Hoca Sâdeddin Efendi

Hoca Sadeddin Efendi (1536/7, İstanbul - 1599, İstanbul), Türk tarihçi, şeyhülislam ve müderris.

Hoca Sadeddin Efendi
Doğum 1536/1537
İstanbul
Ölüm 1599
İstanbul
Meslek Şeyhülislam, tarihçi, kazasker, kadı, müderris
Çocuk(lar) Mehmed Efendi
Esad Efendi
Mesud Efendi
Abdülaziz Efendi
Salih Efendi

Hayatı

I. Selim'in Nedimi Hasan Can'ın oğlu olarak 1536/37 yılında İstanbul'da doğdu. İyi bir eğitim gördü, ilmiye sınıfına girerek 1556 ila 1573 yılları arasında müderrislik yaptı. Manisa'da bulunan Şehzade Murad'ın (III. Murad) hocalığı ile görevlendirilmesi sonraki yıllarda hızla yükselmesine yardımcı oldu. 1574 yılında III. Murad'ın tahta çıkması ile birlikte Hace-i Sultani sıfatıyla devlet işlerinde etkili oldu. Bu sıfatını daha sonra tahta çıkan III. Mehmed'in döneminde de koruyarak padişah üzerinde nüfuzu sayesinde iç ve dış siyasette etkin rol oynadı. 1596 yılında Haçova Savaşında padişahı savaş alanından ayrılmamasına ikna ederek Haçova Zaferinin kazanılmasında önemli ve etkin rol oynadı. Haçova Savaşında yararlılığı görülen Cigalazade Yusuf Sinan Paşa'nın sadrazamlığa getirilmesini sağladı. Ancak önceki sadrazam İbrahim Paşa'yı tutan valide Safiye Sultan'ın etkisiyle gözden düştü. Sürgüne gönderilmekten güçlükle kurtulabildi ve devlet işlerine karışmaması koşuluyla İstanbul'da kalmasına izin verildi. Bu süreçte 1598 yılında şeyhülislam Bostanzade Mehmed Efendi'nin ölümü üzerine karşı çıkmalar olmasına karşın şeyhülislamlığa getirildi. 1598 yılında şeyhülislam olarak görevlendirilmesine karşı çıkan sadrazam Hadım Hasan Paşa'yı padişaha görevden aldırtarak idam edilmesini sağladı. Sonrasında sadrazamlığa sırasıyla gelmesini sağladığı Cerrah Mehmed Paşa ve Damat İbrahim Paşa üzerinde etkili olarak yer yer devlet işlerine müdahalelerde de bulundu.

Şeyhülislam olarak fetva yazımında büyük yetenek gösterdi. Şeyhülislamlığı ve müderrisliği dışında asıl ününü Hoca Tarihi olarak da anılan Tac üt-tevarih isimli yapıtıyla kazandı. Ayrıca padişah III. Murad'ın emri ile Molla Muslihittin Lari'nin iki eseri ile Abdülkadir Geylani'nin Menakıbını Türkçeye tercüme etti.

Büyük oğlu Mehmed Efendi henüz oldukça gençken Mekke Kadısı ve hemen ardından İstanbul Kadısı tayin edildi. İki ay kadar sonra da Anadolu Kazaskeri oldu; bu tarihte 29 yaşında idi. Diğer oğlu Esad Efendi medreseden birdenbire Edirne Kadılığına geçti ve arkasında İstanbul'a kadı oldu, henüz 25 yaşında idi. Bu atamalarla hakiki alimler geri planda kalmış; Şeyhülislam, kazasker, padişah hocası gibi önde gelenlerin çocukları iyi mevkiilere gelir olmuştur. Mezarı Eyüpsultan semtinde, Saçlı Abdülkadir Efendi Cami haziresindedir.[1]

Yapıtları

Telif ve tercüme olarak:

Tac üt-tevarih (Telif - kuruluşundan I. Selim'in ölümüne kadar Osmanlı Tarihi)[2]
Selimname (Telif - Babası Hasan Can'ın anlatıklarına göre)
Molla Muslihittin Lari - Mir-ât ül-edvâr (Farsçadan Türkçeye tercüme yaptı)
Molla Muslihittin Lari - Mirkat ül-ahbâr (Farsçadan Türkçeye tercüme yaptı)
Abdülkadir Geylani - Menakıb (Türkçeye tercüme yaptı)

Kaynakça
  1. Haskan, Mehmet Nermi:Eyüplü Meşhurlar, Eyüp Belediyesi Yayınları, cilt.2, s. 103, İstanbul 2014
  2. Bu kitap Türkçe sadeleştirilerek 5 cilt halinde 1974-1979 yılları arasında basılmıştır: Hoca Sadeddin Efendi, (Sad. İsmet Parmaksızoğlu), (1974-1979) Tâcü't-tevârih 5 Cilt, Ankara: Kültür Bakanlığı (Yeni basim:1999).
    • Cilt 1: Osman Gazi, Orhan Gazi, Hüdevendigar Gazi ve Yıldırım Han Devirleri.
    • Cilt 2: Yıldırım Han'dan Fatih Sultan Mehmed'e.
    • Cilt 3: Fatih Sultan Mehmed ve İkinci Beyazid Dönemi.
    • Cilt 4: Şehzadelerin Girişimleri - Selimname ve Yavuz Sultan Selim Dönemi.
    • Cilt 5: Hatime.
Önce gelen:
Bostanzade Mehmed Efendi		 Osmanlı Şeyhülislamı
1598 - 1599		 Sonra gelen:
Hacı Mustafa Sunullah Efendi
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.