Karaçelebizade Abdülaziz Efendi
Karaçelebizade Abdülaziz Efendi (1591, İstanbul – 1658, Bursa), Osmanlı din alimi, kadi, kazasker. şeyhülislam ve tarihçi.
Karaçelebizade Abdülaziz Efendi | |
|---|---|
| Doğum |
1591 İstanbul |
| Ölüm |
1658 Bursa |
| Defin yeri | Bursa |
| Meslek | Şeyhülislam, kazasker, kadı, müderris, din alimi. tarihçi. |
Osmanlı Devleti’nde İstanbul kadılığı, Rumeli Kazaskerliği gibi görevlerde bulunduktan sonra 1651’de 33. Osmanlı şeyhülislamı olmuş bir devlet adamı; fıkıh ve tarih alanında önemli eserler vermiş bir bilim adamıdır. Son yıllarını Bursa’da sürgünde geçirmiş; yaptırdığı sayiai 100 asan çeşmelerle şehre değerli katkılarda bulunmuştur.
Yaşamı
1591 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Sultan III. Mehmed devri âlimi ve Rumeli Kazaskeri Hüsamettin Efendi’nin oğlu idi. Küçük yaşta babasını kaybetti [1]. Önce Ağabeyi Mehmet Efendi’den ve sonra Şeyhülislam Sunullah Efendi’den dersler gördü.
1611’de İstanbul Hayreddinpaşa Medresesi’ne müderris olarak atandı. İstanbul’da başka medreselerde de görev yaptıktan sonra Yenişehir Kadısı olarak görevlendirildi. Mekke ve Edirne Kadılığı görevlerinde de bulundu. Ocak 1634'te İstanbul kadısı oldu.
İstanbul kadısı iken koyduğu ağır bir narh (sabit fiyat) nedeniyle şehirde yağ kıtlığı baş gösterince padişah IV. Murat boğdurulmasını emretmişti[2] ancak affedildi; cezası Sakız’a sürgüne çevrildi. Bir buçuk yıl Sakız’ta kaldıktan sonra 1635’te tekrar İstanbul’a döndü, ilmî çalışmalarla meşgul oldu. Peygamberler Tarihi, Muhammed'in Yaşamı, İslam Hükümdarları Tarihi, Osmanlı Sultanları Tarihi başlıklı dört bölümde Âdem’den 1646’ya kadar olan tarihi olayları anlattığı "Ravdat-ül Ebdar" eserini 1646’da tamamlayıp padişah I. İbrahim’e ithaf etti.
1648’de padişaha karşı başlayan isyanda başat rol aldı. Sultan İbrahim yerine IV. Mehmet’in tahta çıkarılmasını sağlayan bu isyandan sonra 1649’da Rumeli kazaskerliği görevine geldi. 1651’de şeyhülislam oldu, bu görevde beş ay kalabildi; bu arada fıkıha dair eserlerini tamamladı[1]. Henüz çocuk olan padişahın babaannesi Kösem Sultan ve annesi Turhan Hatice Sultan arasında yaşanan rekabetin Kösem Sultan’ın ölümü ile sonuçlanması üzerine sarayda yaşanan tahliye sırasında Sakız Adası’na sürgüne gönderildi; yerine Ebû Said Efendi getirildi. Sakız’da bulunduğu sırada Ravdat-ül-Ebrâr adlı eserine bir zeyl (ilave) yazarak 1648’e kadar olan olayları hatıra şeklinde anlattı.
1652’de kendi isteğiyle Bursa’ya nakledildi; yeni eserler yazmakla meşgul oldu. Fıkıh konusunda özel uzmanlığı, tarihe karşı büyük ilgisi vardı. "Azizi" mahlasını kullanarak şiirler yazardı. Arap edebiyatında tanınmış bir şahsiyetti[1]. Bursa’da boşta akan suları ve çeşmeleri tek tek ele alarak çeşme yapmakla meşgul oldu. Uludağ eteklerinden şehre "Müftü Suyu" adıyla anılan suyu getirtti. Bursa, Setbaşı’nda bir camii inşa ettirdi.
1668’ta Bursa’da öldü. Deveciler Mezarlığı’na (şu anda mevcut değil) defnedildi.
Eserleri
- Ravdat-ül-Ebrâr
- Mirât-üs-Safâ fî Ahvâl-il-Enbiyâ
- Süleymânnâme
- Hilyet-ül-Enbiyâ
- Zafernâme
- Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi
- Hall-ül-İştibâh an Ukdet-il-Eşbâh
- Kitâb-ül-Elgâz fî Fıkh-il-Hanefiyye
- Kâfi
- Gülşen-i Niyâz
- Ferâyih-un-Nebeviyye fî Siret-il-Mustafaviyye
- Dîvân-ı Eşâr
- Risâle-i Kalemiyye
- Nefehât-ül-Üns
Kaynakca
- bbilgi.com Sitesi Karaçelbizade Abdülaziz Efendi maddesi
- "Çeşmelerle Ruhunu Dinlendiren Adam, Karaçelebizade Abdülaziz Efendi". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2010.
Dış bağlantılar
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.470-472
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.III say.339
- bbilgi.com Sitesi Karaçelbizade Abdülaziz Efendi maddesi
| Önce gelen: Bahai Mehmet Efendi |
Osmanlı Şeyhülislamı 1651 |
Sonra gelen: Esatefendizade Ebu Sait Mehmet Efendi |