bununla birlikte, Leon ve sarayının canlı bir portresini sunmasına rağmen, görgü tanığı olarak imparatorun karakterini tasvir eden anekdotlar, Euthymius'a odaklı ve Euthymius'un lehine olması nedeniyle sınırlı olması yanında bazı bölümlerin eksiktir.[1][17][18] Hayatta kalan elyazması Berlin'de tutuldu ve II. Dünya Savaşı sırasında kayboldu, ancak Vita birkaç önemli baskıda yer alır:[19]

  • C. de Boor (1888). Vita Euthymii, Ein Anecdoton zur Geschichte Leos des Weisen (Almanca). Berlin.
  • P. Karlin-Hayter (1955-57). "Vita St. Euthymii". Byzantion. Cilt 25/27. ss. 1-172, 747-778.
  • P. Karlin-Hayter (1971). Vita Euthymii Patriarchae CP: Text, translation, introduction and commentary. Bibliotheque de Byzantion. 3. Brüksel.
  • A. P. Kajdan (1959). Две византийские хроники X века: Псамафийская хроника — Иоанн Камениата, Взятие Фессалоники (Rusça). Moskova.
  • A. Alexakis (2006). Γάμοι, κηδεῖες καὶ αὐτοκρατορικὲς μεταμέλειες. Ὁ βίος τοῦ πατριάρχη Εὐθυμίου (Yunanca). Atina: Kanakis. ISBN 960-7420-91-8.

Euthymius'un kendi metinleri az sayıdadır ve göreceli olarak önemsizdir, Aziz Anne'nin tasavvuruna dayanan görüşleri ve Meryem Ana üzerine vaazlarını kapsar.[1] Aynı dönemden Caesarea'lı Arethas da onuruna bir methiye yazdı, fakat Kajdan'a göre “geleneksel ve sadece sınırlı veri sağlar”.[1]

Kaynakça
  1. Kajdan 1991, ss. 755-756.
  2. PmbZ, Euthymios (#21913).
  3. Tougher 1997, ss. 50-51.
  4. Çok muhtemel VI. Leon gerçekte Basileios'un öncülü III. Mihail'in oğludur ancak resmen ve hukuken Basileios'un oğlu olduğu tasdiklenmiştir.
  5. Tougher 1997, s. 51.
  6. Tougher 1997, s. 102 (note 53).
  7. Tougher 1997, ss. 82, 84.
  8. Tougher 1997, ss. 38-39.
  9. Tougher 1997, ss. 102ff..
  10. Tougher 1997, s. 139.
  11. Tougher 1997, ss. 104, 141.
  12. Tougher 1997, ss. 146-152.
  13. Tougher 1997, ss. 152-156.
  14. Tougher 1997, ss. 156-161.
  15. Tougher 1997, ss. 161-163.
  16. "I. Efthimios" Εὐθύμιος Α´ (Yunanca). Ecumenical Patriarchate of Constantinople. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2014.
  17. Tougher 1997, ss. 8-10.
  18. Krönung 2010, ss. 192-194.
  19. Krönung 2010, ss. 194-195.

Kaynakça

Konuyla ilgili yayınlar
  • Bees, Nikos (1944). "Η βιογραφία του Οικουμενικού Πατριάρχου Ευθυμίου Α' αντιβαλλόμενη προς τον Βερολίνειον κώδικα Graec. fol. 55 [ = 291 ]". Praktika tes Akademias Athenon (Yunanca). Cilt 19. ss. 105-120.
  • Jugie, Martin (1913). "La vie et les œuvres d'Euthyme, patriarche de Constantinople". Echos d'Orient (Fransızca). Cilt XVI. ss. 385-395 & 481-492.
  • Sophianos, Demetrios Z. (1971). "Ὁ Βίος τοῦ Ἁγίου Εὐθυμίου (Vita Euthymii), πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως († 917) καὶ ὁ χρόνος συγγραφῆς αὐτοῦ". Epeteris Etaireias Byzantinon Spoudon (Yunanca). Cilt 38. ss. 289-296.
Önce gelen:
Nikolaos Mistikos		 Rum Ortodoks Patrikhanesi Patriği
907-912		 Sonra gelen:
Nikolaos Mistikos
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.